Para-militaire eenheden zijn die niet direct aan de strijdkrachten van een land verbonden geuniformeerde en bewapende eenheden die geen politieagenten zijn. Bij het beoordelen van de mankracht en slagkracht van een leger worden de para-militairen ook meegerekend. De Conventie van Geneve beschermt ook krijgsgevangen paramilitairen. Paramilitair is ook een aanduiding voor groepen die zich hebben bewapend en gewapende acties uitvoeren, maar niet tot de strijdkrachten behoren. Het belang van paramilitaire eenheden is in de loop der jaren toegenomen ten opzichte van dat van het leger. Hiertoe behoren onder meer doodseskaders, burgerwachten en milities. Ook een reguliere instelling zoals de politie kan paramilitaire taken op zich nemen.
Omdat paramilitairen niet tot het reguliere leger behoren, is hun discipline en hun gevechtskwaliteit in veel gevallen (niet altijd) beduidend minder. Daarbij zijn ze, zeker wanneer het om bewapende burgers gaat, beduidend goedkoper. Ze gelden dus als een goedkoop onderdeel dat buiten de wet kan opereren, maar desalniettemin het makkelijkst gemist kan worden.
Daarom krijgen ze meestal de militair minder ‘gevoelige’ taken toebedeeld. Zo zal een paramilitaire eenheid vaak niet worden ingezet voor een tactische operatie, maar wel bijvoorbeeld voor grensbewaking of intimidatie van burgers. Soms worden paramilitairen ook ingezet voor frontale aanvallen, als ‘kanonnenvoer’.
