Felix Martin Julius Steiner (23 mei 1896 – 12 mei 1966) was een Duitse officier in de Waffen-SS, de militaire tak van de SS, tijdens de nazi-periode. Steiner speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van de Waffen-SS en leidde verschillende SS-divisies en korpsen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij werd onderscheiden met het Ridderkruis van het IJzeren Kruis met Eikenloof en Zwaarden, een van de hoogste militaire onderscheidingen van nazi-Duitsland. Samen met Paul Hausser hielp hij bij de transformatie van de Waffen-SS tot een gevechtseenheid bestaande uit zowel vrijwilligers als dienstplichtigen uit bezette en onbezet gebleven gebieden. Dit artikel bespreekt de militaire loopbaan van Steiner, zijn betrokkenheid bij belangrijke veldslagen en zijn rol in de naoorlogse periode.
Inhouds opgave
Vroege jaren en Eerste Wereldoorlog
Felix Steiner werd geboren op 23 mei 1896 in Stalluponen, Oost-Pruisen, in het Duitse Keizerrijk. Al op jonge leeftijd sloot hij zich aan bij het Koninklijke Pruisische Leger als infanteriekadet. Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende hij met onderscheid en ontving hij zowel het IJzeren Kruis 1e als 2e klasse. Na de oorlog, in 1919, sloot Steiner zich aan bij het Freikorps, een paramilitaire organisatie die actief was tijdens de Duitse Revolutie in de stad Memel (nu Klaipėda, Litouwen). In 1921 werd hij opgenomen in de Reichswehr, het leger van de Weimarrepubliek. Hij verliet het leger in 1933 met de rang van majoor.
Carrière binnen de SS
In 1933 trad Steiner toe tot de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) en de Sturmabteilung (SA), de oorspronkelijke paramilitaire vleugel van de nazi-partij. Kort daarna, in 1935, sloot hij zich aan bij de SS en nam hij het bevel over een bataljon van de SS-Verfügungstruppe (SS-VT), een gevechtseenheid die later zou opgaan in de Waffen-SS. Binnen een jaar werd hij bevorderd tot SS-Standartenführer (kolonel) en kreeg hij het bevel over het SS-Deutschland Regiment.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in september 1939, was Steiner SS-Oberführer (senior leider) en leidde hij het SS-Deutschland regiment tijdens de invasie van Polen en de Slag om Frankrijk. Voor zijn verdiensten tijdens deze campagnes werd hij op 15 augustus 1940 onderscheiden met het Ridderkruis van het IJzeren Kruis.
Oprichting van de SS-divisie Wiking
Steiner werd persoonlijk door Heinrich Himmler, hoofd van de SS, uitgekozen om toezicht te houden op de oprichting en het bevel over de nieuwe SS-divisie Wiking. Deze divisie bestond voornamelijk uit buitenlandse vrijwilligers uit landen zoals Nederland, Vlaanderen, Finland en Scandinavië, waaronder het Deense regiment Frikorps Danmark. Hoewel de Wiking-divisie aanzienlijke militaire successen behaalde, werd ze ook berucht om de wreedheden die werden begaan tijdens de invasie van de Sovjet-Unie, zoals het doden van 600 Joden in Zboriv, Oekraïne.
Het III SS-Pantserkorps en het Oostfront
In april 1943 kreeg Steiner het bevel over het nieuw gevormde III SS-Pantserkorps, dat in eerste instantie betrokken was bij anti-partizanenacties in Joegoslavië. In de late herfst van 1943 werd zijn korps overgeplaatst naar het noordelijke front van de Sovjet-Unie, onder Legergroep Noord. Het III SS-Pantserkorps speelde een prominente rol in de Slag om Narva en de Slag om de Tannenberg-linie, waar de Duitsers hun posities tegen het oprukkende Sovjet-leger probeerden te verdedigen. Nadat de strijdkrachten van Legergroep Noord zich terugtrokken, werd Steiner’s eenheid ingesloten in de Koerland-pocket, waar ze tot het einde van de oorlog bleven.
Slag om Berlijn en het Commando van Heeresgruppe Vistula
In januari 1945, toen de geallieerden steeds verder doordrongen in Duitsland, werd Steiner met zijn III SS-Pantserkorps overgebracht vanuit de Koerland-pocket naar het Duitse vasteland om te helpen bij de verdediging van Berlijn. Hij kreeg het bevel over het 11e SS-Pantserleger, een leger dat grotendeels slechts op papier bestond. Steiner’s troepen waren slecht uitgerust en zwaar in de minderheid tegenover het oprukkende Sovjet-leger.
