De Bartolomeo Colleoni was een Italiaanse lichte kruiser van de Giussano-klasse, gebouwd voor de Regia Marina (Koninklijke Marine van Italië) in de jaren 1930. Genoemd naar de Italiaanse militaire leider uit de 15e eeuw, Bartolomeo Colleoni, werd dit schip een van de snelste kruisers van haar tijd. Ondanks haar indrukwekkende snelheid en bewapening kende ze een kort bestaan. Ze werd vernietigd tijdens de Slag bij Kaap Spada in juli 1940, vroeg in de Tweede Wereldoorlog.
Inhouds opgave
Technische Specificaties: Ontwerp en Bewapening
De Bartolomeo Colleoni werd ontworpen om superieur te zijn aan de Franse torpedobootjagers van de Chacal- en Guépard-klasse, die destijds de Franse vloot versterkten. Het ontwerp van de Giussano-klasse kruisers legde de nadruk op hoge snelheid en krachtige bewapening, met het opofferen van uitgebreide pantserbescherming.
Algemene kenmerken
- Waterverplaatsing:
- Standaard: 5.130 ton
- Volledig geladen: 6.844 ton
- Afmetingen:
- Lengte: 169,3 meter
- Breedte: 15,5 meter
- Diepgang: 5,3 meter
Bewapening
De kruiser was uitgerust met:
- 8 x 152 mm kanonnen, verdeeld over vier geschutskoepels in superfiring-opstelling (twee voor en twee achter).
- 6 x 100 mm luchtafweerkanonnen.
- 8 x 37 mm luchtafweerkanonnen.
- 8 x 13,2 mm machinegeweren.
- 4 x 533 mm torpedobuizen.
Snelheid en Voortstuwing
De kruiser beschikte over twee stoomturbines en zes waterpijpketels, die gezamenlijk 95.000 pk leverden. Dit maakte een maximale snelheid van 36,5 knopen (67,6 km/u) mogelijk. Tijdens proefvaarten bereikte het schip zelfs een snelheid van 39,9 knopen (73,9 km/u), hoewel deze snelheid in operationele omstandigheden niet haalbaar was.
Gebrek aan Pantserbescherming
Hoewel de Bartolomeo Colleoni in staat was hoge snelheden te behalen en aanzienlijke vuurkracht had, was haar pantsering minimaal:
- Scheepsromp: 24 mm dik.
- Dek: 20 mm dik.
- Geschutstorens: 23 mm dik.
- Commandotoren: Variërend van 25 tot 40 mm dik.
De beperkte bescherming maakte het schip kwetsbaar voor vijandelijk vuur, wat een cruciale rol speelde in haar verlies tijdens de Slag bij Kaap Spada.
Vroege Geschiedenis en Prestaties
Bouw en Indienststelling
De Bartolomeo Colleoni werd gebouwd door de scheepswerf Gio. Ansaldo & C. in Genua, Italië. Het schip werd op 21 juni 1928 te water gelaten en voltooid op 10 februari 1932. Bij haar indienststelling werd ze toegewezen aan de II Naval Squadron, gevestigd in La Spezia.
De naam van het schip verwees naar de beroemde condottiero Bartolomeo Colleoni, een gerenommeerde Italiaanse militaire leider uit de 15e eeuw. Haar indienststelling markeerde een nieuwe fase in de Italiaanse marinestrategie, waarin snelheid en aanvalsvermogen prioriteit kregen.
Deelname aan de Spaanse Burgeroorlog
In 1936 brak de Spaanse Burgeroorlog uit, waarbij Italië de fascistische troepen onder leiding van generaal Francisco Franco steunde. De Bartolomeo Colleoni werd ingezet om Italiaanse belangen te beschermen en hulp te bieden aan de nationalisten.
Operaties in Spanje
- September 1936: Vertrek vanuit Italië naar Barcelona.
- Oktober 1936: Beveiliging van Italiaanse burgers en faciliteiten in Barcelona.
- 1937: Begeleiding van vier konvooien die troepen en voorraden naar Spanje vervoerden.
Daarnaast voerde het schip patrouilles uit langs havens die in handen waren van de Republikeinse factie, om vijandelijke bevoorrading te verstoren.
Missie in Oost-Azië
In 1937 begon de Tweede Chinees-Japanse Oorlog, wat leidde tot verhoogde spanningen in Azië. Italië stuurde schepen naar de regio om haar belangen te verdedigen. In november 1938 werd de Bartolomeo Colleoni naar Shanghai gestuurd ter vervanging van de kruiser Raimondo Montecuccoli.
Activiteiten in China
- December 1938: Aankomst in het door Japan bezette Shanghai.
- 1939: Bijna een jaar actieve aanwezigheid in Chinese wateren, met patrouilles en bescherming van Italiaanse belangen.
Na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 werd het schip teruggeroepen naar Italië en arriveerde op 28 oktober 1939.
Begin van de Tweede Wereldoorlog
Italiaanse Inzet in 1940
Op 10 juni 1940 verklaarde Italië de oorlog aan Groot-Brittannië en Frankrijk. Bartolomeo Colleoni werd toen toegewezen aan de II Divisie van het II Squadron, samen met haar zusterschip Giovanni delle Bande Nere. Beide schepen werden verplaatst naar Palermo, Sicilië, als onderdeel van de voorbereidingen voor offensieve operaties.
