HMS Prince of Wales: Geschiedenis en Tweede Wereldoorlog

De HMS Prince of Wales was een slagschip van de King George V-klasse, gebouwd voor de Royal Navy. Ondanks haar korte carrière – ze werd minder dan een jaar na haar indienststelling tot zinken gebracht – speelde het schip een belangrijke rol in enkele acties tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Ontwerp en Bouw van HMS Prince of Wales

Achtergrond en Context

Na de Eerste Wereldoorlog werden internationale verdragen zoals het Washington Naval Treaty van 1922 en het Verdrag van Londen van 1930 opgesteld om een wapenwedloop tussen maritieme grootmachten te voorkomen. Deze verdragen beperkten het aantal slagschepen dat een land mocht bouwen en stelden een maximale waterverplaatsing van 35.000 ton vast voor nieuwe slagschepen. De King George V-klasse, waartoe de Prince of Wales behoorde, werd ontworpen om aan deze beperkingen te voldoen.

Tegen de late jaren 1930 hadden Japan en Italië zich teruggetrokken uit de verdragen, wat leidde tot een wapenwedloop. De Britse Admiraliteit, bezorgd over de veroudering van haar vloot, gaf opdracht tot de bouw van moderne slagschepen, waaronder de King George V-klasse. Hoewel andere maritieme grootmachten inmiddels de verdragsbeperkingen negeerden, konden de ontwerpplannen van de Britse slagschepen niet meer worden aangepast, omdat deze al in 1937 waren goedgekeurd.

Constructie

De Prince of Wales werd op 1 januari 1937 omgedoopt van King Edward VIII na de abdicatie van koning Edward VIII. Ze werd gebouwd in de scheepswerf van Cammell Laird in Birkenhead en te water gelaten op 3 mei 1939. De uitrusting van het schip liep echter vertraging op door de late levering van haar hoofdbewapening, waardoor ze niet volledig operationeel was toen de oorlog in september 1939 uitbrak.

In augustus 1940 werd het halfvoltooide schip beschadigd door een Duitse luchtaanval. Hoewel de schade relatief beperkt was, vertraagde dit de voltooiing van het schip verder. Om tegemoet te komen aan de dringende behoefte aan kapitaalschepen, werden enkele tests, zoals lucht- en ventilatieproeven, uitgesteld om haar eerdere indienststelling mogelijk te maken.

Technische Specificaties

De Prince of Wales had een standaard waterverplaatsing van 36.727 lange tonnen en een volledig geladen waterverplaatsing van 43.786 lange tonnen. Haar lengte bedroeg 745 voet (227,1 meter), met een breedte van 103 voet (31,4 meter) en een diepgang van 34 voet (10,5 meter).

Belangrijkste technische kenmerken

• Aandrijving: Het schip werd aangedreven door Parsons-stoomturbines met vier schachten, gevoed door acht Admiralty-ketels, die een vermogen van 110.000 pk leverden. Hiermee behaalde ze een topsnelheid van 28,3 knopen (52,4 km/u).
• Bewapening:
  • Hoofdbewapening: 10 BL 14-inch (356 mm) Mk VII-kanonnen, gemonteerd in een dubbele en twee viervoudige torens.
  • Secundaire bewapening: 16 QF 5,25-inch (133 mm) Mk I-kanonnen in acht dubbeltorens.
  • Luchtafweergeschut: 32 QF 2-ponder (40 mm) “pom-poms” en diverse korteafstandsraketten.
• Radarsystemen:
  • Type 279 radar voor vroege luchtwaarneming.
  • Type 284 radar voor vuurleidingscontrole.
  • Type 282 en Type 285 radarsystemen voor luchtafweer toegevoegd in 1941.
  • Type 271 radar toegevoegd voor oppervlaktewaarneming.
• Beveiliging: Het schip had een pantsergordel van 5,4 tot 14,7 inch (140–370 mm) en gepantserde dekken van 5 tot 6 inch (127–152 mm). De hoofdgeschuttorens en barbettes waren beschermd met 12,75 inch (324 mm) dik pantser.

Operationele Dienst van HMS Prince of Wales

De HMS Prince of Wales nam deel aan de confrontatie met het Duitse slagschip KMS Bismarck tijdens de Slag in de Straat van Denemarken op 24 mei 1941, een gebeurtenis die tot de bekendere zeeslagen van de Tweede Wereldoorlog behoort

Aanloop naar de Slag

Op 22 mei 1941 werd de Prince of Wales, samen met de slagkruiser HMS Hood en zes torpedobootjagers, ingezet om de KMS Bismarck te onderscheppen, die samen met de zware kruiser KMS  Prinz Eugen koers zette richting de Atlantische Oceaan. Viceadmiraal Lancelot Holland, aan boord van de Hood, nam het bevel over de operatie.

