Het Verdrag van Londen 1915, ook wel bekend als het Pact van Londen, was een geheim akkoord dat op 26 april 1915 werd gesloten tussen Italië en de geallieerde mogendheden van de Triple Entente: het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland. Dit verdrag speelde een cruciale rol in de diplomatieke en militaire strategieën tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het doel was Italië over te halen om deel te nemen aan de oorlog aan de zijde van de geallieerden in ruil voor aanzienlijke territoriale beloningen.
Inhouds opgave
Historische Context
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 maakte Italië deel uit van de Triple Alliantie met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije, maar koos aanvankelijk voor neutraliteit. Terwijl de oorlog voortduurde, zochten zowel de Centralen als de Entente nieuwe bondgenoten om hun militaire posities te versterken. Italië was strategisch interessant vanwege zijn geografische ligging en militaire potentieel.
Neutraliteit en Italiaanse Belangen
Ondanks zijn alliantie met de Centralen had Italië conflicterende belangen met Oostenrijk-Hongarije, vooral over grensgebieden zoals Zuid-Tirol en Istrië, die door Italië werden beschouwd als behorend tot hun “onvervulde territoriale rechten” (Italia irredenta). Aan de andere kant zagen de geallieerden in Italië een kans om de vijandige linies in Midden- en Oost-Europa te verzwakken.
Diplomatieke Machtsstrijd
De Triple Entente hoopte Italië’s deelname te verzekeren door beloningen in het vooruitzicht te stellen, waaronder delen van Oostenrijks grondgebied, invloed in de Balkan en koloniale expansie in Afrika en Azië. Tegelijkertijd voerde Italië geheime onderhandelingen met beide zijden om de meest gunstige voorwaarden te verkrijgen.
Onderhandelingen: De Weg naar het Verdrag
Eerste Aanbiedingen
In augustus 1914 begon Italië gesprekken met de Entente. De Italiaanse diplomatie stond erop dat eventuele deelname aan de oorlog gepaard moest gaan met duidelijke garanties voor territoriale verworvenheden. Belangrijke eisen waren de annexatie van Zuid-Tirol, Trentino, Istrië en delen van Dalmatië.
Rollen van Belangrijke Figuren
De Italiaanse minister-president Antonio Salandra en minister van Buitenlandse Zaken Sidney Sonnino speelden een sleutelrol. Sonnino onderhandelde vasthoudend met de geallieerden, waarbij hij zowel Russische als Britse bezwaren moest overwinnen over de omvang van de Italiaanse claims. Aan Britse zijde was het Edward Grey, minister van Buitenlandse Zaken, die de onderhandelingen leidde.
Tegenstrijdige Belangen binnen de Entente
De Entente worstelde met tegenstrijdige belangen, vooral met betrekking tot Dalmatië, dat zowel door Italië als door Zuid-Slavische groepen werd geclaimd. Rusland verzette zich sterk tegen Italiaanse controle in de Adriatische Zee, uit angst voor toenemende Italiaanse invloed in de regio. Tegelijkertijd wilden de Fransen en Britten koste wat kost Italiaanse steun veiligstellen om de druk op het westfront te verlichten.
Conclusie van het Verdrag
Het Verdrag van Londen werd uiteindelijk op 26 april 1915 ondertekend. De belangrijkste bepalingen waren:
- Territoriale beloningen: Italië kreeg de belofte van Trentino-Alto Adige, Zuid-Tirol, de Julian March, en delen van Dalmatië.
- Koloniale uitbreiding: Italië zou gebieden in Afrika en Azië mogen verwerven, waaronder rechten in Libië en delen van Anatolië.
- Onafhankelijkheid van Albanië: Italië kreeg een mandaat over Albanië, maar moest akkoord gaan met de mogelijke verdeling van het land door de Entente.
Hoewel het verdrag Italië aanzienlijke winsten beloofde, waren de geallieerden terughoudend over de volledige uitvoering ervan, wat de kiem legde voor toekomstige spanningen.
