Operatie Halberd was een militaire operatie van de Britse marine op 27 september 1941, tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het doel was het leveren van essentiële voorraden aan Malta, dat strategisch van groot belang was voor de geallieerden in de Middellandse Zee. Ondanks hevige aanvallen door Italiaanse lucht- en zeemachten bereikte een groot deel van het konvooi zijn bestemming.
Inhouds opgave
Achtergrond van de Operatie
Malta speelde een sleutelrol in het Middellandse Zeegebied, zowel als basis voor geallieerde aanvallen op vijandelijke scheepvaartroutes als voor de verdediging van Noord-Afrika. Door de voortdurende Italiaanse en Duitse blokkades en bombardementen was het eiland afhankelijk van aanvoerroutes over zee. Operatie Halberd was een van de grootste pogingen om het eiland te bevoorraden met wapens, munitie en andere goederen.
Het Konvooi
Het konvooi, bestaande uit negen koopvaardijschepen, vertrok op 16 en 17 september 1941 vanuit Liverpool en de Clyde. Deze schepen vervoerden in totaal 81.000 ton aan militaire uitrusting en benodigdheden. Na Gibraltar te hebben gepasseerd, kreeg het konvooi een escorte onder bevel van schout-bij-nacht Harold Burrough.
De betrokken schepen waren:
- Ajax (7.549 ton) – Blue Funnel Line
- MV Breconshire (9.776 ton) – Convoy Commodore Auxiliary Supply Ship
- City of Calcutta (8.063 ton) – Ellerman’s City Line
- City of Lincoln (8.039 ton) – Ellerman & Bucknall
- Clan Ferguson (7.347 ton) – Clan Line
- Clan MacDonald (9.653 ton) – Clan Line
- Dunedin Star (12.891 ton) – Blue Star Line
- Imperial Star (12.427 ton) – Blue Star Line
- Rowallan Castle (7.798 ton) – Union-Castle Line.
Britse Strijdkrachten
De escorte van het konvooi stond onder leiding van admiraal James Somerville, bevelhebber van Force H. De strijdkrachten omvatten:
- De slagschepen HMS Nelson, HMS Rodney en HMS Prince of Wales.
- Het vliegdekschip HMS Ark Royal, met 12 Fairey Swordfish en 27 Fairey Fulmars.
- Kruisers zoals HMS Kenya, HMS Edinburgh, en HMS Sheffield.
- Diverse torpedobootjagers, waaronder HMS Duncan, HMS Lance en HMS Zulu.
Daarnaast werden patrouilles uitgevoerd door onderzeeërs en luchtsteun geleverd door vliegtuigen gestationeerd op Malta.
Italiaanse Reactie
De Italiaanse marine zette een uitgebreide vloot in om de Britse operatie te dwarsbomen. De belangrijkste eenheden omvatten de slagschepen Vittorio Veneto en Littorio, begeleid door kruisers en torpedobootjagers. Daarnaast werden diverse onderzeeërs en luchtmachtgroepen, zoals Macchi C.200-jagers en Savoia-Marchetti SM.79-torpedovliegtuigen, ingezet.
Aanloop naar de Slag
Om verwarring te zaaien, voerden de Britten afleidingsmanoeuvres uit. Zo creëerden schepen van de Middellandse Zeemacht valse radioberichten om de Duitsers en Italianen te misleiden. Terwijl het konvooi Gibraltar passeerde, verspreidden verkenningsvliegtuigen van de asmogendheden informatie over een vermeende Britse aanval op Italiaanse kuststeden, wat leidde tot een grootschalige mobilisatie door de Italiaanse vloot.
De Slag van 27 September 1941
De Italiaanse marine en luchtmacht waren op 27 september klaar om het Britse konvooi aan te vallen. De Britse strijdkrachten hervormden hun formaties in de vroege ochtenduren om beter voorbereid te zijn op de verwachte aanvallen.
Formaties en Eerste Aanvallen
Het konvooi vormde twee kolommen van koopvaardijschepen, begeleid door slagschepen, kruisers en torpedobootjagers. Om 08:10 werd het Britse vliegdekschip HMS Ark Royal correct geïdentificeerd door Italiaanse verkenningsvliegtuigen. Dit bevestigde de aanwezigheid van een groot konvooi. Italiaanse torpedobommenwerpers voerden om 13:00 de eerste luchtaanvallen uit. Ondanks hevig luchtafweervuur wisten sommige vliegtuigen hun torpedo’s te lanceren. De HMS Nelson werd geraakt, wat haar snelheid beperkte, maar ze bleef deel uitmaken van de escortemacht.
