Tot het begin van de 20e eeuw werden paramilitaire eenheden genoemd als Freikorps of Vrijwilligerskorps (van Frans korps, “bedrijf”; van Latijns corpus, “lichaam”) ongeacht hun nationale afkomst. In de Duitstalige wereld werden in de 18e eeuw voor het eerst vrije regimenten van lokale vrijwilligers, vijandelijke overlopers, deserteurs en overtreders opgericht onder de naam “Freikorps”.
De soms exotisch uitgeruste troepen dienden als infanterie en cavalerie, minder vaak als artillerie. Deels alleen in compagniesterkte, soms tot enkele duizenden man sterk, waren er ook gemengde eenheden of legioenen samengesteld uit verschillende soorten wapens. Het Pruisische Freikorps von Kleist omvatte infanterie, jagers, dragonders en huzaren.
De traditie van het Freikorps in de Duitse militaire geschiedenis gaat terug tot de periode van Frederik de Grote, rijke Duitse edelen die vervolgens op eigen kosten eenheden lichte infanterie of zelfs echte kleine privélegers oprichtten die deelnamen aan de grote conflicten van de achttiende eeuw.
Het was na de verpletterende nederlagen van Jena en Auerstaedt in 1806 dat er weer nieuwe Freikorpsen in Pruisen verschenen om zich voor te bereiden op de oprichting van een nieuw leger; Ferdinand von Schill en Ludwig Adolf Wilhelm von Lützow waren de promotors. Deze paramilitaire milities bestaande uit burgerpatriotten geflankeerd door soldaten, onderofficieren en gedemobiliseerde officieren zijn echter enthousiaster dan ervaren.
Ze zullen door de reguliere legers als onbetrouwbaar worden beschouwd en beperkt blijven tot verkenning, bewaking en andere kleine taken, zoals het lastigvallen van de Franse keizerlijke legers. De beste elementen werden opgenomen in reguliere Landwehr-eenheden toen Pruisen in 1812 zijn autonomie herwon na de rampzalige Russische campagne. Het was door verwijzing naar deze patriottische milities die de Pruisische restauratie van 1813 mogelijk maakten dat het Frankische korps van 1918 natuurlijk de term Freikorps weer aannam.
Al in december 1918 was de Reichswehr nog niet opgericht, dus riep de regering voormalige gedemobiliseerde officieren, zoals generaal Maercker, op om milities te vormen die “Freikorps” (Vrijkorps) werden genoemd. Ze vermenigvuldigden zich in de lente en zomer van 1919, in de context van de strijd tegen de Spartacistische revoluties, totdat ze de cijfers van 165 eenheden van verschillende grootte en met verschillende namen bereikten.
Ze werden zowel gebruikt om de Duitse grens in het oosten te verdedigen, tegen een mogelijke bolsjewistische of Poolse invasie (zoals de IJzeren Divisie), als om de eenheid van het ter ziele gegane rijk te bewaren. Ze worden door de regering opgeroepen om de revoluties in Duitsland te onderdrukken. Zo intervenieerden ze op bevel van de republikeinse regering op hun beurt in Berlijn, Bremen, Hamburg, Halle, Leipzig, München, Brunswijk, Silezië en Thüringen. Clandestiene Freikorpsen werden zelfs gevormd in de Franse bezettingszone in Duitsland, die daar een actief verzet leidden, soms leidend tot zware represailles.
Het Freikorps vocht voornamelijk tegen de Spartacistische Rode Garde, bestaande uit arbeiders en voormalige soldaten, evenals tegen bepaalde eenheden deserteurs die aan de kant van de communisten waren gepasseerd, vooral zeelieden, zoals die van de beroemde “Volksmarinedivision”. Ze vochten ook aan de grenzen van het voormalige Rijk tegen Letten, Esten en Polen.
Generaal von Epp leidde in maart 1919 30.000 soldaten om de Republiek der Raden van Beieren te onderwerpen. In de weken die volgden werden bijna 600 socialisten en communisten vermoord.
