De HMAS Sydney was een lichte kruiser van de Royal Australian Navy (RAN) en een van de drie aangepaste Leander-klasse schepen die Australië tijdens de jaren 1930 in gebruik nam. Dit schip, vernoemd naar de Australische stad Sydney, werd oorspronkelijk gebouwd als HMS Phaeton voor de Royal Navy, maar in 1934 door de Australische regering gekocht en hernoemd voordat het werd te water gelaten. De kruiser diende als een belangrijk symbool van de Australische marinecapaciteit en speelde een sleutelrol tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Inhouds opgave
Constructie en aanschaf
De bouw van de HMAS Sydney begon op 8 juli 1933 bij Swan Hunter & Wigham Richardson in Wallsend-on-Tyne, Engeland. Oorspronkelijk ontworpen als HMS Phaeton, werd het schip tijdens de bouw verkocht aan Australië om de HMAS Brisbane te vervangen. De Australische regering koos ervoor om een bijna voltooid Brits schip te kopen vanwege de beperkte tijd en middelen om een vergelijkbaar schip lokaal te bouwen. Bovendien hadden eerdere ervaringen met Australische scheepsbouw, zoals de trage bouw van de HMAS Adelaide, geleid tot kritiek op de binnenlandse productiecapaciteit.
Op 22 september 1934 werd de HMAS Sydney officieel te water gelaten door Ethel Bruce, de echtgenote van voormalig premier Stanley Bruce. De kruiser werd op 24 september 1935 in dienst genomen en bemand door de voormalige bemanning van de inmiddels uit dienst genomen Brisbane.
Technische specificaties en ontwerp
De HMAS Sydney was een gemodificeerde Leander-klasse kruiser, ontworpen voor langeafstandspatrouilles en handelsbescherming. Dankzij verbeterde lastechnieken woog ze ongeveer 52 ton minder dan haar zusterschepen. Het schip had een standaard waterverplaatsing van 7.198 ton en kon maximaal 8.940 ton dragen in volle lading.
- Afmetingen:
- Lengte: 171,4 meter (over alles)
- Breedte: 17,29 meter
- Diepgang: 4,65 meter (voor) en 5,26 meter (achter)
- Voortstuwing:
- Vier Admiralty 3-drum ketels en Parsons tandwielturbines met een gecombineerd vermogen van 72.000 pk
- Maximale snelheid: 32,5 knopen
- Actieradius: 7.000 nautische mijlen bij 16 knopen
De Sydney had een innovatieve machinerie-indeling waarbij ketels en turbines in gescheiden groepen werden geplaatst. Dit ontwerp verhoogde de overlevingskansen bij gevechtsschade, omdat het schip kon blijven functioneren zelfs als een van de machinekamers werd uitgeschakeld.
Bewapening en verdediging
De kruiser was uitgerust met een krachtige combinatie van wapens:
- Hoofdgeschut: Acht 6-inch (152 mm) Mk XXIII kanonnen in vier Mk XXI dubbele geschuttorens.
- Luchtafweergeschut: Vier 4-inch (100 mm) snelvuurkanonnen en twaalf 0,5-inch Vickers machinegeweren.
- Torpedo’s: Acht 21-inch (533 mm) torpedobuizen.
De bepantsering bestond uit een 3-inch (76 mm) gordel over de machinekamers en 2-inch (51 mm) platen ter bescherming van munitieopslagruimtes.
Operationele geschiedenis van HMAS Sydney: 1935–1941
Vroege operaties en Abyssinië-crisis
Kort na haar ingebruikname in 1935 vertrok de HMAS Sydney vanuit Portsmouth en werd zij direct ingezet bij de Royal Navy’s Middellandse Zeevloot in Gibraltar. Hier ondersteunde zij de handhaving van economische sancties tegen Italië tijdens de Abyssinië-crisis. Deze missie benadrukte de strategische waarde van de Sydney als een moderne, veelzijdige kruiser. Gedurende deze periode onderging het schip klein onderhoud in Alexandrië en bezocht zij medische faciliteiten in Cyprus vanwege een uitbraak van rubella en bof onder de bemanning.