Tijdens de voorbereidingen was de bemanning van de Prince of Wales nog onervaren, en het schip kampte met technische problemen. Monteurs van Vickers-Armstrongs, de fabrikant van het schip, bleven aan boord om technische problemen met de hoofdkanonnen op te lossen, een beslissing die van belang was tijdens het gevecht.

De Slag

Op de vroege ochtend van 24 mei werden de Britse schepen gespot door de Bismarck en Prinz Eugen. Om 05:53 opende de Prince of Wales het vuur op de Bismarck op een afstand van ongeveer 24.200 meter. De eerste salvo’s waren onnauwkeurig vanwege technische mankementen en de weersomstandigheden, maar latere salvo’s troffen doel.

De Prince of Wales wist twee belangrijke treffers op de Bismarck te plaatsen:

• Eén granaat veroorzaakte een lek in de boeg van de Bismarck, waardoor deze 1.000 ton brandstof verloor.
• Een andere granaat beschadigde een ketelruimte, waardoor de Bismarck snelheid moest verminderen.

Desondanks concentreerden de Duitse schepen hun vuur op de Hood. Om 06:01 werd de Hood getroffen door meerdere salvo’s van de Bismarck. Een enorme explosie deed het schip in tweeën breken, waarbij 1.419 bemanningsleden omkwamen. Slechts drie overleefden.

Terugtrekking

Na het verlies van de HMS Hood kreeg de Prince of Wales de volle aandacht van de Duitse schepen. Het schip werd getroffen door verschillende granaten, waaronder een 15-inch granaat die het stuurplatform beschadigde. Kapitein ter zee John Leach besloot zich terug te trekken onder dekking van een rookgordijn. De Prince of Wales bleef betrokken bij de achtervolging van de Bismarck, maar keerde uiteindelijk terug naar IJsland voor reparaties.

De Atlantische Conferentie

In augustus 1941 vervoerde de Prince of Wales premier Winston Churchill naar Placentia Bay, Newfoundland, voor een geheime ontmoeting met de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt. Tijdens deze conferentie werd het Atlantisch Handvest opgesteld, een document dat de basis legde voor de samenwerking tussen de geallieerden en de doelstellingen voor de naoorlogse wereldorde.

Het schip symboliseerde de nauwe samenwerking tussen Groot-Brittannië en de Verenigde Staten in de strijd tegen de Asmogendheden.

Operaties in de Middellandse Zee

Na haar terugkeer naar Groot-Brittannië werd de Prince of Wales in september 1941 ingezet als onderdeel van Force H in de Middellandse Zee. Het schip nam deel aan Operatie Halberd, een konvooi om Malta van voorraden te voorzien.

Tijdens de operatie werd het konvooi aangevallen door Italiaanse vliegtuigen. De luchtafweer van de Prince of Wales speelde een rol bij het neerschieten van verschillende vijandelijke toestellen. Ondanks aanvallen van de Italiaanse marine arriveerde het konvooi veilig in Malta.

Overplaatsing naar Azië

Eind 1941 werd de Prince of Wales samen met de slagkruiser HMS Repulse en de torpedobootjagers van Force Z naar Singapore gestuurd om Britse belangen in Azië te verdedigen tegen de opmars van Japan. De reis naar Singapore omvatte stops in Freetown, Kaapstad en Colombo, en het schip arriveerde op 2 december 1941 in de haven van Singapore.

Admiral Sir Tom Phillips nam het bevel over Force Z, waarvan de Prince of Wales het vlaggenschip werd. Ondanks de geavanceerde radartechnologie aan boord, werd het schip geconfronteerd met operationele beperkingen in tropische omstandigheden.

De Laatste Missie en Ondergang

De Slag om Malaya

Op 10 december 1941 werd de HMS Prince of Wales ingezet als onderdeel van Force Z, samen met de slagkruiser HMS Repulse en vier torpedobootjagers. Onder leiding van admiraal Sir Tom Phillips had de missie als doel de Japanse invasievloten bij Malaya te onderscheppen. De operatie begon in een periode waarin Japan snel terrein won in Zuidoost-Azië, slechts twee dagen na de aanval op Pearl Harbor.

De Aanval

Force Z vertrok op 8 december uit Singapore, maar de beloofde luchtsteun van de Royal Air Force (RAF) was niet beschikbaar. Dit liet de schepen blootgesteld aan de Japanse luchtmacht.

Op de ochtend van 10 december werden de schepen aangevallen door 85 Japanse Mitsubishi G3M- en G4M-bommenwerpers. Tijdens de eerste aanval werd de Prince of Wales geraakt door een torpedo die haar stuurinrichting ernstig beschadigde. Dit beperkte haar wendbaarheid en maakte het schip kwetsbaar voor verdere aanvallen. Ondanks zware luchtafweer en moedige inspanningen van de bemanning, bleef de vijandelijke druk toenemen.