Operaties in de Middellandse Zee
- 10 juni 1940: Uitgevaren om mijnen te leggen in de Straat van Sicilië.
- 22 juni 1940: Zoektocht naar Franse schepen ten westen van Sardinië, zonder resultaat.
- Juli 1940: Deelname aan operaties ter bescherming van konvooien die troepen en voorraden naar Noord-Afrika vervoerden.
De Italiaanse strategie in deze fase richtte zich op het versterken van bevoorradingslijnen naar Libië, ter voorbereiding op de geplande invasie van Egypte.
Slag bij Calabria
Op 9 juli 1940 nam Bartolomeo Colleoni deel aan de Slag bij Calabria, een grootschalige zeeslag tussen de Italiaanse en Britse vloten. Tijdens de slag was het schip onderdeel van de escorte van een groot konvooi dat succesvol werd beschermd tegen Britse aanvallen. Na de slag werd het schip verplaatst naar Tripoli om verdere luchtaanvallen te vermijden.
Voorbereiding op Operaties in de Egeïsche Zee
De Italiaanse marine plande verdere operaties in de Egeïsche Zee vanuit de Dodekanesos. Bartolomeo Colleoni en Giovanni delle Bande Nere werden toegewezen aan deze missie, gericht op het verstoren van Britse konvooien in het gebied.
De Slag bij Kaap Spada
De Aanloop naar de Slag
Op 17 juli 1940 vertrokken de Bartolomeo Colleoni en haar zusterschip Giovanni delle Bande Nere vanuit Tripoli met bestemming de Egeïsche Zee. Hun opdracht was het aanvallen van Britse konvooien in het gebied. De schepen voerden een koers ten noorden van Kreta, waar ze op 19 juli door Britse marine-eenheden werden ontdekt.
Aan de Britse zijde opereerden de lichte kruiser HMAS Sydney (Australisch) en vijf Britse torpedobootjagers: HMS Hyperion, HMS Ilex, HMS Hero, HMS Hasty, en HMS Havock. De schepen waren verdeeld over patrouilles in het gebied, deels om Britse konvooien te beschermen en deels om vijandelijke schepen te onderscheppen.
Het Begin van de Slag
Bij zonsopgang op 19 juli, nabij Kaap Spada aan de noordwestkust van Kreta, spotte de Italiaanse formatie vier Britse torpedobootjagers op een afstand van ongeveer 17 kilometer. Admiraal Ferdinando Casardi, commandant van de Italiaanse groep, ging ervan uit dat hij een konvooi-escorte had ontdekt en beval de achtervolging. De Britse schepen trokken zich snel terug en waarschuwden de nabijgelegen HMAS Sydney.
Omstreeks 07:30 arriveerde Sydney onverwacht op het slagveld. De Australische kruiser opende het vuur op een afstand van 12 kilometer, waarbij ze de Italianen compleet verraste. De mist in het gebied en de hogere vuursnelheid van Sydney gaven de Britse zijde een aanzienlijke tactische voorsprong.
Beschadiging van Bartolomeo Colleoni
De gevechten verslechterden snel voor de Italianen. Terwijl Giovanni delle Bande Nere probeerde weg te komen, werd de Bartolomeo Colleoni zwaar getroffen door salvo’s van Sydney. Een voltreffer beschadigde haar roer en zette het vast in een neutrale positie, waardoor het schip niet meer kon sturen.
Meerdere treffers volgden:
- Een granaat sloeg in op de brug, waarbij een groot deel van het commando-personeel omkwam.
- De motoren werden beschadigd, wat leidde tot een verlies van snelheid.
- De munitie-elevatoren van de hoofdkanonnen werden buiten werking gesteld, waardoor de vuurkracht van het schip sterk werd beperkt.
De Laatste Minuten
Met de Bartolomeo Colleoni inmiddels immobiel en ernstig beschadigd, voerden de Britse torpedobootjagers een reeks aanvallen uit.
- HMS Ilex lanceerde een torpedo die de boeg van het schip wegscheurde.
- Kort daarna trof een tweede torpedo het midden van het schip, waardoor ernstige overstromingen ontstonden.
Om 08:50 gaf kapitein Umberto Novaro het bevel om het schip te verlaten. Terwijl bemanningsleden probeerden te ontsnappen, bleef de Bartolomeo Colleoni onder vuur liggen. Uiteindelijk kapseisde het schip en zonk kort daarna.
Slachtoffers en Reddingspogingen
Van de 643 bemanningsleden kwamen er 121 om het leven. De Britse torpedobootjagers wisten 525 overlevenden te redden, ondanks aanvallen door Italiaanse bommenwerpers die de reddingsoperatie bemoeilijkten.
Een groep van vijftig bemanningsleden probeerde zwemmend Kreta te bereiken, maar slechts zeven van hen overleefden. Kapitein Novaro werd later aan boord van een hospitaalschip behandeld, maar overleed aan zijn verwondingen.
