Nakajima B5N: Japanse torpedobommenwerper WOII

De Nakajima B5N (Japans: 中島 B5N), bij de Geallieerden bekend als “Kate”, was een belangrijke torpedobommenwerper in dienst van de Japanse Keizerlijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit vliegtuig speelde een cruciale rol in verschillende veldslagen in de Stille Oceaan, ondanks dat het al vóór het uitbreken van de oorlog verouderd begon te raken. In dit artikel wordt de ontwikkeling, technische specificaties, operationele geschiedenis en prestaties van de B5N in detail besproken.

Ontwikkeling van de Nakajima B5N

In 1935 gaf de Japanse Keizerlijke Marine opdracht tot de ontwikkeling van een nieuwe torpedobommenwerper die de verouderde Yokosuka B4Y moest vervangen. Het Japanse bedrijf Nakajima, onder leiding van hoofdontwerper Katsuji Nakamura, begon aan de ontwikkeling van wat later de B5N zou worden. De eerste prototypevlucht vond plaats in januari 1937, en kort daarna kreeg het vliegtuig de officiële aanduiding Type 97 Carrier Attack Bomber (九七式艦上攻撃機), ook wel bekend als “Kankō”. Dit toestel won de competitie van het alternatieve ontwerp van Mitsubishi, de B5M.

De B5N1, het eerste productieontwerp, bleek echter kwetsbaar tijdens de Tweede Chinees-Japanse Oorlog. Gebrek aan bescherming voor zowel de bemanning als de brandstoftanks maakte het vliegtuig gevoelig voor vijandelijk vuur. Om de prestaties niet verder te verminderen door extra gewicht toe te voegen, koos Nakajima voor een krachtigere motor. Dit leidde tot de introductie van de B5N2 in 1939, die werd aangedreven door de Nakajima Sakae Model 11-motor. Hoewel de algehele prestaties enigszins verbeterden, bleef het toestel kwetsbaar voor vijandelijke aanvallen.

Technische specificaties van de Nakajima B5N

De Nakajima B5N was ontworpen om als torpedobommenwerper te opereren vanaf vliegdekschepen en had ook de mogelijkheid om als hoogvliegende bommenwerper te fungeren. De technische specificaties van de B5N zijn als volgt:

• Bemanning: 3 personen (piloot, navigator/bommenrichter/waarnemer, radio-operator/schutter)
• Lengte: 10,3 meter
• Spanwijdte: 15,5 meter
• Hoogte: 3,7 meter
• Vleugeloppervlak: 37,7 m²
• Leeg gewicht: 2.279 kg
• Maximaal startgewicht: 4.100 kg
• Motor: 1 × Nakajima Sakae 11, 14-cilinder luchtgekoelde radiaalmotor, 1.000 pk bij het opstijgen

Prestaties

• Maximumsnelheid: 378 km/u op een hoogte van 3.600 meter
• Kruissnelheid: 259 km/u
• Vliegbereik: 978 km (ferrybereik: 1.991 km)
• Dienstplafond: 8.260 meter
• Klimsnelheid: 6,5 m/s

Bewapening

• Bewapening: 1 × 7,7 mm Type 92 machinegeweer in de achterste koepel (handmatig geladen met 97-schots trommelmagazijnen)
• Bommenlast: 1 × 800 kg torpedo of bom, of 2 × 250 kg bommen, of 6 × 60 kg bommen

Operationele geschiedenis

De Nakajima B5N stond bekend om zijn veelzijdigheid als torpedobommenwerper en hoogvliegende bommenwerper, en speelde een sleutelrol in diverse operaties van de Japanse Keizerlijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De aanval op Pearl Harbor

Een van de meest gedenkwaardige momenten in de geschiedenis van de B5N was haar betrokkenheid bij de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941. De B5N2’s waren de primaire torpedobommenwerpers die deelnamen aan deze verrassingsaanval, en ze droegen bij aan de vernietiging van meerdere Amerikaanse slagschepen. Een B5N2, bestuurd door commandant Mitsuo Fuchida, leidde de aanval vanaf het vliegdekschip Hiryū. Torpedo’s van B5N’s waren verantwoordelijk voor het tot zinken brengen van de slagschepen USS Arizona, USS West Virginia, USS California, USS Oklahoma en USS Utah.