In juli 1936 voer de Sydney naar Australië, waar ze in augustus arriveerde in de haven van Sydney. Tijdens deze periode nam de kruiser voornamelijk deel aan vlootoefeningen en trainingsmissies in Australische wateren. Ze stond paraat tijdens de München-crisis van 1938, hoewel directe betrokkenheid niet nodig bleek.
Begin van de Tweede Wereldoorlog
Na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 kreeg de Sydney de opdracht om patrouille- en escorteoperaties uit te voeren in Australische wateren. Onder leiding van kapitein John Collins ging het schip op zoek naar de Duitse slagschepen en raiders die actief waren in de regio, waaronder de beruchte Admiral Graf Spee. Hoewel deze pogingen aanvankelijk geen vijandelijke schepen opleverden, benadrukten ze de cruciale rol van de Sydney in het beschermen van handelsroutes.
Begin 1940 escorteerde de Sydney meerdere konvooien naar het Midden-Oosten. Ze werd later tijdelijk toegewezen aan de Britse East Indies Station en vervolgens doorgestuurd naar de Middellandse Zee, waar ze onder bevel van de Britse vloot werd geplaatst.
Middellandse Zee-campagne (1940–1941)
De inzet van de HMAS Sydney in de Middellandse Zee was een van de meest succesvolle episodes in haar carrière. De kruiser arriveerde in mei 1940 in Alexandrië en nam deel aan meerdere operaties tegen de Italiaanse marine.
De Slag bij Kaap Spada
Op 19 juli 1940 onderscheidde de Sydney zich in de Slag bij Kaap Spada, nabij Kreta. Tijdens deze zeeslag nam de kruiser het op tegen twee Italiaanse lichte kruisers, de Giovanni dalle Bande Nere en de Bartolomeo Colleoni. Dankzij haar superieure vuurkracht wist de Sydney de Colleoni te beschadigen en uiteindelijk tot zinken te brengen, terwijl de Giovanni dalle Bande Nere ontsnapte. De overwinning leverde de bemanning diverse onderscheidingen op en versterkte de reputatie van het schip als een formidabele gevechtseenheid.
Ondersteuning van de Malta-konvooien
Een andere belangrijke rol die de Sydney speelde was de escorte van konvooien naar Malta, een strategisch cruciaal eiland in de Middellandse Zee. De kruiser beschermde deze transporten tegen luchtaanvallen en aanvallen door Italiaanse oorlogsschepen. Bij één gelegenheid, tijdens een nachtelijke operatie, camoufleerde de Sydney zich om op een Italiaanse kruiser te lijken en voerde ze een verrassingsaanval uit op een luchtmachtbasis op het eiland Scarpanto.
Terugkeer naar Australië
Na acht maanden in de Middellandse Zee keerde de Sydney in februari 1941 terug naar Australië. De thuiskomst werd gevierd met groot enthousiasme, waarbij duizenden mensen zich verzamelden in de haven van Sydney om de bemanning te verwelkomen. Na een korte periode van onderhoud en rust hervatte de kruiser haar taken als escorte- en patrouilleschip in de Indische Oceaan.
Laatste operaties en verlies van HMAS Sydney
Operaties in de Indische Oceaan
Na haar terugkeer in Australië in februari 1941 werd de HMAS Sydney voornamelijk ingezet voor escortetaken en patrouilles in de Indische Oceaan en langs de westkust van Australië. Deze taken waren gericht op het beschermen van handelsroutes en het vervoeren van troepen naar strategische locaties zoals Singapore en Sunda Strait.
Een van haar missies omvatte de begeleiding van grote troepentransporten, waaronder de Queen Mary en Queen Elizabeth, twee van de grootste passagiersschepen ter wereld die werden ingezet voor militaire doeleinden. In september 1941 voerde de Sydney dergelijke escortetaken uit, waarbij ze onder zware weersomstandigheden beschadigingen aan haar geschuttorens opliep die later in Fremantle werden gerepareerd.
De Sydney’s laatste grote operatie als escorteschip was in november 1941. Ze begeleidde de SS Zealandia, een transportschip met troepen, naar Sunda Strait. Na het overdragen van het konvooi aan een ander escorteschip begon de Sydney aan haar terugreis naar Fremantle.