Gevolgen van het Verdrag van Londen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog
Italië’s Toetreding tot de Oorlog
Op 23 mei 1915 verklaarde Italië de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije, waarmee het zich officieel aansloot bij de Triple Entente. Dit markeerde het begin van Italië’s actieve deelname aan de Eerste Wereldoorlog, voornamelijk aan het Italiaanse front langs de Alpen.
Strategische Verwachtingen
De geallieerden verwachtten dat Italië’s toetreding een aanzienlijke verzwakking van de Centrale Mogendheden zou veroorzaken door het openen van een nieuw front. Dit zou Oostenrijk-Hongarije dwingen om troepen van andere slagvelden te herpositioneren, wat verlichting moest bieden aan geallieerde legers in Frankrijk en Rusland.
Beperkte Resultaten
Italië’s militaire campagnes waren echter minder succesvol dan verwacht. Het Alpenfront kenmerkte zich door langdurige, statische oorlogvoering in uitdagende terreinen. Grote veldslagen, zoals de Slag bij Caporetto in 1917, resulteerden in aanzienlijke Italiaanse verliezen en leidden tot tijdelijke vijandelijke doorbraken. Hoewel Italië uiteindelijk herstel wist te bewerkstelligen met een overwinning in de Slag bij Vittorio Veneto in 1918, bleven de prestaties achter bij de verwachtingen van de geallieerden.
Het Verdrag en de Vrede van Parijs
Na de wapenstilstand van 11 november 1918 kwam de kwestie van de territoriale beloningen uit het Verdrag van Londen centraal te staan tijdens de Vrede van Parijs (1919-1920). Italië eiste dat de bepalingen van het verdrag volledig werden nageleefd, maar stuitte op weerstand van zowel de andere geallieerden als de nieuw gevormde Zuid-Slavische staten.
Amerikaanse Bezwaren
President Woodrow Wilson van de Verenigde Staten pleitte voor het principe van zelfbeschikkingsrecht, zoals uiteengezet in zijn Veertien Punten. Dit was in directe tegenspraak met de beloftes van het Verdrag van Londen, die veel gebieden met niet-Italiaanse bevolkingen aan Italië hadden toegekend. Vooral in de Adriatische Zee-regio ontstond er wrijving, waar Zuid-Slavische gemeenschappen zich verzetten tegen Italiaanse claims.
Gedeeltelijke Naleving
Italië kreeg enkele van de beloofde gebieden, waaronder Zuid-Tirol, Trentino, Istrië en delen van de Julian March. Echter, Dalmatië en de Dodekanesos-eilanden werden niet toegewezen aan Italië. Deze gedeeltelijke naleving voedde de Italiaanse perceptie van een “verminkte overwinning” (vittoria mutilata), wat leidde tot wijdverspreide nationale onvrede.
De Impresa di Fiume en de Opkomst van Nationalisme
Rijeka en Gabriele D’Annunzio
Een van de meest zichtbare uitingen van Italiaanse frustratie over het verdrag was de Impresa di Fiume in 1919. Onder leiding van de dichter-soldaat Gabriele D’Annunzio marcheerden Italiaanse nationalisten en veteranen naar Rijeka (Fiume), een stad die Italië was geweigerd tijdens de vredesonderhandelingen. D’Annunzio riep de kortstondige Italiaanse Regentie van Carnaro uit, die echter snel werd beëindigd door het Italiaanse leger.
Gevolgen voor het Italiaanse Nationalisme
De mislukte annexatie van Rijeka en de ontoereikende resultaten van het Verdrag van Londen droegen bij aan de groei van nationalistisch sentiment in Italië. Dit nationalisme vormde een voedingsbodem voor de opkomst van het fascisme onder Benito Mussolini, die de mythe van de “verminkte overwinning” gebruikte om zijn politieke agenda te versterken.
Internationale Betrekkingen en Territoriale Regelingen
De Rol van de Zuid-Slavische Staten
De oprichting van het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen (later Joegoslavië) compliceerde de territoriale geschillen in de Adriatische Zee-regio verder. Italië moest onderhandelen over nieuwe grenzen, wat leidde tot het Verdrag van Rapallo in 1920. Dit verdrag bepaalde dat Italië delen van Istrië en enkele Adriatische eilanden kreeg, maar belangrijke gebieden zoals Dalmatië verloor.
