De Grumman TBF Avenger, later aangeduid als TBM voor door General Motors geproduceerde vliegtuigen, was een Amerikaanse torpedobommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog. Oorspronkelijk ontwikkeld voor de Amerikaanse marine en het Korps Mariniers, werd de Avenger uiteindelijk wereldwijd gebruikt door verschillende luchtvaart- en marine-eenheden. Dit artikel belicht de ontwikkeling, operationele geschiedenis en technische specificaties van de Grumman TBF Avenger.
Ontwikkeling van de Grumman TBF Avenger
De ontwikkeling van de Grumman TBF Avenger begon als reactie op de veroudering van de Douglas TBD-1 Devastator, het primaire torpedovliegtuig van de Amerikaanse marine sinds 1935. Tegen 1939 was de Devastator echter verouderd en ontstond de behoefte aan een moderner vliegtuig. In april 1940 kreeg Grumman de opdracht om een nieuw torpedovliegtuig te ontwikkelen, wat resulteerde in de XTBF-1 prototype, ontworpen door Leroy Grumman. Het prototype vloog voor het eerst op 7 augustus 1941, en hoewel een van de eerste twee prototypes neerstortte, ging de productie snel verder vanwege de dringende behoefte aan een geavanceerd torpedovliegtuig.
Een belangrijk kenmerk van de Avenger was het innovatieve Sto-Wing vleugelvouwsysteem, dat ruimtebesparing op vliegdekschepen mogelijk maakte. Dit systeem, gepatenteerd door Grumman, zorgde ervoor dat de vleugels van het vliegtuig onder een samengestelde hoek konden worden gevouwen, wat het toestel gemakkelijker te stallen maakte aan boord van een vliegdekschip. De Grumman Avenger maakte gebruik van een Wright R-2600-8 Twin Cyclone 14-cilinder radiale motor, die een vermogen van 1.700 pk leverde. Deze motor was cruciaal voor de prestaties van het vliegtuig, vooral bij langeafstandsmissies en operaties op lage hoogte.
Inhouds opgave
Eerste operationele inzet en slag om Midway
De TBF Avenger trad in 1942 in dienst bij de Amerikaanse marine en zag zijn eerste actie tijdens de Slag om Midway. Ondanks een moeilijke eerste inzet waarbij vijf van de zes aanwezige Avengers werden neergeschoten, bewees het vliegtuig al snel zijn waarde. De Avenger werd het meest effectieve onderzeeërjagervliegtuig van de oorlog en het meest gebruikte torpedovliegtuig. De TBF Avenger speelde een cruciale rol in het tot zinken brengen van de Japanse super-slagvliegtuigen Yamato en Musashi, evenals in het tot zinken brengen van ongeveer 30 vijandelijke onderzeeërs.
Na de oorlog werd de Avenger aanzienlijk aangepast en bleef het in gebruik tot in de jaren 1960, wat zijn veelzijdigheid en robuustheid onderstreept. Het vliegtuig werd ontworpen om een driekoppige bemanning te huisvesten: een piloot, een schutter in een koepel en een radio-operator/bommenrichter/ventrale schutter. De bewapening van de Avenger bestond onder andere uit verschillende machinegeweren en raketten, wat het een veelzijdig aanvalsvliegtuig maakte.
Technische specificaties van de Grumman TBF Avenger
De Grumman TBF Avenger had indrukwekkende technische specificaties die bijdroegen aan zijn succes. Het vliegtuig had een lengte van 12,2 meter, een spanwijdte van 16,5 meter en een maximale snelheid van 447 km/u. De operationele reikwijdte was 1.456 km bij een kruissnelheid van 346 km/u, en het had een serviceplafond van 6.900 meter. Met een maximale bommenlast van 907 kg en de mogelijkheid om een Mark 13 torpedo of een Mark 24 akoestische homing torpedo te vervoeren, was de Avenger goed uitgerust voor diverse missies.
Operationele geschiedenis van de Grumman TBF Avenger
De Grumman TBF Avenger speelde een cruciale rol in vele maritieme gevechten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het vliegtuig werd ingezet door zowel de Amerikaanse marine als de mariniers en nam deel aan enkele van de meest beslissende zeeslagen van de oorlog.
