HMS Warspite was een van de vijf slagschepen van de Queen Elizabeth-klasse, gebouwd voor de Royal Navy in de vroege jaren 1910. Dit schip, dat een cruciale rol speelde in zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog, is beroemd geworden vanwege haar indrukwekkende prestaties en lange dienstgeschiedenis.
Inhouds opgave
Ontwerp en bouw van HMS Warspite
Ontwerpdoelen van de Queen Elizabeth-klasse
De Queen Elizabeth-klasse was ontworpen om te fungeren als een snelle gevechtseenheid binnen de vloot. Dit vereiste maximale vuurkracht en een snelheid die enkele knopen hoger lag dan die van andere slagschepen van die tijd. De schepen waren bedoeld om zich te kunnen meten met de leidende schepen van de tegenstander en deze te kunnen overtreffen.
Warspite zelf had een totale lengte van 196,2 meter en een breedte van 27,6 meter. Haar diepgang bedroeg 10,1 meter. Bij normale belading was haar waterverplaatsing 32.590 lange ton (33.110 ton) en in volle belading 33.260 lange ton (33.794 ton). Het schip werd aangedreven door twee sets Parsons-stoomturbines, die een gecombineerd vermogen van 75.000 pk (56.000 kW) genereerden en een topsnelheid van 25 knopen (46,3 km/h) mogelijk maakten.
Bewapening en pantsering
De primaire bewapening van Warspite bestond uit acht 15-inch (381 mm) Mk I-kanonnen in vier dubbele torens. Deze kanonnen boden aanzienlijke vuurkracht en hadden een groot bereik, waardoor ze geschikt waren voor confrontaties met vijandelijke schepen van gelijke of grotere omvang. Het secundaire geschut omvatte 6-inch (152 mm) Mk XII-kanonnen, waarvan de meeste in kazematten langs de zijkanten van het schip waren geplaatst.
De pantsering van de Warspite bestond uit Krupp-gecementeerd pantser (KC), met een maximale dikte van 13 inch (330 mm) langs de vitale delen van het schip. De geschuttorens werden beschermd door een pantser van 11 tot 13 inch, terwijl de barbettes een dikte van 7 tot 10 inch hadden.
Innovaties en vuurleiding
Warspite was uitgerust met geavanceerde vuurleidingssystemen voor haar tijd, waaronder 15-voet (4,6 m) afstandsmeters gemonteerd boven de commandotoren en in de uitkijkpost boven de mast. Dit systeem verbeterde haar nauwkeurigheid bij het richten van haar primaire geschut. Bovendien konden de kanonnen worden aangestuurd vanuit de ‘B’-toren, wat redundantie bood in geval van schade aan de vuurleidingssystemen.
Sensoren
HMS Warspite was uitgerust met verschillende sensoren en vuurleidingssystemen die in de loop van haar dienstperiode werden gemoderniseerd. Hier is een overzicht van de belangrijkste sensoren en gerelateerde apparatuur die het schip had:
1. Vuurleidingssystemen
- Afstandsmeters: Warspite was voorzien van 15-voet (4,6 meter) afstandsmeters, waarvan er één boven de commandotoren was gemonteerd en beschermd door een gepantserde kap. Een andere afstandsmeter bevond zich in de uitkijkpost boven de mast.
- Vuurleidingsdirectors: Deze systemen hielpen bij het richten van het geschut en werden later in haar carrière geüpgraded met meer geavanceerde systemen.
- Admiralty Fire Control Table: Dit mechanische analoge systeem werd gebruikt om de schietoplossing te berekenen voor het hoofdgeschut. In latere jaren werd de versie Mk VII geïnstalleerd, wat de nauwkeurigheid verbeterde.
2. Radarapparatuur
Tijdens de Tweede Wereldoorlog, vooral na haar reparaties en modernisering in de Verenigde Staten in 1941, werd Warspite uitgerust met nieuwe radarapparatuur:
- Type 284 Radar: Dit was een systeem dat werd gebruikt voor het richten van het hoofdgeschut en het meten van afstanden tot doelen.
- Type 281 Radar: Gebruikt voor luchtwaarschuwing en vroege detectie van vijandelijke vliegtuigen en schepen.
- Type 273 Radar: Dit was een oppervlaktezoekradar die bedoeld was om nabijgelegen schepen te detecteren en te volgen.
3. Anti-luchtvaartvuurbesturingssysteem
- High Angle Control System (HACS): Dit systeem werd geïnstalleerd om het luchtafweergeschut te coördineren en de nauwkeurigheid bij het bestrijden van luchtdreigingen te verbeteren.
Deze upgrades maakten Warspite een van de meest technologisch geavanceerde slagschepen van haar tijd, vooral op het gebied van vuurleiding en luchtverdediging.
