De Hilfsgemeinschaft auf Gegenseitigkeit der Angehörigen der ehemaligen Waffen-SS (HIAG) was een Duitse belangenorganisatie, opgericht in 1951 door voormalige hoge officieren van de Waffen-SS. De belangrijkste doelen van HIAG waren de juridische en economische rehabilitatie van de Waffen-SS en het herschrijven van de geschiedenis om de rol van deze organisatie tijdens de Tweede Wereldoorlog te rechtvaardigen. Door politieke lobby, publicaties en het verspreiden van revisionistische ideeën, probeerde HIAG de publieke perceptie van de Waffen-SS te verbeteren en veteranen van de Waffen-SS op te nemen in de Duitse samenleving.
Inhouds opgave
Achtergrond
Na de Tweede Wereldoorlog probeerden de geallieerde bezettingsmachten in Duitsland een proces van denazificatie door te voeren, waarbij nazi-invloeden uit het politieke en sociale leven werden verwijderd. Dit leidde tot het criminaliseren van organisaties die verbonden waren met het naziregime, waaronder de Waffen-SS, die tijdens de processen van Neurenberg als een criminele organisatie werd verklaard. De Waffen-SS, de militaire tak van de SS, werd door veel Duitsers geassocieerd met oorlogsmisdaden en de uitvoering van het nazi-beleid, waaronder de Holocaust. Toch bleef er onder oud-leden een sterke behoefte aan rehabilitatie en het verbeteren van hun juridische en sociale status.
In de context van de Koude Oorlog, waarin de Sovjetdreiging steeds groter werd, groeide in West-Duitsland de behoefte aan militaire herbewapening. Dit creëerde een gelegenheid voor voormalige Duitse officieren, inclusief die van de Waffen-SS, om zich te herpositioneren als verdedigers van het Westen tegen het communisme. Dit veranderde politieke klimaat bood kansen voor organisaties zoals HIAG om te lobbyen voor de rehabilitatie van Waffen-SS-veteranen.
Oprichting van HIAG
HIAG werd in de zomer van 1951 formeel opgericht door Otto Kumm, een voormalig SS-Brigadeführer. Het begon als een samengaan van lokale groepen van voormalige Waffen-SS-leden, en groeide snel in omvang. Tegen oktober 1951 beweerde HIAG te bestaan uit 376 lokale afdelingen en tienduizenden leden, hoewel deze aantallen later als overdrijvingen werden beschouwd.
De belangrijkste leiders van HIAG waren bekende figuren uit de Waffen-SS, waaronder Paul Hausser, Felix Steiner en Herbert Gille. Deze leiders positioneerden de organisatie als een belangenbehartiger voor veteranen, met als doel de Waffen-SS gelijk te stellen aan de Wehrmacht, de reguliere Duitse strijdkrachten, en een positieve herinterpretatie van de Waffen-SS in de geschiedenis te bevorderen.
Doelen en strategieën van HIAG
De doelstellingen van HIAG waren juridisch, economisch en historisch van aard:
- Juridische rehabilitatie: HIAG streefde ernaar dat voormalige Waffen-SS-leden dezelfde rechten zouden krijgen als voormalige Wehrmacht-soldaten, met name op het gebied van pensioenen. De groep wilde dat haar leden werden erkend als reguliere soldaten, in plaats van als leden van een criminele organisatie.
- Economische rehabilitatie: HIAG lobbyde bij de West-Duitse regering om de veteranen van de Waffen-SS in aanmerking te laten komen voor oorlogspensioenen en andere voordelen die aan voormalige Wehrmacht-soldaten waren toegekend.
- Historische rehabilitatie: HIAG voerde een grootschalige propagandacampagne om het imago van de Waffen-SS in de publieke opinie te zuiveren. Dit omvatte het publiceren van boeken, artikelen en het geven van publieke toespraken waarin werd betoogd dat de Waffen-SS niet betrokken was bij oorlogsmisdaden, maar slechts een elite-eenheid was die vocht voor Duitsland en Europa tegen het communisme.
Propaganda en publicaties
Een belangrijk onderdeel van HIAG’s strategie was het herschrijven van de geschiedenis via publicaties en public relations. De organisatie gaf in 1951 haar eerste periodiek uit, Wiking-Ruf, gevolgd door het maandelijkse blad Der Freiwillige in 1955. Daarnaast richtte HIAG in 1958 een eigen uitgeverij op, Munin Verlag, die diende als platform voor het publiceren van memoires en militaire geschiedenissen geschreven door voormalige Waffen-SS-officieren.
Veel van deze publicaties hadden een revisionistisch karakter en probeerden de betrokkenheid van de Waffen-SS bij oorlogsmisdaden te bagatelliseren of te ontkennen. HIAG presenteerde de Waffen-SS als een gewone militaire organisatie, vergelijkbaar met de Wehrmacht, en minimaliseerde haar rol in de Holocaust en andere oorlogsmisdaden. De publicaties van Munin Verlag omvatten vaak verhalen van heldendom en zelfopoffering van Waffen-SS-soldaten, waarbij de nadruk werd gelegd op hun strijd tegen het communisme.
