De Slag in de Koraalzee, die plaatsvond van 4 tot 8 mei 1942, was een cruciale zeeslag tussen de Keizerlijke Japanse Marine (IJN) en de marine- en luchtmacht van de Verenigde Staten en Australië. Deze slag vond plaats in het Pacifische Theater van de Tweede Wereldoorlog en was de eerste zeeslag waarbij de vijandelijke vloten elkaar niet direct zagen of beschoten, maar aanvielen met vliegtuigen vanaf vliegdekschepen.
Inhouds opgave
Achtergrond van de slag in de Koraalzee
Japanse uitbreiding en strategische doelen
Begin van de oorlog in de Pacific
Op 8 december 1941 (7 december Amerikaanse tijd) verklaarde Japan de oorlog aan de Verenigde Staten en het Britse Rijk na de aanvallen op Maleisië, Singapore, Hongkong en de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor. Deze aanvallen markeerden het begin van Japan’s agressieve expansie in de Pacific. Japanse leiders wilden de Amerikaanse vloot neutraliseren, grondstoffenrijke gebieden veroveren en strategische militaire bases verkrijgen om hun uitgestrekte rijk te verdedigen. Volgens de geheime order van de Keizerlijke Japanse Marine (IJN), gedateerd 1 november 1941, waren de doelen van de Japanse campagnes om “de Britse en Amerikaanse macht uit Nederlands-Indië en de Filipijnen te verdrijven en een beleid van autonome zelfvoorziening en economische onafhankelijkheid te vestigen.”
Vroege overwinningen
In de eerste maanden van 1942 veroverde Japan onder andere de Filipijnen, Singapore, Nederlands-Indië, Wake Island, Nieuw-Brittannië, de Gilbert-eilanden en Guam. Deze veroverde gebieden zouden dienen als perimeterverdediging van het Japanse rijk, waaruit ze verwachte te kunnen winnen door uitputtingstactieken tegen geallieerde tegenaanvallen.
Plan voor invasie van Port Moresby
Korte tijd na het begin van de oorlog stelde de Japanse Maritieme Generale Staf voor om Noord-Australië te veroveren om te voorkomen dat het als basis zou worden gebruikt om Japanse perimeterverdedigingen in de Zuidelijke Pacific te bedreigen. De Keizerlijke Japanse Landmacht verwierp dit voorstel wegens gebrek aan troepen en scheepscapaciteit. Tegelijkertijd pleitte vice-admiraal Shigeyoshi Inoue, commandant van de IJN’s Vierde Vloot, voor de bezetting van Tulagi in de zuidoostelijke Salomonseilanden en Port Moresby in Nieuw-Guinea. Inoue geloofde dat de controle over deze locaties de veiligheid en verdediging van de belangrijke Japanse basis op Rabaul zou vergroten. Zijn voorstel werd geaccepteerd door de Maritieme Generale Staf en de Landmacht, en ze begonnen plannen te maken voor Operatie MO, die gericht was op de verovering van Port Moresby.
Geallieerde reactie
Ontcijfering van Japanse codes
De Verenigde Staten, geleid door de Communicatie Veiligheidssectie van het Office of Naval Communications, hadden al enkele jaren succes met het ontcijferen van Japanse communicatiecodes. In maart 1942 konden ze tot 15% van de IJN’s Ro-code ontcijferen, wat tegen eind april opliep tot 85%.
Op 5 april onderschepten de VS een IJN-bericht dat een vliegdekschip en andere grote oorlogsschepen naar het gebied van admiraal Inoue stuurde. Op 13 april brachten de Britten een onderschept bericht over dat de Japanse vliegdekschepen Shōkaku en Zuikaku onderweg waren naar Inoue. Dit versterkte de Amerikaanse conclusie dat Port Moresby het doelwit was van Operatie MO.
Amerikaanse strategie
Admiraal Chester W. Nimitz, de nieuwe commandant van de Amerikaanse troepen in de Centrale Pacific, besloot de Japanse operatie tegen te gaan door vier vliegdekschepen naar de Koraalzee te sturen. Task Force 17 (TF 17), onder leiding van viceadmiraal Fletcher, was al in de Zuidelijke Pacific en zou door Task Force 11 (TF 11), onder leiding van viceadmiraal Aubrey Fitch, en Task Force 44 (TF 44), een gezamenlijke Australisch-Amerikaanse kruiserstrijdmacht, worden versterkt. Terwijl Task Force 16, onder leiding van vice-admiraal William F. Halsey, terugkeerde van de Doolittle Raid in de centrale Pacific, zou het te laat arriveren om deel te nemen aan de slag. Fletcher kreeg het bevel over de geallieerde zeestrijdkrachten in de Zuidelijke Pacific tot Halsey arriveerde met Task Force 16.