De Eerste Wereldoorlog: inzet en prestaties
Deelname aan de Slag bij Jutland
Warspite maakte deel uit van de Grand Fleet tijdens de Eerste Wereldoorlog en nam deel aan de Slag bij Jutland op 31 mei 1916. Deze slag was de grootste maritieme confrontatie tussen de Britse Royal Navy en de Duitse Keizerlijke Marine. Tijdens deze slag diende Warspite in het 5e Slagsquadron, dat tijdelijk onder bevel stond van viceadmiraal David Beatty’s Battlecruiser Force.
Het schip werd tijdens de slag getroffen door vijandelijk vuur, wat haar stuurinrichting beschadigde en leidde tot onbedoelde cirkelvormige bewegingen. Dit maakte Warspite een zichtbaar doelwit voor de Duitse vloot, maar het afleidingsmanoeuvre redde het zwaar beschadigde pantserkruiser HMS Warrior van totale vernietiging. Ondanks deze kritieke situatie slaagde de bemanning van Warspite erin het schip onder controle te krijgen en veilig terug te keren naar de haven.
Schade en herstel na Jutland
Warspite werd tijdens de slag vijftien keer geraakt, wat resulteerde in 14 doden en 16 gewonden aan boord. Ondanks de omvangrijke schade bleef het schip operationeel genoeg om de terugreis naar Rosyth te voltooien. Een Duitse U-boot viel haar aan tijdens de terugtocht, maar alle torpedo’s misten hun doel. De reparaties aan Warspite duurden twee maanden, waarna ze zich opnieuw bij het 5e Slagsquadron voegde.
Na Jutland werd het schip opnieuw ingezet voor routinepatrouilles en training in de Noordzee. Warspite onderging verschillende aanpassingen om haar bescherming en vuurkracht te verbeteren, waaronder extra bepantsering over de munitieopslagplaatsen en verbeterde anti-vuur maatregelen.
Interbellumperiode: Modernisering en diplomatieke missies
Herinrichting en modernisering in de jaren 1920-1930
Na de Eerste Wereldoorlog werd HMS Warspite toegewezen aan het 2e Slagsquadron van de nieuw gevormde Atlantische Vloot. Dit squadron ondernam in de jaren 1920 en 1930 regelmatig reizen naar de Middellandse Zee en nam deel aan verschillende oefeningen en diplomatieke missies. In 1924 was Warspite aanwezig bij een grote vlootschouw in Spithead, die werd voorgezeten door koning George V.
In de loop van de jaren onderging het schip aanzienlijke moderniseringen om haar operationele capaciteit te behouden. De meest ingrijpende modernisering vond plaats tussen 1934 en 1937 in Portsmouth. Deze herinrichting, die ongeveer £2,36 miljoen kostte, resulteerde in een bijna geheel vernieuwd schip.
Belangrijkste wijzigingen tijdens de herinrichting
De herinrichting van Warspite omvatte een reeks verbeteringen:
- Voortstuwing en motoren: De oude Yarrow-ketels werden vervangen door zes individuele ketelruimten met Admiralty-drietrommelketels. Dit leidde tot een efficiënter brandstofverbruik en verminderde het brandstofverbruik bij hoge snelheid.
- Bewapening: De 15-inch kanonnen kregen een verhoogde elevatiehoek, wat het maximale schietbereik vergrootte tot 29,5 km. Daarnaast werden acht nieuwe 4-inch luchtafweergeschut toegevoegd, evenals twee octuple 2-ponder “pom-pom” luchtafweerbatterijen.
- Bepantsering en bescherming: Er werd 1.100 lange ton extra bepantsering toegevoegd om de bescherming van de munitieopslag en de machinekamers te verbeteren.
- Superstructuur: De brug en het stuurhuis werden volledig herbouwd en versterkt, met ruimte voor vlaggenschipoperaties. Ook werd een vliegtuighangar geïnstalleerd, waardoor Warspite twee verkenningsvliegtuigen kon vervoeren.
Diplomatieke missies en uitdagingen
In de late jaren 1930 fungeerde HMS Warspite als vlaggenschip van de Middellandse Zeevloot onder bevel van admiraal Dudley Pound en later admiraal Andrew Cunningham. Het schip voerde talrijke patrouilles en oefeningen uit om de toenemende spanningen in Europa tegen te gaan. Warspite was in juni 1939 betrokken bij een diplomatieke missie naar Istanbul om de samenwerking met Turkije te versterken, slechts enkele maanden voordat de Tweede Wereldoorlog begon.