Afrikaanse en Aziatische Koloniën
Wat betreft koloniale expansie kreeg Italië slechts beperkte winst. De beloften over uitbreiding in Afrika en het Midden-Oosten werden grotendeels genegeerd door de geallieerden. Dit versterkte het gevoel van onrechtvaardigheid en Italiaans isolement binnen het internationale politieke systeem.
Sociale en Economische Gevolgen van het Verdrag van Londen
Politieke Instabiliteit in Italië
De gedeeltelijke uitvoering van het Verdrag van Londen en de “verminkte overwinning” zorgden voor politieke instabiliteit in het naoorlogse Italië. De regering werd geconfronteerd met een groeiend wantrouwen van de bevolking en een toenemende polarisatie in de politiek.
De Val van Liberale Regeringen
Na de Eerste Wereldoorlog zagen de liberale regeringen onder leiding van politici zoals Francesco Saverio Nitti en Giovanni Giolitti hun greep op de macht verzwakken. Het onvermogen om de beloofde territoriale winsten volledig te realiseren leidde tot beschuldigingen van zwakte en verraad. De nationalistische beweging kreeg daardoor steeds meer steun.
De Opkomst van Fascisme
De onvrede over de uitkomsten van het Verdrag en de economische crisis in het naoorlogse Italië versnelden de opkomst van Benito Mussolini en de fascistische beweging. Mussolini exploiteerde het concept van de “verminkte overwinning” om steun te verwerven onder veteranen, nationalisten en arbeiders die zich verraden voelden door de gevestigde orde.
Economische Problemen en Sociale Onrust
De Kosten van de Oorlog
De economische gevolgen van de Eerste Wereldoorlog waren enorm voor Italië. Het land had een groot deel van zijn economische middelen uitgeput en was zwaar in de schulden geraakt. De beloofde compensaties en koloniale uitbreidingen uit het Verdrag van Londen boden geen verlichting, wat leidde tot economische stagnatie en inflatie.
Werkloosheid en Arbeidersprotesten
De terugkeer van miljoenen soldaten veroorzaakte een stijging van de werkloosheid. Tegelijkertijd groeiden de spanningen tussen arbeiders en werkgevers. Tussen 1919 en 1920 werd Italië geconfronteerd met een periode van intense sociale onrust, bekend als de “Rode Jaren” (Biennio Rosso), waarin arbeidersstakingen, fabrieksovernames en boerenopstanden plaatsvonden.
Culturele Gevolgen en Veteranenbewegingen
Veteranen en Nationale Identiteit
De veteranen van de oorlog speelden een centrale rol in de naoorlogse Italiaanse samenleving. Veel soldaten voelden zich niet erkend voor hun opofferingen, wat bijdroeg aan hun steun voor nationalistische en fascistische bewegingen. Veteranenorganisaties, zoals de Associazione Nazionale Combattenti, werden belangrijke platforms voor politieke agitatie.
Het Mythevorming rond de Oorlog
De frustratie over de uitkomsten van het Verdrag van Londen en de oorlog in het algemeen werd versterkt door de culturele narratieven van nationalisten. Figuren zoals Gabriele D’Annunzio promootten een romantisch beeld van de oorlog als een heroïsche strijd voor Italië’s nationale belangen, ondanks de feitelijke verliezen en teleurstellingen.
Regionale Gevolgen in de Adriatische Regio
Zuid-Slaven en Italiaanse Spanningen
De oprichting van het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen en de toekenning van Dalmatië aan deze nieuwe staat veroorzaakten blijvende spanningen in de Adriatische regio. Veel Zuid-Slaven beschouwden de Italiaanse territoriale claims als een bedreiging voor hun onafhankelijkheid, wat leidde tot aanhoudende conflicten in grensgebieden zoals Rijeka en Istrië.
Het Verdrag van Rapallo
In 1920 werd het Verdrag van Rapallo ondertekend, waarmee Italië en het Koninkrijk van Serven, Kroaten en Slovenen hun grensgeschillen gedeeltelijk oplosten. Italië kreeg Istrië en enkele Adriatische eilanden, terwijl Dalmatië grotendeels aan de Zuid-Slavische staat werd toegewezen. Dit verdrag markeerde het einde van de directe territoriale conflicten, maar de etnische spanningen in deze gebieden bleven bestaan.