Voorbereidingen voor de slag
Japanse strategie
Gotō’s invasievloot verliet Truk op 28 april en nam positie nabij New Georgia Island. Marumo’s ondersteuningsgroep vertrok van Nieuw-Ierland op 29 april en richtte een vliegveldbasis op bij Thousand Ships Bay, Santa Isabel Island. Shima’s invasievloot vertrok van Rabaul op 30 april. Ondertussen vertrok de Japanse Carrier Strike Force met de vliegdekschepen Zuikaku en Shōkaku op 1 mei en stoomde naar het oosten van de Salomonseilanden, de Koraalzee binnenkomend ten zuiden van Guadalcanal.
Geallieerde verkenning
Op 1 mei kwamen Task Force 17 en Task Force 11 samen ongeveer 300 zeemijlen ten noordwesten van Nieuw-Caledonië. Fletcher besloot Task Force 11 te laten bijtanken van de tanker Tippecanoe, terwijl Task Force 17 bijtankte van Neosho. Na voltooiing van het bijtanken op 2 mei, trok Task Force 17 noordwaarts naar de Louisiaden, en Task Force 11 zou zich bij Task Force 44 voegen na het bijtanken. Task Force 44 was een gezamenlijke Australisch-Amerikaanse vloot onder bevel van de Australische viceadmiraal John Crace.
De slag
Invasie van Tulagi
Op 3 mei arriveerde de Japanse invasievloot bij Tulagi en begon met het ontschepen van troepen. De kleine Australische garnizoenen evacueerden net voordat de Japanners arriveerden. Ondanks een verrassingsaanval door vliegtuigen van de USS Yorktown, die verschillende Japanse schepen beschadigde, konden de Japanners hun basis op Tulagi blijven opbouwen en vliegtuigen inzetten.
Eerste luchtaanvallen
Op 4 mei lanceerde de USS Yorktown drie aanvallen op de Japanse troepen bij Tulagi. Yorktown’s vliegtuigen verrasten de Japanse schepen en zonken de torpedobootjager Kikuzuki en drie mijnenvegers, en beschadigden vier andere schepen. Hoewel de Amerikaanse verliezen beperkt bleven tot één torpedobommenwerper en twee jachtvliegtuigen, was dit een belangrijk succes voor de Amerikanen. De Japanse vloot, onder leiding van admiraal Gotō, trok zich terug naar het noorden om te hergroeperen en zich voor te bereiden op de volgende fase van de operatie.
Beslissende dag van de slag
Voorbereidingen en verkenning
Japanse en geallieerde voorbereidingen
Op 6 mei ontmoetten Task Force 17, Task Force 11, en Task Force 44 elkaar in de Koraalzee. Terwijl beide vloten probeerden elkaars positie te achterhalen, bleef de Japanse vloot net buiten het bereik van de Amerikaanse verkenningsvliegtuigen. De Japanners hadden hun hoofdmacht ten noorden van de Louisiaden gepositioneerd, terwijl de Amerikaanse schepen naar het zuidwesten koersten, in de hoop hun tegenstanders te verrassen.
Verkenning en eerste aanvallen
Op 7 mei, vroeg in de ochtend, rapporteerden de Japanse verkenningsvliegtuigen ten onrechte dat ze Amerikaanse vliegdekschepen hadden gezien. Dit leidde tot een aanval op de Amerikaanse tanker Neosho en de torpedobootjager Sims. Neosho werd zwaar beschadigd en dreef stuurloos rond, terwijl Sims zonk. Ondertussen lanceerden de Amerikaanse verkenningsvliegtuigen hun eigen aanvallen en vonden ze de Japanse lichte vliegdekschip Shōhō. Een massale aanval volgde, waarbij Shōhō tot zinken werd gebracht. Deze succesvolle aanval gaf de geallieerden een strategisch voordeel, maar bracht ook verwarring en onzekerheid bij beide partijen.
Eerste dag van de slag
Ochtendaanvallen
Op 7 mei, rond 06:25, bevond Task Force 17 zich ongeveer 115 zeemijlen ten zuiden van Rossel Island. Fletcher stuurde de kruisers van Task Force 44, onder bevel van viceadmiraal Crace, naar Jomard Passage om de Japanse invasievloot naar Port Moresby te onderscheppen. Hierdoor werd de luchtafweer van de Amerikaanse vliegdekschepen verminderd, maar Fletcher achtte het risico noodzakelijk om de Japanse invasie te voorkomen.