Vroege missies en de slag om Midway
Tijdens de Slag om Midway, een van de eerste grote tests voor de Avenger, was het vliegtuig onderdeel van Torpedo Squadron 8 (VT-8) op Midway Island. Ondanks dat vijf van de zes Avenger-toestellen verloren gingen, bewees het vliegtuig zijn potentieel als een veerkrachtige en dodelijke torpedobommenwerper. De piloten rapporteerden dat het toestel, hoewel zwaar beschadigd, nog steeds terug kon keren naar de basis, wat zijn robuustheid onder vijandig vuur onderstreepte.
Na Midway bleef de Avenger betrokken bij verschillende belangrijke operaties in de Stille Oceaan. In de Slag om de Oostelijke Solomons in augustus 1942, gelanceerd vanaf de vliegdekschepen USS Saratoga en USS Enterprise, slaagde een groep Avengers erin om de Japanse lichte vliegdekschip Ryūjō tot zinken te brengen. Deze missie toonde aan hoe effectief de Avenger kon zijn als torpedobommenwerper, zelfs tegen goed verdedigde schepen.
Bijdragen aan de Amerikaanse overwinning
Gedurende de oorlog werden de TBF Avengers steeds vaker ingezet in gecombineerde aanvallen, waarbij ze naast duikbommenwerpers en jagers opereerden om maximale schade toe te brengen aan de Japanse vloot. Een van de grootste successen van de Avenger was tijdens de Slag in de Golf van Leyte in oktober 1944, waar zij bijdroegen aan de vernietiging van de Japanse super-slagschepen Musashi en Yamato. Deze schepen waren enkele van de grootste en zwaarst bewapende oorlogsschepen ooit gebouwd, en hun verlies markeerde een keerpunt in de strijd in de Stille Oceaan.
Onderzeebootbestrijding en ASW-missies
Naast hun rol als torpedobommenwerpers speelden de Avengers ook een belangrijke rol in anti-onderzeebootoorlogvoering (ASW). Ze waren uitgerust met radar en akoestische homingtorpedo’s, zoals de Mark 24 “Fido”. Deze technologieën maakten hen bijzonder effectief tegen Duitse U-boten in de Atlantische Oceaan en Japanse onderzeeërs in de Stille Oceaan. Avengers van escorteschepen in de Atlantische Oceaan hielpen bij het beschermen van konvooien tegen U-bootaanvallen en droegen aanzienlijk bij aan de geallieerde overwinning in de Slag om de Atlantische Oceaan.
Veranderingen en upgrades in de latere oorlogsjaren
In 1943 werd de productie van de Avenger overgedragen aan de Eastern Aircraft Division van General Motors, waar het vliegtuig de aanduiding TBM kreeg. Deze nieuwe productiemodellen introduceerden verschillende verbeteringen, waaronder krachtigere motoren en verbeterde bewapeningsopties zoals raketten en externe brandstoftanks. De TBM-3 variant werd het meest geproduceerde model, met meer dan 4.600 toestellen.
Vanaf het midden van 1944 zagen de Avengers steeds meer aanpassingen voor gespecialiseerde rollen. Sommige toestellen werden uitgerust met radar voor luchtverdediging en elektronische oorlogsvoering, wat hun effectiviteit verder vergrootte. De veelzijdigheid en aanpassingsvermogen van de Avenger zorgden ervoor dat het vliegtuig in verschillende rollen kon dienen, van torpedobommenwerper tot commandovliegtuig en ASW-platform.
De Grumman TBF Avenger in internationale dienst
Na de Tweede Wereldoorlog werd de Grumman TBF Avenger niet alleen gebruikt door de Amerikaanse strijdkrachten, maar ook door diverse andere landen. Dit maakte de Avenger tot een van de meest wijdverspreide en veelzijdige militaire vliegtuigen van zijn tijd.
De Avenger bij de Royal Navy
De Royal Navy nam de Avenger op in haar vloot onder de naam “Tarpon”, die later werd gewijzigd in “Avenger” om consistentie te behouden met de Amerikaanse naamgeving. De Fleet Air Arm van de Royal Navy gebruikte de Avenger in zowel offensieve als defensieve rollen, waaronder het aanvallen van schepen en het verdedigen van konvooien tegen onderzeebootdreigingen.
In een opmerkelijke prestatie in juli 1944, schoot een Royal Navy Avenger een V-1 vliegende bom neer, wat illustreerde hoe veelzijdig en aanpasbaar het vliegtuig was. Tijdens Operatie Meridian in januari 1945 speelden de Avengers ook een belangrijke rol bij aanvallen op Japanse olie-installaties in Sumatra. Deze missies benadrukten de aanhoudende effectiviteit van de Avenger als aanvalsvliegtuig, zelfs in de latere stadia van de oorlog.
