Winston Churchill, was de grootste 20e-eeuwse staatsman van Groot-Brittannië, vooral bekend om zijn moedige leiderschap als premier tijdens de Tweede Wereldoorlog. Churchill, geboren op 30 november 1874, was de oudste zoon van Lord Randolph Churchill en de Amerikaanse erfgename Jennie Jerome. Hij studeerde af aan de Royal Military College in Sandhurst, maar nadat hij in India en Soedan had gediend, nam hij in 1899 ontslag bij zijn cavaleriecommissie om correspondent te worden tijdens de Boerenoorlog.
Een gewaagde ontsnapping nadat hij gevangen was genomen, maakte hem tot een nationale held en in 1900 werd hij als conservatief in het parlement gekozen. Ondanks zijn aristocratische achtergrond stapte hij in 1904 over naar de liberale partij. In 1908 werd hij voorzitter van de Board of Trade in het liberale kabinet van Herbert Henry Asquith. Daarna, en later als minister van Binnenlandse Zaken (1910-11), werkte hij samen met David Lloyd George aan speciale hervormingen. Als first sealord van admiraliteit (1911-15) was Churchill een krachtige moderniseerder van de marine.
Eerste Wereldoorlog en het Interbellum
Churchills rol in de Eerste Wereldoorlog was controversieel en vernietigde bijna zijn carrière. Zeeproblemen en zijn steun aan de desastreuze Gallipoli-campagne dwongen hem af te treden bij de admiraliteit. Na zijn dienst als bataljonscommandant in Frankrijk trad hij toe tot het coalitiekabinet van Lloyd George en van 1917 tot 1922 vervulde hij verschillende belangrijke functies, waaronder minister van munitie en minister van Oorlog.
De ineenstorting van Lloyd George en de liberale partij in 1922 liet Churchill tussen 1922 en 1924 uit het parlement. In 1924 keerde hij terug en werd minister van Financiën in de Conservatieve regering van Stanley Baldwin (1924-29). Als zodanig toonde hij zijn nieuwe conservatisme door Groot-Brittannië terug te brengen naar de gouden standaard en de vakbonden krachtig te veroordelen tijdens de algemene staking van 1926.
Tijdens de depressiejaren (1929-39) werd Churchill het kabinet ontzegd. Baldwin – en later Neville Chamberlain, die de nationale regering domineerde van 1931 tot 1940 – hield niet van zijn verzet tegen zelfbestuur voor India en zijn steun aan Edward VIII tijdens de abdicatiecrisis van 1936. Zijn aandringen op de noodzaak van herbewapening en zijn afkeuring van Chamberlains verzoening van Hitler in München in 1938 wekten ook argwaan. Toen Groot-Brittannië in september 1939 de oorlog verklaarde aan Duitsland, werden Churchills opvattingen echter eindelijk gewaardeerd en eiste de publieke opinie zijn terugkeer naar de admiraliteit.
Churchill als premier
Churchill volgde Chamberlain op als premier op 10 mei 1940. Tijdens de donkere dagen van de Tweede Wereldoorlog die volgden – Duinkerken, de val van Frankrijk en de blitz – brachten Churchills strijdlust en opzwepende toespraken de Britten bijeen om de strijd voort te zetten. Hij drong er bij zijn landgenoten op aan zich zo te gedragen dat “als het Britse Rijk en zijn Gemenebest duizend jaar duren, de mensen nog steeds zullen zeggen: ‘Dit was hun finest hour.'” Door een succesvolle samenwerking met president Franklin D. Roosevelt kon hij militaire hulp en morele steun van de Verenigde Staten verkrijgen. Nadat de Sovjet-Unie en de VS in 1941 de oorlog waren ingegaan, vestigde Churchill nauwe banden met leiders van wat hij de ‘Grote Alliantie’ noemde. Hij reisde onophoudelijk door de oorlog en deed veel om de militaire strategie te coördineren en hitlers nederlaag te verzekeren. Zijn conferenties met Roosevelt en Stalin, met name in Jalta in 1945, vormden ook de kaart van het naoorlogse Europa. Tegen 1945 werd hij over de hele wereld bewonderd, zijn reputatie verhulde het feit dat de militaire rol van Groot-Brittannië secundair was geworden. Churchill had echter geen waardering voor de populaire eisen voor naoorlogse sociale verandering en werd bij de verkiezingen van 1945 verslagen door de Labour-partij.
Churchill bekritiseerde de ‘verzorgingsstaat’-hervormingen van Labour onder zijn opvolger Clement Attlee. Hij waarschuwde ook in zijn “IJzeren Gordijn” -toespraak in Fulton, Missouri, in 1946, voor de gevaren van sovjetexpansie. Van 1951 tot 1955 was hij opnieuw premier, maar deze keer verhinderden leeftijd en slechte gezondheid hem om dynamisch leiderschap te leveren. Churchill nam ontslag in 1955 en wijdde zijn laatste jaren aan schilderen en schrijven. Hij overleed op 24 januari 1965 op 90-jarige leeftijd. Na een staatsbegrafenis werd hij begraven in Bladon bij Blenheim Palace.
Churchill was ook een bekwaam historicus. Zijn bekendste werken zijn The World Crisis (4 dln., 1923-29), My Early Life (1930), Marlborough (4 dln., 1933-38), De Tweede Wereldoorlog (6 dln., 1948-53) en A History of the English-Speaking? Volkeren (4 dln., 1956-58). In 1953 ontving hij de Nobelprijs voor literatuur en een ridderorde.
Foto:
Door BiblioArchives / LibraryArchives – , CC BY 2.0, Koppeling