Het fatale treffen met de Kormoran
Op 19 november 1941 was de HMAS Sydney onderweg naar Fremantle, toen ze een schip waarnam dat zich identificeerde als de Nederlandse koopvaarder Straat Malakka. Het onbekende schip wekte vermoedens, en de Sydney verhoogde haar snelheid om dichterbij te komen en haar identiteit te bevestigen. Zonder enige waarschuwing ontmaskerde de Straat Malakka zich echter als de Duitse hulpkruiser Kormoran, een zwaarbewapend koopvaardijschip uitgerust met kanonnen, torpedo’s en zeemijnen.
Verloop van de Slag
De Kormoran opende het vuur op korte afstand, waardoor de HMAS Sydney zware schade opliep aan haar brug en geschutskoepels. Hoewel de Sydney erin slaagde om meerdere treffers op de Kormoran te plaatsen, waaronder een fatale inslag die het schip onbestuurbaar maakte, ontving de kruiser zelf een vernietigende torpedotreffer aan de voorkant. Deze schade verlamde haar snelheid en maakte haar een gemakkelijk doelwit.
Tegen het einde van het gevecht was de HMAS Sydney in brand, met alle hoofdgeschut uitgeschakeld. Ze verdween langzaam over de horizon, terwijl de Kormoran aan boord brandde en later door haar eigen bemanning werd opgeblazen.
Verlies van de HMAS Sydney
Geen van de 645 bemanningsleden aan boord van de HMAS Sydney overleefde het incident, wat het grootste verlies van Australische levens op zee tijdens de Tweede Wereldoorlog betekende. De bemanning van de Kormoran had meer geluk: 318 van de 399 Duitse zeelieden werden gered door geallieerde schepen en naar Australië gebracht als krijgsgevangenen.
De exacte locatie van de wrakken bleef decennia lang onbekend, wat aanleiding gaf tot speculaties en complottheorieën over het lot van de HMAS Sydney. Pas in maart 2008 werden de wrakken van beide schepen gevonden in de diepe wateren van de Indische Oceaan, ongeveer 200 kilometer ten westen van Shark Bay.
Wrakvondsten, controverse en nalatenschap van HMAS Sydney
De ontdekking van de wrakken
Het verlies van de HMAS Sydney en de Kormoran bleef meer dan zes decennia een mysterie. Ondanks talrijke zoekpogingen bleef de exacte locatie van beide schepen onbekend. Pas in 2008 bracht een zoektocht geleid door de Amerikaanse wrakzoeker David Mearns duidelijkheid.
Locatie van de wrakken
Op 12 maart 2008 werd het wrak van de Kormoran ontdekt op een diepte van ongeveer 2.500 meter, op coördinaten die overeenkwamen met de door Duitse overlevenden opgegeven locatie. Vijf dagen later, op 17 maart 2008, werd ook het wrak van de HMAS Sydney gevonden, 11,4 nautische mijlen (21 km) ten zuidoosten van de Kormoran.
De Sydney was in twee delen gebroken. Het boeggedeelte lag apart van de rest van het wrak, wat consistent is met de verwoestende schade door een torpedotreffer. Het wrak werd op zijn kiel gevonden, met duidelijke sporen van brand en schoten, wat de Duitse verslagen van de slag bevestigde.
Controverses en theorieën
Het verlies van de HMAS Sydney met al haar bemanning en de overlevingskansen van de Kormoran-bemanning voedden jarenlang speculaties en complottheorieën. Enkele van de meest gehoorde claims waren:
- Illegale tactieken door de Kormoran: Sommigen beweerden dat de Duitse bemanning gebruikmaakte van valse signalen of een vlag van overgave om de Sydney te misleiden. Deze claims werden ontkracht door getuigenissen van Kormoran-overlevenden en door het officiële onderzoek.
- Betrokkenheid van een Japanse onderzeeër: Een hardnekkige theorie suggereerde dat een Japanse onderzeeër verantwoordelijk was voor de fatale aanval, mogelijk als onderdeel van een geheime operatie vóór de Japanse oorlogsverklaring in december 1941. Er is echter geen bewijs gevonden om deze claim te ondersteunen.
- Cover-up door de Australische regering: Sommige theorieën suggereerden dat de ware toedracht van het verlies van de Sydney werd verborgen om politieke redenen. Ook deze claims werden weerlegd door meerdere onderzoeken, waaronder het officiële onderzoek in 1998.