Het Italiaanse Terugtrekken
Hoewel de Italiaanse vloot een numerieke snelheidsovermacht had, beschikten de Britten over zwaardere bewapening en vliegdekschepen. De Italiaanse vloot naderde op ongeveer 40 zeemijl (74 km) van het konvooi, maar trok zich terug na berichten over de sterkte van de Britse marine. Luchtdekking door Italiaanse jagers bleek beperkt, wat verdere aanvallen bemoeilijkte. Het Italiaanse commando gaf rond 14:30 het bevel tot terugtrekking.
Laatste Aanvallen
Tijdens de avond en nacht voerden Italiaanse vliegtuigen nog enkele aanvallen uit, resulterend in schade aan het koopvaardijschip Imperial Star. Dit schip moest worden gescutteld om de snelheid van het konvooi te behouden. Geen levens gingen verloren bij deze actie. Uiteindelijk bereikte het grootste deel van het konvooi Malta op 28 september.
Gevolgen van Operatie Halberd
Operatie Halberd wordt beschouwd als een tactische overwinning voor de geallieerden. Acht van de negen koopvaardijschepen wisten Malta te bereiken en hun waardevolle ladingen te lossen, ondanks aanzienlijke tegenstand van de Italiaanse marine en luchtmacht. De aangevoerde voorraden waren van groot belang voor het versterken van de geallieerde positie in de Middellandse Zee. Ze droegen niet alleen bij aan de verdedigingscapaciteit van Malta, maar ondersteunden ook de bredere geallieerde campagnes in Noord-Afrika en de controle over vitale zeevaartroutes in de regio.
Lessons learned
De Britse strijdkrachten verloren tijdens Operatie Halberd drie vliegtuigen door vriendelijk vuur, terwijl de Italianen meer dan twintig vliegtuigen verloren. Deze verliezen bij de Italiaanse zijde waren het gevolg van gevechtsacties, vriendelijk vuur en brandstofgebrek. De operatie benadrukte de complexe uitdagingen van lucht- en zeeoorlogsvoering in de Middellandse Zee. De effectieve samenwerking tussen Britse schepen, vliegtuigen en onderzeeërs was van groot belang voor het veiligstellen van het konvooi en speelde een doorslaggevende rol in het succes van de operatie.
Conclusie
Operatie Halberd illustreert de complexe dynamiek van maritieme operaties in de Tweede Wereldoorlog. De Britse marine wist met tactische precisie een levensbelangrijke bevoorradingsroute open te houden, ondanks aanzienlijke tegenstand van de asmogendheden. Het succes van deze operatie leverde niet alleen directe militaire voordelen op, maar versterkte ook de strategische waarde van Malta als onmisbare geallieerde basis.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Beadell, S J (Lt), Royal Navy official photographer, Public domain, via Wikimedia Commons
- Greene, Jack; Massignani, Alessandro (1998). The Naval War in the Mediterranean 1940–1943. London: Chatham Publishing. ISBN 1-885119-61-5.
- Llewellyn-Jones, Malcolm (2007). The Royal Navy and the Mediterranean Convoys: A Naval Staff History. Abingdon: Whitehall History Publishing with Routledge. ISBN 978-0-415-86459-6.
- Sadkovich, James J. (1994). The Italian Navy in World War II. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-28797-8.
- Hague, Arnold (2000). The Allied Convoy System 1939–1945. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-019-3.
- Dannreuther, Raymond (2005). Somerville’s Force H: The Royal Navy’s Gibraltar-based Fleet, June 1940 to March 1942. London: Aurum Press. ISBN 1-84513-020-0.
- O’Hara, Vincent P. (2009). Struggle for the Middle Sea: The Great Navies at War in the Mediterranean Theater, 1940–1945. London: Conway. ISBN 978-1-84486-102-6.
- Playfair, I. S. O.; et al. (1959). The Mediterranean and Middle East: The Early Successes Against Italy (to May 1941). London: HMSO. OCLC 494123451.
- Woodman, Richard (2003). Malta Convoys 1940–1943. London: John Murray. ISBN 978-0-7195-6408-6.
- Bronnen Mei1940