Op 21 april 1945, tijdens de Slag om Berlijn, werd Steiner door Adolf Hitler persoonlijk benoemd tot bevelhebber van Armeeabteilung Steiner, een geïmproviseerde strijdmacht die de noordelijke flank van de Sovjet-troepen moest aanvallen in een tangbeweging. Hitler, zich niet bewust van de feitelijke situatie, gaf Steiner de onmogelijke opdracht om een aanval uit te voeren tegen een overweldigend grotere Sovjetmacht. Tijdens de dagelijkse situatiebespreking op 22 april 1945 in de Führerbunker gaf Steiner aan dat een tegenaanval onmogelijk was omdat zijn eenheden te zwak waren en de troepen slecht gepositioneerd waren. Deze mededeling leidde tot Hitlers beroemde uitbarsting, waarin hij voor het eerst toegaf dat de oorlog verloren was en dat hij in Berlijn zou blijven tot het einde om daarna zelfmoord te plegen.
Na de oorlog en naoorlogse activiteiten
Na de capitulatie van Duitsland in mei 1945 werd Steiner gevangengenomen en onderzocht op oorlogsmisdaden. Hoewel hij werd aangeklaagd bij de Neurenbergse processen, werden de aanklachten uiteindelijk ingetrokken en werd hij in 1948 vrijgelaten.
In 1953 werd Steiner gerekruteerd door de Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA) om de Gesellschaft für Wehrkunde (Maatschappij voor Defensiestudies) op te richten. Deze organisatie bestond uit voormalige Duitse militaire officieren en functioneerde als een propagandamiddel en een denktank voor de herbewapening van West-Duitsland tijdens de Koude Oorlog. Steiner werkte nauw samen met Paul Hausser en andere voormalige Waffen-SS-officieren om de Waffen-SS te rehabiliteren en om de organisatie af te schilderen als een puur militaire eenheid, los van de politieke en ideologische daden van het nazi-regime.
HIAG en apologetische literatuur
Samen met andere voormalige hoge Waffen-SS-functionarissen, waaronder Herbert Gille en Otto Kumm, was Steiner een van de oprichters van HIAG, een lobbygroep opgericht in 1951. HIAG had als doel het bevorderen van de juridische, economische en historische rehabilitatie van de Waffen-SS. De organisatie bagatelliseerde de rol van de Waffen-SS in de Holocaust en andere oorlogsmisdaden, en probeerde de eenheid te presenteren als een professionele en apolitieke militaire elite.
Steiner publiceerde verschillende boeken en memoires waarin hij de prestaties van de Waffen-SS beschreef en deze verdedigde. Zijn werk “Die Freiwilligen der Waffen-SS: Idee und Opfergang” (1958) wordt samen met andere werken van voormalige SS-commandanten zoals Kurt Meyer en Paul Hausser beschouwd als een van de belangrijkste apologetische werken over de Waffen-SS. Historici, waaronder Charles Sydnor, bekritiseerden deze literatuur omdat ze een vervormd beeld van de Waffen-SS presenteerde, waarbij de ideologische en criminele aspecten van de eenheid werden genegeerd.
Overlijden en nalatenschap
Felix Steiner overleed op 12 mei 1966, 11 dagen voor zijn 70e verjaardag. Zijn betrokkenheid bij HIAG en zijn apologetische publicaties hebben bijgedragen aan de voortdurende controverse over de rol van de Waffen-SS in de geschiedenis. Hoewel hij nooit veroordeeld werd voor oorlogsmisdaden, blijft zijn nalatenschap controversieel vanwege zijn bijdrage aan de rehabilitatie van de Waffen-SS en zijn weigering om de misdaden van de eenheid volledig te erkennen.
Conclusie
Felix Steiner was een belangrijke militaire figuur tijdens de Tweede Wereldoorlog en speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van de Waffen-SS tot een gevechtseenheid. Hoewel hij aanzienlijke successen behaalde op het slagveld, blijft zijn reputatie omstreden vanwege zijn betrokkenheid bij eenheden die verantwoordelijk waren voor oorlogsmisdaden. Na de oorlog was Steiner actief betrokken bij pogingen om de Waffen-SS te rehabiliteren, wat zijn nalatenschap blijft beïnvloeden. Zijn leven weerspiegelt de complexiteit van de rol van militaire leiders in nazi-Duitsland en de pogingen om hun acties in de naoorlogse periode te herschrijven.
Bronnen en meer informatie
- Sydnor, Charles W. Soldiers of Destruction: The SS Death’s Head Division, 1933-1945. Princeton University Press, 1990.
- Beevor, Antony. The Fall of Berlin 1945. Penguin Books, 2002.
- Stein, George H. The Waffen-SS: Hitler’s Elite Guard at War, 1939-1945. Cornell University Press, 1966.
- Taylor, Telford. The Anatomy of the Nuremberg Trials: A Personal Memoir. Alfred A. Knopf, 1992.
- Höhne, Heinz. The Order of the Death’s Head: The Story of Hitler’s SS. Penguin Books, 1971.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 146-1973-138-14A / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