Nalatenschap en herdenkingen
Nationale en lokale herdenkingen
Het verlies van de HMAS Sydney wordt op diverse manieren herdacht in Australië. Het belangrijkste herdenkingsmonument is het Sydney Memorial in Geraldton, West-Australië. Dit monument, voltooid in 2001, bevat een koepelvormig ontwerp met 645 metalen meeuwen, elk symbool voor een verloren bemanningslid. In 2008 werd een herdenkingszwembad toegevoegd, waarin de positie van de wrakken is aangegeven.
Andere herdenkingen zijn onder meer een gedenkplaat in het Australian War Memorial in Canberra, de namen van de bemanning op het oorlogsmonument in Sydney, en een herdenkingsallee in Carnarvon.
Cultureel en historisch belang
De slag tussen de HMAS Sydney en de Kormoran blijft een belangrijke gebeurtenis in de Australische maritieme geschiedenis. Het verlies van de Sydney markeert een van de grootste tragediën op zee voor Australië. Tegelijkertijd benadrukt het verhaal de uitdagingen van maritieme oorlogsvoering in de Tweede Wereldoorlog en de moed van de zeelieden die deelnamen.
Bescherming van de wrakken
Beide wrakken zijn sinds hun ontdekking beschermd onder de Historic Shipwrecks Act 1976. Het gebied is erkend als nationaal erfgoed en is gesloten voor ongereguleerde activiteiten om deze belangrijke historische sites te behouden.
Conclusie
De HMAS Sydney diende als een van de meest prominente oorlogsschepen van de Royal Australian Navy en leverde indrukwekkende bijdragen tijdens haar inzet in de Middellandse Zee en de Indische Oceaan. Haar verlies is een van de meest tragische episodes in de Australische militaire geschiedenis, maar ook een voorbeeld van moed en opoffering. Dankzij moderne technologie en volhardend onderzoek is haar verhaal bewaard gebleven en wordt het herdacht door huidige en toekomstige generaties.
Bronnen en meer informatie
- Australian Naval Aviation Museum (1998). Flying Stations: a story of Australian naval aviation. St Leonards, NSW: Allen & Unwin. ISBN 1-86448-846-8.
- Cassells, Vic (2000). The Capital Ships: Their Battles and Their Badges. East Roseville, NSW: Simon & Schuster. ISBN 0-7318-0941-6.
- Afbeelding 1: Argus (Melbourne, Vic.), Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 2: The original uploader was ShipFan at English Wikipedia., Public domain, via Wikimedia Commons
- Frame, Tom (1993). HMAS Sydney: Loss and Controversy. Rydalmere, NSW: Hodder & Stoughton. ISBN 0-340-58468-8.
- Friedman, Norman (2010). British Cruisers: Two World Wars and After. Barnsley, UK: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-59114-078-8.
- Gill, George Hermon (1957). Royal Australian Navy, 1939–1942. Canberra: Australian War Memorial. OCLC 848228.
- Graham, Ted; King, Bob; Trotter, Bob; Kirsner, Kim, eds. (2014). The Search for HMAS Sydney: An Australian Story. UNSW Press. ISBN 9781742246918.
- McDonald, Glenys (2005). Seeking the Sydney: a quest for truth. Crawley, WA: University of Western Australia Press. ISBN 1-920694-54-4.
- Mearns, David (2009). The Search for the Sydney. Pymble, NSW: HarperCollins Publishers. ISBN 978-0-7322-8889-1.
- Montgomery, Michael (1981). Who Sank The Sydney?. North Ryde, NSW: Cassell Australia. ISBN 0-7269-5476-4.
- Olson, Wesley (2000). Bitter Victory: The Death of HMAS Sydney. Nedlands, WA: University of Western Australia Press. ISBN 1-876268-49-2.
- Cole, Terence RH (2009). The Loss of HMAS Sydney II. Canberra: Department of Defence. ISBN 978-0-642-29712-9.
- Joint Standing Committee on Foreign Affairs, Defence and Trade (1999). Report on the Loss of HMAS Sydney. Canberra: The Parliament of the Commonwealth of Australia. ISBN 0-642-25872-4.
- Bronnen Mei1940