Ondergang

Een tweede aanvalsgolf bracht meerdere treffers toe aan de Prince of Wales. Torpedo’s veroorzaakten ernstige overstromingen, en het verlies van elektrische systemen maakte het onmogelijk om schade effectief te repareren. Om 13:15 uur gaf kapitein ter zee John Leach de opdracht om het schip te verlaten. Kort daarna kapseisde de HMS Prince of Wales en zonk in de Zuid-Chinese Zee. Admiraal Phillips en kapitein ter zee Leach behoorden tot de 327 bemanningsleden die omkwamen. De HMS Repulse werd kort daarna ook vernietigd.

Analyse van het Verlies

Het verlies van de Prince of Wales en de Repulse was historisch gezien een belangrijk keerpunt. Het was de eerste keer dat grote oorlogsschepen, zoals slagschepen en slagkruisers, op open zee uitsluitend door luchtaanvallen werden vernietigd.

Belangrijke Factoren

Uit onderzoek naar het verlies kwamen de volgende oorzaken naar voren:

• Gebrek aan luchtsteun: De afwezigheid van RAF-jagers liet Force Z kwetsbaar voor luchtaanvallen.
• Schadebeheersing: De torpedotreffers schakelden de stuurinrichting en elektrische systemen van de Prince of Wales uit, waardoor reparaties ernstig werden bemoeilijkt.
• Operationele uitdagingen: De tropische omstandigheden beïnvloedden de effectiviteit van radarsystemen, wat de detectie van vijandelijke vliegtuigen bemoeilijkte.

De ramp betekende ook een strategische nederlaag voor Groot-Brittannië in Azië en toonde het belang van geïntegreerde lucht- en zee-operaties in moderne oorlogsvoering.

De Wraklocatie

Het wrak van de Prince of Wales ligt ondersteboven op een diepte van 68 meter in de Zuid-Chinese Zee, nabij Kuantan, Maleisië. Het werd in 2001 aangewezen als beschermd gebied onder de Britse Protection of Military Remains Act 1986. De site wordt beschouwd als een maritiem oorlogsgraf.

Conclusie

De HMS Prince of Wales markeerde een overgangsperiode in de maritieme oorlogsvoering. Haar inzet in de Slag in de Straat van Denemarken en haar ondergang in de Zuid-Chinese Zee tonen zowel de capaciteiten als de beperkingen van traditionele slagschepen in een tijdperk waarin luchtmacht een steeds grotere invloed kreeg.

Het verlies van de Prince of Wales en de Repulse onderstreepte de noodzaak van luchtondersteuning bij maritieme operaties en leidde tot herziening van tactieken en technologieën binnen de Royal Navy en andere marines. Deze ontwikkelingen weerspiegelen de snelle technologische en strategische veranderingen die kenmerkend waren voor de Tweede Wereldoorlog.

Bronnen en meer informatie

1. Afbeelding: Naval History & Heritage Command , Public domain, via Wikimedia Commons
2. Breyer, Siegfried (1973). Battleships and Battlecruisers 1905–1970. Garden City, New York: Doubleday. ISBN 0-385-07247-3.
3. Brown, D. K. (1995). The Design And Construction Of British Warships 1939–1945. Vol. 1: Major Surface Vessels. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-160-2.
4. Campbell, John (1985). Naval Weapons of World War Two. London: Conway Maritime Press. ISBN 0-87021-459-4.
5. Chesneau, Roger (2004). King George V Battleships. ShipCraft. Vol. 2. London: Chatham Publishing. ISBN 1-86176-211-9.
6. Dull, Paul (2007). A Battle History of the Imperial Japanese Navy (1941–1945). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-219-5.
7. Garzke, William H. Jr.; Dulin, Robert O. Jr. (1980). British, Soviet, French, and Dutch Battleships of World War II. London: Jane’s. ISBN 978-0-7106-0078-3.
8. Hack, Karl; Blackburn, Kevin (2004). Did Singapore Have to Fall?: Churchill and the Impregnable Fortress. Routledge. ISBN 0-415-30803-8.
9. Konstam, Angus (2009). British Battleships 1939–45 (2): Nelson and King George V Classes. New Vanguard. Vol. 160. Oxford, UK: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-389-6.
10. Middlebrook, Martin (1979). The Sinking of the Prince of Wales and the Repulse. Penguin History. ISBN 0-7139-1042-9.
11. Raven, Alan; Roberts, John (1976). British Battleships of World War Two: The Development and Technical History of the Royal Navy’s Battleship and Battlecruisers from 1911 to 1946. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-817-4.
12. Rohwer, Jürgen (2005). Chronology of the War at Sea 1939–1945: The Naval History of World War Two (Third revised ed.). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-59114-119-2.
13. Tarrant, V. E. (1991). King George V Class Battleships. London: Arms and Armour. ISBN 1-85409-026-7.
14. Bronnen Mei1940