Ondertussen lanceerden beide vloten verkenningsvliegtuigen om elkaars positie te bepalen. De Japanse vliegdekschepen Zuikaku en Shōkaku stuurden hun vliegtuigen naar het zuiden, terwijl de Amerikaanse vliegdekschepen hun verkenningsvliegtuigen naar het noorden stuurden. Rond 08:20 vonden de Amerikaanse vliegtuigen de Japanse hoofdmacht, wat leidde tot een grootschalige aanval.
Middagaanvallen
De Japanse aanval op Neosho en Sims was succesvol, maar dit bleek een vergissing te zijn, omdat ze dachten dat ze Amerikaanse vliegdekschepen hadden aangevallen. De Amerikaanse aanval op Shōhō was daarentegen een groot succes. Rond 10:40 begonnen Amerikaanse vliegtuigen hun aanval op Shōhō en brachten het schip binnen enkele minuten tot zinken. Deze aanval markeerde de eerste keer dat een Japanse vliegdekschip door Amerikaanse vliegtuigen tot zinken werd gebracht.
In de middag voerden beide partijen verkenningen en beperkte aanvallen uit, maar zonder significante resultaten. De Japanse vloot trok zich tijdelijk terug om de schade te beoordelen en zich voor te bereiden op de volgende dag. De Amerikaanse vloot bleef in de buurt van Rossel Island en bereidde zich voor op mogelijke nachtelijke aanvallen.
Beslissende dag van de slag
Verkenning en voorbereidingen
Op 8 mei begonnen beide vloten de dag met uitgebreide verkenningen. De Japanse en Amerikaanse vliegdekschepen waren zich ervan bewust dat een beslissende slag onvermijdelijk was. De Amerikaanse verkenningsvliegtuigen vonden de Japanse vliegdekschepen Zuikaku en Shōkaku rond 08:20. Beide vloten lanceerden vrijwel tegelijkertijd hun aanvalsvliegtuigen.
Beslissende aanvallen
Aanval op de Japanse vliegdekschepen
Om 09:15 lanceerden de Japanse vliegdekschepen hun aanval, bestaande uit 18 jagers, 33 duikbommenwerpers en 18 torpedovliegtuigen. Tegelijkertijd lanceerden de Amerikaanse vliegdekschepen hun aanvalsgroepen. De eerste aanvalsgolf van Yorktown bereikte de Japanse vliegdekschepen rond 10:32. De Amerikaanse duikbommenwerpers vielen Shōkaku aan en veroorzaakten aanzienlijke schade met twee bomtreffers. De Japanse torpedovliegtuigen slaagden er niet in om de Amerikaanse vliegdekschepen ernstig te beschadigen, ondanks hun gecoördineerde aanval.
Aanval op de Amerikaanse vliegdekschepen
Om 11:13 begonnen de Japanse vliegtuigen hun aanval op de Amerikaanse vliegdekschepen. Lexington werd geraakt door twee torpedo’s en twee bommen, wat ernstige schade en branden veroorzaakte. Yorktown werd geraakt door een enkele bom, wat aanzienlijke schade veroorzaakte, maar niet fataal was. Ondanks de schade slaagden beide Amerikaanse vliegdekschepen erin hun vliegtuigen te herstellen en terug te vechten.
Nasleep en gevolgen van de slag in de Koraalzee
Terugtocht en herstel
Amerikaanse vloot
Na de beslissende dag van de slag trokken de Amerikaanse schepen zich terug naar veiliger wateren om de schade te beoordelen en noodzakelijke reparaties uit te voeren. De zwaar beschadigde USS Lexington werd uiteindelijk verlaten en tot zinken gebracht door de torpedobootjager USS Phelps om te voorkomen dat het schip in vijandelijke handen viel. De USS Yorktown, hoewel beschadigd, slaagde erin terug te keren naar Pearl Harbor voor snelle reparaties, die cruciaal zouden blijken voor haar deelname aan de Slag bij Midway.
Japanse vloot
De Japanse vliegdekschepen Zuikaku en Shōkaku trokken zich terug naar Truk en vervolgens naar Japan voor uitgebreide reparaties. Shōkaku had zware schade opgelopen aan haar vliegdek, waardoor ze gedurende drie maanden niet operationeel was. Zuikaku verloor een aanzienlijk aantal vliegtuigen en piloten, wat haar deelname aan de volgende gevechten beperkte. Dit verlies aan vliegdekschepen en ervaren piloten zou de Japanse marine ernstig verzwakken bij toekomstige gevechten.