Problemen met de stuurinrichting
Ondanks de verbeteringen bleef Warspite kampen met problemen aan de stuurinrichting, een erfenis van de schade opgelopen tijdens de Slag bij Jutland. Deze problemen leidden tot vertragingen bij de voltooiing van haar proeven na de herinrichting en veroorzaakten uitdagingen bij haar inzet als vlaggenschip. Desondanks bleef Warspite een belangrijke eenheid binnen de Royal Navy, met een bemanning die loyaal en trots was op haar geschiedenis en prestaties.
Tweede Wereldoorlog: deelname aan grote campagnes
De Noorse campagne en de Slag bij Narvik (1940)
HMS Warspite speelde een cruciale rol in de vroege fase van de Tweede Wereldoorlog, met name tijdens de Noorse campagne van 1940. Na de Duitse invasie van Noorwegen werd Warspite, als vlaggenschip van viceadmiraal William Whitworth, ingezet in de strijd om de controle over de Noorse kust. Op 13 april 1940 nam Warspite deel aan de Tweede Slag bij Narvik, waarbij ze een beslissende bijdrage leverde aan het vernietigen van de Duitse vloot in de fjord.
Een opvallende actie tijdens deze operatie was het zinken van de Duitse onderzeeër U-64 door een van Warspite’s meegevoerde Fairey Swordfish-vliegtuigen, een zeldzaam succes waarbij een vliegtuig een onderzeeër tot zinken bracht. Dit succes markeerde het belang van luchtondersteuning in maritieme operaties. Tijdens de gevechten in de fjord leverde Warspite met haar zware kanonnen cruciale vuursteun aan de Britse torpedobootjagers en hielp ze de Duitse vernietiger Z13 Erich Koellner tot zinken te brengen.
De Middellandse Zee en de Slag bij Calabria (1940)
Later dat jaar werd Warspite naar de Middellandse Zee gestuurd om te opereren tegen de Italiaanse marine, de Regia Marina, na de toetreding van Italië tot de oorlog. Op 9 juli 1940 nam ze deel aan de Slag bij Punta Stilo (ook bekend als de Slag bij Calabria). Tijdens deze slag behaalde Warspite een historische prestatie door de Italiaanse slagschip Giulio Cesare op een afstand van ongeveer 24 km te raken—een van de langste geregistreerde schoten van een bewegend schip op een ander bewegend doelwit in de geschiedenis. Dit succes dwong de Italiaanse vloot zich terug te trekken en markeerde het begin van de Britse dominantie in de Middellandse Zee.
Deelname aan de Slag bij Kaap Matapan (1941)
In maart 1941 speelde Warspite opnieuw een sleutelrol tijdens de Slag bij Kaap Matapan, waarbij de Britse vloot, onder leiding van admiraal Cunningham, de Italiaanse vloot verraste en zware verliezen toebracht. Warspite, samen met haar zusterschepen Valiant en Barham, voerde een nachtaanval uit die resulteerde in de vernietiging van de Italiaanse zware kruisers Zara, Fiume, en de vernietigers Vittorio Alfieri en Giosué Carducci. Deze overwinning had een verwoestend effect op de Regia Marina en gaf de Britse marine een strategisch voordeel in de Middellandse Zee.
De Slag om Kreta en schade door luchtaanvallen (1941)
In mei 1941 werd Warspite ingezet tijdens de Slag om Kreta, waar ze fungeerde als drijvende luchtafweerbatterij. Op 22 mei werd het schip zwaar beschadigd door een Duitse luchtaanval die haar stuurboordzijde en geschutstellingen trof, resulterend in aanzienlijke schade en het verlies van 38 bemanningsleden. Ondanks de schade kon Warspite op eigen kracht terugkeren naar de haven van Alexandrië. De omvang van de beschadigingen maakte echter duidelijk dat er grondige reparaties nodig waren, die alleen in de Verenigde Staten konden worden uitgevoerd.
Warspite vertrok in juni 1941 naar de marinewerf in Bremerton, Washington, waar ze uitgebreide reparaties en upgrades onderging. Gedurende deze periode kreeg ze nieuwe luchtafweerwapens en verbeterde radarapparatuur, waardoor ze beter voorbereid was op de luchtoorlog die zich zou blijven ontwikkelen.
Terugkeer en inzet in de Italiaanse en Franse campagnes (1943-1944)
Ondersteuning van de geallieerde landingen in Italië
Na haar reparaties in de Verenigde Staten keerde HMS Warspite in mei 1943 terug naar het Verenigd Koninkrijk. Ze onderging een korte opknapbeurt om haar chronische stuurproblemen aan te pakken, waarna ze werd ingedeeld bij Force H. Haar eerste grote inzet na de reparaties was in de Middellandse Zee tijdens de geallieerde invasie van Sicilië, ook wel bekend als Operatie Husky. Warspite leverde effectieve kustbombardementen om de landingstroepen van de geallieerden te ondersteunen en speelde een cruciale rol in de voorbereidingen en de daadwerkelijke aanval.
