Walter von Reichenau: Duitse militair en Oorlogsmisdaden

Walter von Reichenau, Duitse veldmaarschalk tijdens WOII, bekend om zijn militaire successen en betrokkenheid bij oorlogsmisdaden aan het Oostfront.
Walter von Reichenau tijdens WOII, berucht vanwege zijn bevelen die leidden tot oorlogsmisdaden aan het Oostfront.

Walter Karl Ernst August von Reichenau (1884-1942) was een Duitse Generalfeldmarschall (veldmaarschalk) in het Heer (leger) van nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij stond bekend om zijn betrokkenheid bij militaire campagnes en omstreden bevelen aan het Oostfront, waaronder de beruchte “Strengebevel” dat de moord op burgers aanmoedigde.

Vroege Leven en Eerste Wereldoorlog

Walter von Reichenau werd op 8 oktober 1884 geboren in Karlsruhe als zoon van Ernst August von Reichenau, een Pruisische luitenant-generaal. Na zijn militaire opleiding trad hij in 1903 toe tot het Pruisische leger als artillerieofficier. Zijn carrière nam een vlucht tijdens de Eerste Wereldoorlog, waarin hij als stafmedewerker diende onder Max Hoffmann. Hij werd in 1914 bevorderd tot kapitein en onderscheiden met het IJzeren Kruis (tweede en eerste klasse).

Als stafofficier werkte hij binnen diverse divisies en speelde hij een strategische rol in de coördinatie van Duitse offensieven. Hoewel zijn vroege carrière vaak als progressief werd beschreven, staat Reichenau ook bekend om zijn meedogenloosheid, zoals zijn betrokkenheid bij de executie van deserteurs.

Interbellum en Opkomst binnen het Leger

Na de Eerste Wereldoorlog diende Reichenau in het Grenzschutz Ost Freikorps, een paramilitaire organisatie die actief was in Pruisisch Silezië. In 1919 trad hij toe tot de Reichswehr, het nieuwe leger van de Weimarrepubliek, dat sterk was ingeperkt door het Verdrag van Versailles. Hij werkte in het Truppenamt, een geheime afdeling die fungeerde als vervanging voor de voormalige Generale Staf. In de jaren ’20 en ’30 klom hij snel op, van majoor (1924) tot kolonel (1932).

Reichenau’s politieke ambities werden duidelijk toen hij in 1932 kennismaakte met Adolf Hitler. Hij brak met de monarchistische overtuigingen van de traditionele militaire elite en werd een voorstander van de nazi-ideologie. Dit maakte hem tot een van de favoriete generaals van Hitler. Hij speelde een sleutelrol in de zuivering van de Sturmabteilung (SA) tijdens de “Nacht van de Lange Messen” in 1934, een gebeurtenis die de positie van de Wehrmacht versterkte.

Tweede Wereldoorlog: Polen en West-Europa

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 voerde Reichenau het bevel over het 10e Leger tijdens de invasie van Polen. Dit offensief werd gekenmerkt door snelle overwinningen, zoals de succesvolle oversteek van de rivier de Weichsel. Voor zijn leiding ontving hij het Ridderkruis van het IJzeren Kruis, een van de hoogste Duitse militaire onderscheidingen.

In 1940 leidde hij het 6e Leger tijdens de invasie van België en Frankrijk. Zijn eenheid leverde een belangrijke bijdrage aan de Duitse overwinningen in West-Europa. Tijdens de zogenaamde “veldmarskalkceremonie” in 1940 werd hij door Hitler gepromoveerd tot veldmaarschalk.

De Invloed van Reichenau’s Bevelen

Reichenau stond bekend om zijn scherpe militaire analyse en effectieve leiding op het slagveld, maar hij werd ook berucht vanwege zijn ideologische overtuigingen. Zijn bevelen aan het Oostfront, met name tijdens de invasie van de Sovjet-Unie in 1941, weerspiegelden zijn antisemitische en anti-Bolsjewistische houding.

Operatie Barbarossa en Oorlogsmisdaden

Tijdens Operatie Barbarossa in de zomer van 1941 voerde Reichenau het bevel over het 6e Leger, dat deel uitmaakte van Legergroep Zuid. Zijn troepen veroverden belangrijke steden zoals Kiev, Charkov en Kursk. De campagne ging gepaard met de vernietiging van grote Sovjet-troepenformaties en het gevangennemen van tienduizenden soldaten. Ondanks deze militaire successen stond zijn naam in verband met enkele van de meest beruchte oorlogsmisdaden aan het Oostfront.

Het Strengebevel

Op 10 oktober 1941 vaardigde Reichenau het zogenaamde “Strengebevel” uit, dat Duitse soldaten aanmoedigde om hard en genadeloos op te treden tegen de lokale bevolking, met name Joden en Sovjetfunctionarissen. In het bevel verklaarde hij dat de oorlog aan het Oostfront een strijd was tegen de ‘Joods-Bolsjewistische dreiging’. Dit droeg direct bij aan de systematische moord op burgers door zowel het Duitse leger als de SS.