Strategische gevolgen
Invloed op de slag bij Midway
Een van de meest significante gevolgen van de Slag in de Koraalzee was het verlies van de Japanse vliegdekschepen Zuikaku en Shōkaku voor de Slag bij Midway. De schade aan Shōkaku en het verlies van vliegtuigen en bemanningen van Zuikaku betekende dat deze schepen niet beschikbaar waren voor de cruciale slag bij Midway. Hierdoor hadden de Amerikanen een numeriek voordeel, wat bijdroeg aan hun beslissende overwinning bij Midway en het keerpunt in de oorlog in de Pacific markeerde.
Geallieerde moraleboost
Hoewel de slag tactisch gezien geen duidelijke winnaar kende, had het feit dat de Japanse opmars naar Port Moresby was gestopt een enorme morele boost voor de geallieerden. Dit was de eerste keer dat een grote Japanse aanval was afgeslagen sinds het begin van de oorlog. Het succes in de Koraalzee gaf de geallieerden nieuw vertrouwen en moedigde hen aan om agressiever op te treden tegen Japanse expansie in de Pacific.
Langdurige gevolgen
Beperkingen van de Japanse strategie
De slag toonde de beperkingen van de Japanse strategie aan, die sterk afhankelijk was van hun vliegdekschepen en ervaren piloten. Het verlies van deze middelen begon een trend van onherstelbare verliezen voor de Japanse marine, die gedurende de rest van de oorlog niet meer goedgemaakt kon worden. Dit gebrek aan vervangingen voor ervaren piloten en moderne vliegdekschepen verzwakte de Japanse strijdkrachten aanzienlijk.
Verbeteringen in Amerikaanse tactieken
De Amerikanen leerden veel van hun ervaringen in de Slag in de Koraalzee. Ze verbeterden hun coördinatie tussen vliegdekschepen en landgebaseerde vliegtuigen, evenals hun anti-luchtvaartgeschut en schadebeheersingsprocedures. Deze verbeteringen zouden in toekomstige zeeslagen, zoals de Slag bij Midway, essentieel blijken te zijn.
Historische evaluatie
Tactische en strategische analyse
Historici hebben de Slag in de Koraalzee vaak geanalyseerd als een cruciale keerpunt in de Tweede Wereldoorlog in de Pacific. Terwijl de Japanse marine een tactische overwinning claimde door meer schepen tot zinken te brengen, wonnen de geallieerden strategisch door de Japanse opmars naar Port Moresby te stoppen en belangrijke Japanse vliegdekschepen uit te schakelen voor de Slag bij Midway.
Belang van cryptanalyse
Een van de sleutelfactoren voor het succes van de geallieerden was hun vermogen om Japanse communicatiecodes te ontcijferen. Deze cryptanalyse stelde de Amerikanen in staat om de Japanse plannen te voorspellen en effectief tegenmaatregelen te nemen. De slag onderstreepte het cruciale belang van inlichtingenwerk in moderne oorlogsvoering.
Conclusie
De Slag in de Koraalzee was een mijlpaal in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Het was de eerste zeeslag waarbij de strijdende schepen elkaar niet direct zagen of beschoten, maar gebruik maakten van vliegtuigen als hun belangrijkste wapen. Hoewel de slag tactisch onbeslist was, was het een strategische overwinning voor de geallieerden die de loop van de oorlog in de Pacific veranderde. De lessen die uit deze slag werden geleerd, zouden de geallieerden helpen om uiteindelijk de overhand te krijgen in de strijd tegen Japan.
Bronnen en meer informatie
- Drea, Edward J. “MacArthur’s ULTRA: Codebreaking and the War Against Japan, 1942-1945”. University Press of Kansas, 1992.
- Gailey, Harry A. “The War in the Pacific: From Pearl Harbor to Tokyo Bay”. Presidio Press, 1995.
- Lundstrom, John B. “The First South Pacific Campaign: Pacific Fleet Strategy December 1941-June 1942”. Naval Institute Press, 1976.
- Willmott, H. P. “The Barrier and the Javelin: Japanese and Allied Pacific Strategies, February to June 1942”. Naval Institute Press, 1983.
- Parshall, Jonathan B., and Tully, Anthony P. “Shattered Sword: The Untold Story of the Battle of Midway”. Potomac Books, 2005.
- Bronnen Mei1940