Geleidelijk aan verzette het Frankische korps, politiek gemarkeerd aan de rechterkant, zich tegen hun voormalige conservatieve republikeinse en sociaaldemocratische bondgenoten in de Weimarrepubliek. Terwijl het Gustav Noske was, SPD-minister van de Reichswehr, die het Vrije Korps voor het eerst gebruikte om een einde te maken aan de communistische revoluties, dwong de ratificatie door Duitsland van het Verdrag van Versailles en de late stopzetting van de regering in het Baltische avontuur sommige vrijkorpsen ertoe om te overwegen de republiek omver te werpen.
Beslissen over een “mars op Berlijn”2Generaal von Lüttwitz, loyaal aan de monarchie, nam het bevel over de Ehrhardt-brigade opgericht door de Korvettenkapitän Hermann Ehrhardt, terwijl Wolfgang Kapp, een conservatieve journalist, met hen de putsch van 13 maart 1920 voorbereidde die de brigade ertoe bracht de regeringsdistricten van Berlijn in te nemen. Deze putsch werd gedwarsboomd door een algemene staking georganiseerd door de vakbonden en linkse politieke partijen, waaronder de Communistische Partij en de Socialistische Partij, en Kapp werd gedwongen in ballingschap te gaan in Zweden.
Na deze mislukking keerde het Frankische korps kort terug naar het republikeinse kamp om de communisten te verpletteren die deze algemene staking wilden omvormen tot een tweede revolutie. Ze werden uiteindelijk ontbonden of geïntegreerd in het reguliere leger, onder de voorwaarden van het Verdrag van Versailles, vanaf eind maart. Voormalige leden van enkele bijzonder geëngageerde Freikorpsen waren ook betrokken bij verschillende politieke moorden, waaronder die op Walther Rathenau, minister van Buitenlandse Zaken, in 1922.
Na de “ontbinding” van 1921 sloten sommige Frankische korpsen zich “en bloc” aan bij de Sturmabteilung (in het Frans: de “aanvalssectie”) van Adolf Hitler’s NSDAP om hun “gewapende” politieke actie voort te zetten – zoals het “Freikorps Rossbach”, hoewel de meesten zich aansloten bij een andere rechtse militie, de Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten.
De geschiedenis van het Freikorps eindigde dus in maart 1920. De eenheden die niet door de Reichswehr werden overgenomen, vormden meestal zogenaamde militaire eenheden of vonden onderdak bij paramilitaire eenheden, zoals de Stahlhelm of de SA. De opvolgers van het Freikorps waren actief in de bevolkingsmilities, vochten bijvoorbeeld in zelfbescherming Opper-Silezië tijdens de Opper-Silezische Opstanden en waren verantwoordelijk voor een reeks politieke moorden in de Weimarrepubliek.
Tot de bekendste slachtoffers behoren de medeoprichters van de Communistische Partij van Duitsland, Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht, die medio januari 1919 door officieren van de Garde-Kavallerie-Schützen-Divisie werden vermoord. Bovendien vermoordden leden van de ontbonden Mariniersbrigade Ehrhardt, die zich vormden in de Consul-organisatie, de voormalige minister van Financiën Matthias Erzberger op 26 augustus 1921 en de waarnemend Reichsminister van Buitenlandse Zaken Walther Rathenau op 24 juni 1922. Tussen 1918 en 1922 werden 354 mensen vermoord door leden van het Freikorps.
Een bijzonderheid was de Technical Emergency Assistance (TN), een semi-staatsinstelling bij het Reichsministerie van Binnenlandse Zaken die voortkwam uit de Technische Dienst van de Garde-Cavalerie-Geweerdivisie en soortgelijke technische groepen van het Freikorps. Het werd voor het eerst gebruikt om stakingen in vitale fabrieken te bestrijden en te laten functioneren.
In tegenstelling tot het gewapende Freikorps bestond het tot 1945 ver buiten het onrustige eerste vijfde van de Weimarrepubliek. De werkwijze en organisatie van de TN stonden model voor het Federaal Agentschap voor Technische Hulpverlening in 1950.