Conclusie
Een Verloren Kans voor Italië
Het Verdrag van Londen (1915) vertegenwoordigde een poging van de Triple Entente om Italië aan hun zijde te krijgen in de Eerste Wereldoorlog door uitgebreide territoriale beloningen te beloven. Hoewel Italië uiteindelijk betrokken raakte bij de oorlog, bleef het land na de oorlog met een gevoel van verraad en teleurstelling achter. De beperkte uitvoering van het verdrag versterkte de politieke en sociale instabiliteit, terwijl het idee van een “verminkte overwinning” een blijvende impact had op de nationale psyche.
De diplomatieke en militaire implicaties van het verdrag laten zien hoe geopolitieke berekeningen tijdens oorlogstijd vaak resulteren in langdurige spanningen, zowel binnen als buiten de betrokken landen.
Brede Historische Gevolgen
Opkomst van Fascisme
De frustraties over het falen van het verdrag en de naoorlogse chaos speelden een sleutelrol in de opkomst van het fascisme in Italië. Benito Mussolini gebruikte de mythe van de “verminkte overwinning” als een centraal thema in zijn propaganda, wat bijdroeg aan zijn politieke succes in de jaren 1920 en de transformatie van Italië in een fascistische staat.
Regionale Spanningen in de Balkan
Het verdrag had ook diepgaande gevolgen voor de Adriatische regio en de Balkan. Het toekennen van territorium aan Italië ging ten koste van de belangen van Zuid-Slavische bevolkingen, wat spanningen veroorzaakte die decennialang voortduurden. Het was een vroeg voorbeeld van hoe onrealistische beloftes aan bondgenoten langdurige regionale instabiliteit konden veroorzaken.
Internationale Diplomatie en Zelfbeschikkingsrecht
De controverse rondom het Verdrag van Londen tijdens de Vrede van Parijs benadrukte de groeiende kloof tussen traditionele diplomatieke afspraken en de opkomende idealen van zelfbeschikkingsrecht. De Verenigde Staten, onder leiding van Woodrow Wilson, verwierpen expliciet de geheime diplomatie die ten grondslag lag aan het verdrag, wat een breuk betekende met de diplomatieke praktijken van de 19e eeuw.
Bronnen en meer informatie
- Banac, Ivo (1984). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics. Ithaca: Cornell University Press. ISBN 0-8014-1675-2.
- Burgwyn, H. James (1997). Italian Foreign Policy in the Interwar Period 1918–1940. Westport: Praeger Publishers. ISBN 9780275948771.
- Glenny, Misha (2012). The Balkans, 1804–2012: Nationalism, War and the Great Powers. Toronto: House of Anansi Press. ISBN 978-1-77089-273-6.
- Hall, Richard C. (2014). Consumed by War: European Conflict in the 20th Century. Lexington: University Press of Kentucky. ISBN 9780813159959.
- Knox, MacGregor (2007). To the Threshold of Power, 1922/33: Origins and Dynamics of the Fascist and Nationalist Socialist Dictatorships, Vol. I. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-87860-9.
- Lampe, John R. (2000). Yugoslavia as History: Twice There Was a Country (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-77357-1.
- Morgan, Philip (2004). Italian Fascism, 1915–1945. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-3251-8.
- Pavlović, Vojislav G. (2019). Serbia and Italy in the Great War. Belgrade: Institute for Balkan Studies. ISBN 9788671791038.
- Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-building and Legitimation, 1918–2005. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 9780253346568.
- Riccardi, Luca (2019). Italy and the Entente in the First World War: The Policy of Sidney Sonnino. In Pavlović, Vojislav G. (ed.), Serbia and Italy in the Great War. Belgrade: Institute for Balkan Studies. ISBN 9788671791038.
- Bronnen Mei1940
 was een geheim akkoord tussen Italië en de geallieerden voor territoriale beloningen.){kind=link}