De Avenger bij de Royal New Zealand Air Force
De Royal New Zealand Air Force (RNZAF) was een andere belangrijke gebruiker van de Avenger. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden Avengers ingezet door de RNZAF in de Stille Oceaan, met name tijdens de campagne op Bougainville. Hier werd de Avenger voornamelijk gebruikt als bommenwerper om Japanse posities te verzwakken en de geallieerde grondtroepen te ondersteunen.
Na de oorlog waren enkele Avengers betrokken bij vroege experimenten met luchtmestverspreiding in Nieuw-Zeeland. Dit leidde tot de ontwikkeling van een nieuwe industrie die wereldwijd de landbouwproductiviteit aanzienlijk zou verhogen.
De Avenger bij de Royal Canadian Navy
De Royal Canadian Navy (RCN) verwierf na de oorlog een aantal Avengers om te dienen in anti-onderzeebootrollen. De Canadezen pasten hun Avengers aan met nieuwe technologieën zoals radar en sonoboeien, wat hen zeer effectief maakte in het opsporen en bestrijden van onderzeeërs tijdens de Koude Oorlog. Echter, tegen het einde van de jaren 1950, werden de Avengers in Canada vervangen door modernere vliegtuigen zoals de Grumman S-2 Tracker.
De Avenger bij de Nederlandse Marine Luchtvaartdienst
Ook de Nederlandse Marine Luchtvaartdienst gebruikte de Grumman TBF Avenger. In de jaren 50 had Nederland in totaal 78 Avengers in dienst in verschillende uitvoeringen, waaronder de TBM-3S2 en TBM-3W2 modellen. Deze vliegtuigen werden voornamelijk gebruikt voor anti-onderzeebootoperaties en waren gestationeerd op het vliegdekschip Hr.Ms. Karel Doorman. De Nederlandse Avengers speelden een cruciale rol in het waarborgen van de maritieme veiligheid tijdens de nasleep van de Tweede Wereldoorlog en in de begindagen van de Koude Oorlog.
De Avenger in de populaire cultuur en moderne herinnering
De Avenger heeft ook een plek veroverd in de populaire cultuur, vooral vanwege zijn betrokkenheid bij de mysterieuze verdwijning van Vlucht 19 in 1945, een gebeurtenis die vaak wordt geassocieerd met het Bermuda-driehoek mysterie. Daarnaast hebben beroemde figuren zoals George H.W. Bush, die als piloot diende tijdens de Tweede Wereldoorlog, bijgedragen aan de blijvende bekendheid van de Avenger.
Tegenwoordig zijn er nog enkele Avengers bewaard gebleven in musea en bij historische luchtvaartverenigingen. Deze toestellen worden gekoesterd als belangrijke symbolen van de luchtvaartgeschiedenis en de technische vooruitgang die tijdens de oorlogsjaren werd geboekt. Ze herinneren ons aan de cruciale rol die vliegtuigen zoals de Avenger speelden in de overwinning van de Geallieerden en de bescherming van de vrijheid.
Conclusie
De Grumman TBF Avenger was meer dan alleen een torpedobommenwerper; het was een veelzijdig vliegtuig dat zich aanpaste aan verschillende rollen en uitdagingen, van maritieme aanvallen tot onderzeebootbestrijding en meer. Door zijn robuuste ontwerp, betrouwbare prestaties en aanpassingsvermogen, diende de Avenger met onderscheid in meerdere geallieerde luchtmachten over de hele wereld. Zijn nalatenschap leeft voort in de verhalen van de piloten die hem vlogen, de missies die hij voltooide, en de geschiedenis die hij hielp vormen.
Bronnen en meer informatie
- Stille, M. (2010). TBF/TBM Avenger Units of World War 2. Osprey Publishing.
- Prange, G. W. (1982). Miracle at Midway. McGraw-Hill.
- Tillman, B. (1998). Avenger at War. Naval Institute Press.
- Jones, E. V. W. (1950). “Sea Mystery at Our Back Door.” Associated Press.
- Holmes, T. (2005). Jane’s Vintage Aircraft Recognition Guide. HarperCollins.
- Bronnen mei1940
- Afbeelding: US Government, Public domain, via Wikimedia Commons