Controverses en tegenstand
HIAG kwam al snel onder vuur te liggen vanwege haar revisionistische opvattingen en de openlijke viering van het nazi-verleden van haar leden. In de jaren 1950 en 1960 zorgden evenementen die door HIAG werden georganiseerd regelmatig voor controverse. Zo veroorzaakte een bijeenkomst in 1952, waar een voormalige generaal opriep tot het eren van de “echte oorlogsmisdadigers”, een storm van verontwaardiging in Duitsland en daarbuiten.
De organisatie werd ook bekritiseerd vanwege haar verheerlijking van oorlogsmisdadigers. HIAG nam bijvoorbeeld openlijk stelling voor voormalige Waffen-SS-officieren die veroordeeld waren voor hun rol in massa-executies, zoals Sepp Dietrich en Kurt Meyer. Deze steun aan veroordeelde oorlogsmisdadigers versterkte het beeld dat HIAG een extreemrechtse organisatie was, die niet bereid was afstand te nemen van het nazi-verleden.
Relaties met politieke partijen
HIAG had een complexe relatie met de West-Duitse politieke partijen. De organisatie probeerde steun te krijgen van zowel de christendemocratische CDU als de sociaaldemocratische SPD, en beweerde miljoenen kiezers te vertegenwoordigen. Hoewel deze aantallen sterk overdreven waren, slaagde HIAG er in de vroege jaren 1950 in om sympathie te wekken bij sommige politici, die hoopten de steun van veteranen te winnen in ruil voor het bevorderen van hun juridische rehabilitatie.
HIAG vond haar grootste politieke bondgenoot in de Vrije Democratische Partij (FDP), die zich inzette voor de vrijlating van oorlogsmisdadigers en sympathiseerde met de doelen van de organisatie. De SPD daarentegen nam uiteindelijk afstand van HIAG, vooral vanwege de ondemocratische en antisemitische standpunten van veel van haar leden.
Historische negationisme en de mythe van de “schone Waffen-SS”
Een van de belangrijkste bijdragen van HIAG aan het naoorlogse historische debat in Duitsland was het verspreiden van de mythe van de “schone Waffen-SS”. Deze mythe stelde dat de Waffen-SS slechts een reguliere militaire eenheid was, los van de misdaden van het nazi-regime. HIAG voerde aan dat de Waffen-SS niet verantwoordelijk was voor de misdaden van de SS, zoals de Holocaust, en dat haar soldaten enkel vochten voor de verdediging van Duitsland.
Historici hebben deze revisionistische opvattingen krachtig weerlegd. De Waffen-SS was geen reguliere militaire eenheid, maar een integraal onderdeel van het nazi-apparaat. Leden van de Waffen-SS waren betrokken bij tal van oorlogsmisdaden, inclusief massa-executies van burgers en krijgsgevangenen. De inspanningen van HIAG om deze geschiedenis te herschrijven hebben echter bijgedragen aan de popularisering van de Waffen-SS in bepaalde kringen, met name in extreemrechtse groeperingen en onder geschiedenisliefhebbers met een vertekend beeld van de Tweede Wereldoorlog.
Oplossing en nalatenschap
Hoewel HIAG in 1992 formeel werd ontbonden op federaal niveau, bleven lokale afdelingen actief in de daaropvolgende decennia. Het tijdschrift Der Freiwillige werd tot 2014 gepubliceerd, en HIAG’s invloed was nog steeds voelbaar in sommige rechtse en revisionistische kringen.
Historici zien HIAG als een van de belangrijkste krachten achter de heropleving van het positieve beeld van de Waffen-SS in de populaire cultuur en in de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog in Duitsland. De organisatie heeft echter nooit volledig haar doelen van rehabilitatie bereikt. De West-Duitse overheid bleef huiverig om de Waffen-SS volledig te rehabiliteren, mede uit angst voor de binnenlandse en internationale gevolgen.
Conclusie
HIAG speelde een belangrijke rol in de naoorlogse periode bij het herschrijven van de geschiedenis van de Waffen-SS en het bevorderen van de rehabilitatie van haar leden. Hoewel de organisatie sommige successen boekte op juridisch en economisch gebied, bleef haar poging om de Waffen-SS volledig te rehabiliteren onvolledig en controversieel. De inspanningen van HIAG om de Waffen-SS te presenteren als een onschuldige en apolitieke militaire eenheid worden door historici breed veroordeeld als revisionistische geschiedschrijving en een poging om de misdaden van het nazi-regime te bagatelliseren.
Bronnen en meer informatie
- Large, D. C. (1987). Waffen-SS Apologists and the HIAG. Oxford University Press.
- MacKenzie, S. (1997). The Wehrmacht and the Waffen-SS: The Myth of a Clean Wehrmacht. HarperCollins.
- Petropoulos, J. (1996). The Politicization of the Nazi Military Legacy. Yale University Press.
- Bronnen Mei1940