Veldslagen in de Stille Oceaan

De B5N bleef actief gedurende de vroege fase van de Stille Oceaanoorlog, waarbij het vliegtuig bijzonder succesvol was tijdens verschillende grote zeeslagen, waaronder:

• Slag in de Koraalzee: De B5N2’s waren direct verantwoordelijk voor het tot zinken brengen van het Amerikaanse vliegdekschip USS Lexington.
• Slag bij Midway: De B5N2’s speelden een belangrijke rol in de beschadiging van het vliegdekschip USS Yorktown, dat later werd vernietigd door de Japanse onderzeeër I-168.
• Slag bij de Santa Cruz-eilanden: Tijdens deze slag hielpen de B5N’s bij het vernietigen van het Amerikaanse vliegdekschip USS Hornet.

Deze successen waren te danken aan de effectieve samenwerking tussen de torpedobommenwerpers en de Aichi D3A duikbommenwerpers. De duikbommenwerpers onderdrukten de luchtafweer van vijandelijke schepen, waardoor de relatief langzame B5N’s hun torpedoaanvallen met meer succes konden uitvoeren.

Verdere operaties en veroudering

Ondanks het aanvankelijke succes van de B5N, werd het toestel al snel ingehaald door technologische vooruitgang, zowel bij de Geallieerden als bij Japan zelf. De opvolger van de B5N, de Nakajima B6N, begon het toestel te vervangen in de frontlinie. Toch bleef de B5N tot aan het einde van de oorlog in gebruik voor secundaire taken zoals:

• Opleiding van piloten en bemanningen
• Doelslepen voor luchtafweerschietoefeningen
• Anti-onderzeebootoperaties, waarbij sommige toestellen werden uitgerust met vroege vormen van radar en magnetische anomaliedetectoren.

In de latere stadia van de oorlog werden de B5N’s ook ingezet voor kamikazeaanvallen, een wanhopige tactiek die door Japan werd gebruikt naarmate de militaire situatie verslechterde.

Zwakke punten van de B5N

Ondanks de successen die de B5N in de vroege stadia van de oorlog behaalde, bleven er aanzienlijke zwakke punten in het ontwerp. Een van de grootste tekortkomingen was het gebrek aan bepantsering, zowel voor de bemanning als voor de brandstoftanks. Hierdoor was het toestel bijzonder kwetsbaar voor vijandelijk luchtafweervuur en aanvallen door vijandelijke jagers. Dit probleem werd verergerd door het relatief lage vermogen van de B5N om te ontsnappen aan snellere vijandelijke vliegtuigen, zelfs met de krachtigere motor van de B5N2.

Daarnaast was de bewapening van de B5N beperkt. De enkele 7,7 mm Type 92 machinegeweer die door de radio-operator/schutter werd bediend, was onvoldoende om effectief weerstand te bieden tegen vijandelijke jagers. Het gebrek aan zware defensieve bewapening maakte de B5N bijzonder kwetsbaar tijdens torpedoaanvallen, waarbij het toestel langzaam en op lage hoogte moest vliegen om zijn torpedo’s af te vuren.

Nakajima B5N in retrospectief

Hoewel de Nakajima B5N niet het meest geavanceerde vliegtuig van de Tweede Wereldoorlog was, vervulde het een cruciale rol in de Japanse maritieme luchtvaartstrategie. De effectiviteit van de B5N tijdens belangrijke zeeslagen zoals Pearl Harbor, de Slag bij Midway en de Slag in de Koraalzee toont aan dat, ondanks zijn gebreken, het vliegtuig een belangrijk wapen was voor de Japanse Keizerlijke Marine.

Het toestel was verouderd tegen de tijd dat de geallieerde strijdkrachten superieure vliegtuigen ontwikkelden, zoals de Grumman TBF Avenger, maar de B5N blijft een symbool van de Japanse luchtoverheersing in de vroege stadia van de Stille Oceaanoorlog.

Conclusie

De Nakajima B5N, bij de geallieerden bekend als “Kate”, speelde een sleutelrol in de luchtgevechten van de Japanse Keizerlijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ondanks zijn technische tekortkomingen en kwetsbaarheid, was het toestel verantwoordelijk voor enkele van de grootste Japanse successen in de vroege stadia van de oorlog. Hoewel de B5N uiteindelijk werd vervangen door de Nakajima B6N, bleef het tot het einde van de oorlog actief in secundaire rollen. Het blijft een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van de militaire luchtvaart.

Bronnen en meer informatie

1. Willmott, H. P. Pearl Harbor. Random House, 2001.
2. Cressman, Robert J. The Official Chronology of the U.S. Navy in World War II. Naval Institute Press, 1999.
3. Parshall, Jonathan B., Tully, Anthony P. Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway. Potomac Books, 2005.
4. Peattie, Mark R. Sunburst: The Rise of Japanese Naval Air Power, 1909-1941. Naval Institute Press, 2007.
5. Bronnen Mei1940
6. Afbeelding: U.S. Navy, Public domain, via Wikimedia Commons