In september 1943 voerde Warspite samen met HMS Valiant kustbombardementen uit bij de geallieerde landingen in Salerno, Italië. Deze operaties maakten deel uit van de bredere strategie om het Italiaanse schiereiland te bevrijden van de Asmogendheden. Tijdens deze landingen kwam Warspite zwaar onder vuur te liggen van de Luftwaffe en werd ze geraakt door een Fritz X radiogeleide bom, die aanzienlijke schade veroorzaakte. De bom sloeg in nabij de schoorsteen, drong door meerdere dekken en veroorzaakte een groot gat in de romp, waardoor het schip niet meer zelfstandig kon varen.
Noodreparaties en terugkeer naar de actie
Warspite werd naar Malta gesleept voor noodreparaties, voordat ze verder werd gesleept naar Gibraltar voor aanvullende herstelwerkzaamheden. In maart 1944 arriveerde ze in Rosyth, Schotland, voor definitieve reparaties, waarbij haar 6-inch kanonnen werden verwijderd en een deel van haar dek werd afgedicht met beton. Hoewel ze niet volledig was hersteld—met een uitgeschakelde X-toren en een verminderd aantal werkende schachten—bleef ze operationeel genoeg om deel te nemen aan de volgende grote geallieerde campagne.
De invasie van Normandië (D-Day)
Op 6 juni 1944, de dag van de D-day-landingen, was HMS Warspite een van de eerste schepen die het vuur openden om de landingen op Sword Beach te ondersteunen. Warspite vuurde meer dan 300 granaten af op Duitse kustbatterijen en speelde een cruciale rol bij het bieden van vuurondersteuning aan de Britse 3e Infanteriedivisie. Ondanks dat haar kanonnen versleten waren door het intensieve gebruik, keerde ze terug naar Portsmouth voor herbewapening en hervatte ze haar bombardementen om de geallieerde opmars in Normandië te ondersteunen.
Warspite bleef betrokken bij bombardementen langs de Franse kust, waaronder acties bij de Slag om Brest en de bevrijding van Le Havre. Haar laatste grote gevechtsactie vond plaats tijdens de Slag om de Schelde, waarbij ze met de monitoren HMS Erebus en HMS Roberts Duitse stellingen op Walcheren-eiland bestookte om de toegang tot de haven van Antwerpen te verzekeren. Hiermee speelde ze een sleutelrol in het faciliteren van geallieerde bevoorradingslijnen.
Conclusie en de laatste dagen van HMS Warspite
Na een roemrijke loopbaan die zich over meer dan drie decennia uitstrekte, werd HMS Warspite in 1945 uit dienst gesteld. Plannen om het schip te behouden als museumschip werden afgewezen, en in april 1947 begon haar laatste reis naar de sloop. Onderweg liep ze echter aan de grond nabij Prussia Cove in Cornwall tijdens een storm, wat leidde tot de grootste bergingsoperatie in Britse wateren. Uiteindelijk werd Warspite in situ gesloopt, waarbij overblijfselen en artefacten nog steeds een herinnering zijn aan haar glorie.
Warspite’s erfenis als “de Grand Old Lady” van de Royal Navy leeft voort als een symbool van vastberadenheid en durf. Haar bijdragen tijdens twee wereldoorlogen, waarbij ze de meeste gevechtsonderscheidingen in de geschiedenis van de Royal Navy behaalde, blijven een eerbetoon aan de moed van haar bemanning en de ingenieuze maritieme technologie van haar tijd.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Royal Navy official photographer, McNeill, M H A (Lt), Public domain, via Wikimedia Commons
- Royal Navy History Archives: Informatie over de geschiedenis en prestaties van HMS Warspite, inclusief haar rol in beide wereldoorlogen. Beschikbaar op royalnavy.mod.uk.
- Maritime Heritage Trust: Gedetailleerde analyses van de technische kenmerken en operationele geschiedenis van oorlogsschepen zoals de Warspite. Meer te vinden op maritimeheritagetrust.org.
- National Museum of the Royal Navy: Archiefmateriaal en artefacten van HMS Warspite, inclusief haar historische objecten en overblijfselen. Informatie beschikbaar via hun collectiepagina.
- Boeken en publicaties over maritieme geschiedenis, zoals “Warspite: From Jutland Hero to Cold War Survivor” van Iain Ballantyne en “The Grand Fleet: Warship Design and Development” van David K. Brown.
- Bronnen Mei1940
