Karl Paul August Friedrich Liebknecht (13 augustus 1871 – 15 januari 1919) was een vooraanstaand Duits revolutionair socialist en antimilitarist. Als lid van de Duitse Sociaal-Democratische Partij (SPD) vertegenwoordigde hij de revolutionaire linkerzijde van de partij en speelde hij een belangrijke rol in de Duitse politiek tijdens en na de Eerste Wereldoorlog. Zijn verzet tegen de oorlog en zijn betrokkenheid bij de Spartacusbond en de oprichting van de Communistische Partij van Duitsland (KPD) maakte hem tot een martelaar voor de socialistische zaak. Dit artikel bespreekt zijn leven, zijn politieke carrière en zijn tragische dood.
Inhouds opgave
Achtergrond en jeugd
Karl Liebknecht werd geboren op 13 augustus 1871 in Leipzig, Duitsland, als zoon van Wilhelm Liebknecht, een van de oprichters van de SPD. De familie Liebknecht was nauw betrokken bij het socialistische gedachtegoed; Karl’s peetvaders waren de beroemde revolutionairen Karl Marx en Friedrich Engels. Hij groeide op in een politiek actief gezin dat de principes van het socialisme hoog in het vaandel had.
Tijdens zijn jeugd woonde Liebknecht in de buurt van Leipzig, waar zijn vader en medestander August Bebel naar Borsdorf verhuisden na hun verbanning uit Leipzig als gevolg van de antisocialistische wetten van 1878. Deze wetten beperkten socialistische activiteiten aanzienlijk en creëerden een uitdagende omgeving voor socialisten zoals de Liebknechts. Karl studeerde rechten aan de universiteiten van Leipzig en Berlijn, waar hij zich verdiepte in juridische en economische vraagstukken.
Begin van politieke carrière
In 1899 begon Karl Liebknecht zijn carrière als advocaat in Berlijn, samen met zijn broer Theodor en de socialist Oskar Cohn. In deze periode werd hij lid van de SPD en stond hij bekend als een felle criticus van militarisme en de sociale onrechtvaardigheden binnen het Duitse Keizerrijk. In 1907 publiceerde hij zijn invloedrijke werk Militarisme en Antimilitarisme, waarin hij betoogde dat militarisme noodzakelijk was voor zowel de binnenlandse repressie als de buitenlandse oorlogvoering. Dit werk leidde tot zijn eerste gevangenisstraf wegens hoogverraad, een straf die zijn reputatie als voorvechter van antimilitarisme alleen maar versterkte.
Liebknecht werd in 1912 verkozen tot lid van de Rijksdag, waar hij de SPD vertegenwoordigde. Hij maakte zich vooral sterk tegen de militarisering van Duitsland en de invloed van de wapenindustrie. Zijn verzet tegen de goedkeuring van oorlogskredieten in de Rijksdag was een belangrijke stap in zijn politieke carrière en markeerde het begin van zijn openlijke verzet tegen de SPD-leiding, die de oorlog steunde.
Verzet tegen de Eerste Wereldoorlog
Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 stemde de SPD in met de oorlogsinspanningen, een beslissing die Liebknecht hevig bekritiseerde. Hij was een van de weinige SPD-leden die zich publiekelijk uitsprak tegen de oorlog. Op 2 december 1914 was hij de enige afgevaardigde in de Rijksdag die tegen de oorlogskredieten stemde. Dit markeerde een breuk binnen de SPD, die leidde tot de oprichting van de Spartacusbond in 1916, een groep socialisten die zich tegen de oorlog verzetten en opriepen tot een revolutie.
Liebknechts verzet tegen de oorlog was niet zonder gevolgen. Hij werd in 1916 gearresteerd voor zijn deelname aan een anti-oorlogsdemonstratie en werd veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Zijn arrestatie maakte hem tot een symbool van verzet tegen het militarisme en versterkte zijn positie binnen de socialistische beweging.
De Novemberrevolutie en oprichting van de KPD
De Eerste Wereldoorlog eindigde in 1918, en Duitsland bevond zich in een staat van chaos. De Novemberrevolutie brak uit en leidde tot het aftreden van de Duitse keizer. Op 9 november 1918 riep Liebknecht vanuit het Berlijnse koninklijk paleis de “Vrije Socialistische Republiek” uit, in een poging Duitsland in een socialistische staat te veranderen. Hoewel deze proclamatie kort daarna werd overschaduwd door de SPD-leider Philipp Scheidemann, die de republiek uitriep vanuit de Rijksdag, werd Liebknecht een belangrijke figuur in de revolutionaire beweging.
Samen met Rosa Luxemburg en andere leden van de Spartacusbond richtte Liebknecht in december 1918 de Communistische Partij van Duitsland (KPD) op. De partij streefde naar een socialistische revolutie naar het voorbeeld van de Russische bolsjewieken. Echter, zijn oproep om van Duitsland een radenrepubliek te maken, werd afgewezen door de meerderheid van het Congres van Arbeiders- en Soldatenraden.
Spartacusopstand en dood
Begin 1919 raakte Liebknecht betrokken bij de Spartacusopstand, een poging van de KPD om de macht te grijpen door middel van een gewapende opstand. De opstand werd snel neergeslagen door de regering, die gebruikmaakte van Freikorpsen, paramilitaire eenheden van voormalige soldaten. Op 15 januari 1919 werden Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg gearresteerd door leden van de Gardekavallerie Schützendivisie, een onderdeel van het Freikorps.
Onder bevel van kapitein Waldemar Pabst werden zowel Liebknecht als Luxemburg vermoord. Liebknecht werd naar het Berlijnse Tiergarten gebracht, waar hij werd neergeschoten terwijl hij zogenaamd probeerde te ontsnappen. Luxemburg werd op brute wijze vermoord en haar lichaam werd in het Landwehrkanaal gegooid, waar het pas maanden later werd teruggevonden.
Erfenis en nagedachtenis
Na hun dood werden Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg martelaren van de socialistische zaak in Duitsland en Europa. Hun moord schokte de socialistische beweging, en tot op de dag van vandaag worden zij herdacht door linkse politieke groeperingen. Ieder jaar vindt er in Berlijn een herdenking plaats op de tweede zondag van januari, waarbij duizenden mensen de begraafplaats in Friedrichsfelde bezoeken om hen te eren.
In de voormalige Duitse Democratische Republiek (DDR) werden talloze monumenten opgericht ter ere van Liebknecht, en verschillende straten en scholen werden naar hem vernoemd. Zijn strijd tegen het militarisme en zijn toewijding aan de socialistische revolutie blijven een inspiratie voor velen, ondanks de tragische afloop van zijn leven.
Conclusie
Karl Liebknecht was een belangrijke revolutionair die zich onvermoeibaar inzette voor socialistische idealen en het verzet tegen militarisme. Zijn rol in de oprichting van de KPD en zijn betrokkenheid bij de Spartacusopstand markeren hem als een cruciale figuur in de Duitse geschiedenis. Hoewel zijn leven abrupt werd beëindigd door zijn moord in 1919, leeft zijn nalatenschap voort als een symbool van verzet en revolutie. Zijn idealen en opofferingen blijven inspireren, vooral binnen socialistische en communistische bewegingen.
Bronnen en meer informatie
- Broué, Pierre. The German Revolution, 1917-1923. Chicago: Haymarket Books, 2006.
- Gabriel, L.J. Karl Liebknecht: Man of a Revolutionary Age. London: Verso, 1993.
- Spartacus Educational. “Karl Liebknecht.” Beschikbaar op: https://www.spartacus-educational.com.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Karl Liebknech Public Domain Wiki Commens