Het 6e Leger onder Reichenau werkte nauw samen met de Einsatzgruppen, de paramilitaire doodseskaders die verantwoordelijk waren voor massamoorden op Joden, communisten en andere groepen die door de nazi’s als vijanden werden gezien. Een van de beruchtste misdaden vond plaats bij Babi Jar, nabij Kiev, waar meer dan 33.000 Joodse mannen, vrouwen en kinderen werden vermoord in september 1941.

Betrokkenheid bij Massamoorden

Reichenau’s bevelstructuur zorgde ervoor dat ook andere bloedbaden, zoals het Bila Tserkva-massacre, konden plaatsvinden. In dit geval werden tientallen Joodse kinderen geëxecuteerd ondanks protesten van sommige Duitse officieren. Historici benadrukken dat Reichenau, als bevelhebber, direct verantwoordelijk was voor het faciliteren en uitvoeren van deze oorlogsmisdaden.

Overname van Legergroep Zuid

In november 1941 werd Reichenau door Hitler benoemd tot bevelhebber van Legergroep Zuid, nadat veldmaarschalk Gerd von Rundstedt was ontslagen. In deze nieuwe functie bleef hij toezicht houden op operaties aan het Oostfront, inclusief de belegering van steden zoals Rostov aan de Don. Zijn opvolging werd echter van korte duur.

Dood van Walter von Reichenau

Op 14 januari 1942 kreeg Reichenau een beroerte na een routine-hardloopoefening in de vrieskou. Terwijl hij per vliegtuig naar Leipzig werd vervoerd voor medische behandeling, stortte het toestel neer bij de landing in Lviv (destijds Lemberg). Hij overleed kort daarna. Of zijn dood direct het gevolg was van de beroerte of van verwondingen opgelopen bij de crash, blijft onduidelijk. Hij kreeg een staatsbegrafenis, maar zijn reputatie werd overschaduwd door zijn betrokkenheid bij oorlogsmisdaden.

Oorlogsmisdaden en Naoorlogse Verantwoording

Reichenau overleed voordat hij persoonlijk verantwoordelijk kon worden gehouden voor de misdaden die onder zijn bevel werden gepleegd. Bij de Processen van Neurenberg werd echter expliciet verwezen naar zijn “Strengebevel” en zijn rol in de genocide tegen Joden en andere bevolkingsgroepen. Hoewel hij nooit voor een rechtbank verscheen, werd hij postuum genoemd als een van de commandanten die een sleutelrol speelden in de systematische vervolging aan het Oostfront.

Militaire Onderscheidingen

Ondanks zijn omstreden nalatenschap ontving Reichenau tijdens zijn carrière diverse militaire onderscheidingen, waaronder:

  • IJzeren Kruis (1e en 2e Klasse): Voor zijn verdiensten tijdens de Eerste Wereldoorlog.
  • Ridderkruis van het IJzeren Kruis (1939): Voor zijn leiding tijdens de invasie van Polen.
  • Duitse Sportbadge in brons (1913): Voor zijn sportieve prestaties.

Conclusie

Walter von Reichenau speelde een belangrijke rol in enkele van de meest beruchte campagnes van nazi-Duitsland. Zijn militaire loopbaan werd gekenmerkt door tactische successen, maar ook door ernstige misdaden tegen de menselijkheid. Zijn nalatenschap blijft daardoor omstreden en biedt een scherp inzicht in de verwevenheid van militaire strategie en ideologische overtuigingen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Bronnen en meer informatie

  1. Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 183-B05284 / CC-BY-SA 3.0CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
  2. Adam, Wilhelm; Ruhle, Otto (2015). With Paulus at Stalingrad. Barnsley: Pen and Sword. ISBN 978-1-4738-3386-9.
  3. Fellgiebel, Walther-Peer (2000) [1986]. Die Träger des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939–1945 — Die Inhaber der höchsten Auszeichnung des Zweiten Weltkrieges aller Wehrmachtteile (in German). Friedberg: Podzun-Pallas. ISBN 978-3-7909-0284-6.
  4. Glantz, David M.; House, Jonathan (2009). To the Gates of Stalingrad: Soviet-German Combat Operations, April-August 1942. Lawrence: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1630-5.
  5. Kühne, Thomas (2010). Belonging and Genocide: Hitler’s Community, 1918-1945. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-16857-0.
  6. Mitcham, Samuel W.; Mueller, Gene (2012). Hitler’s Commanders: Officers of the Wehrmacht, the Luftwaffe, the Kriegsmarine, and the Waffen-SS. Lanham: Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-1154-4.
  7. Mitcham, Samuel W. (2008). The Rise of the Wehrmacht: Vol. 1. Santa Barbara: ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-99641-3.
  8. Stahel, David (2013). Operation Typhoon: Hitler’s March on Moscow, October 1941. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-03512-6.
  9. Weinberg, Gerhard L. (2010). Hitler’s Foreign Policy 1933-1939: The Road to World War II. Oxford: Enigma Books. ISBN 978-1-9362-7484-0.
  10. Bronnen Mei1940