Otto Kumm (Hamburg, 1 oktober 1909 – Offenburg, 23 maart 2004) was een Duitse officier, SS-Brigadeführer en Generalmajor in de Waffen-SS tijdens de Tweede Wereldoorlog. Kumm diende als commandant van de 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs-Division “Prinz Eugen”, een eenheid die berucht was vanwege haar betrokkenheid bij oorlogsmisdaden in de Balkan. Na de oorlog was hij een van de oprichters van de Hilfsgemeinschaft auf Gegenseitigkeit der ehemaligen Angehörigen der Waffen-SS (HIAG), een controversiële veteranenorganisatie. Dit artikel geeft een chronologisch overzicht van zijn leven, carrière in de Waffen-SS, en zijn rol na de oorlog.
Inhouds opgave
Leven en vroege loopbaan
Otto Kumm werd geboren in een gezin van handelaren in Hamburg. Hij volgde zijn opleiding aan de Oberrealschule en werkte vanaf 1925 vijf jaar als handzetter na het afronden van een leerschool. In oktober 1930 sloot Kumm zich aan bij de Sturmabteilung (SA), de paramilitaire vleugel van de NSDAP. In december 1931 werd hij lid van de NSDAP en kort daarna trad hij toe tot de Schutzstaffel (SS).
Carrière in de SS
Vroege jaren in de Waffen-SS
Kumm begon zijn carrière bij de SS als SS-Mann in december 1931 en maakte snel promotie. In 1934 werd hij als SS-Sturmführer geplaatst bij de SS-Verfügungstruppe, een voorlopige eenheid van de Waffen-SS. In de jaren die volgden bekleedde hij verschillende commandoposities binnen de SS, waaronder leidinggevende functies in de SS-Standarte “Germania” en later de SS-Standarte “Deutschland”. Tijdens de Poolse Veldtocht in 1939 diende Kumm als compagniescommandant.
In april 1940, ten tijde van de Slag om Frankrijk (Fall Gelb en Fall Rot), nam Kumm het bevel over het 3e bataljon van de SS-Standarte “Der Führer”. Hij speelde een belangrijke rol in verschillende militaire campagnes, waaronder de Balkanveldtocht en Operatie Barbarossa, de Duitse invasie van de Sovjet-Unie in 1941.
Commandant van het SS-Regiment “Der Führer”
In juli 1941 nam Otto Kumm het commando over van het SS-Regiment “Der Führer”. Tijdens de slag bij Rzjev in januari 1942 hield zijn regiment stand tegen sterke Sovjet-tegenaanvallen. Het regiment verloor tijdens deze gevechten het overgrote deel van zijn manschappen; van de 2000 soldaten overleefden slechts 35 de slag. Dit illustreert de zware verliezen die Duitse eenheden in het oostfront leden.
Na de slag om Stalingrad in 1943, werd Kumm’s regiment ingezet tijdens de Derde Slag om Charkov, een succesvolle Duitse tegenaanval die het zuidoostelijke front tijdelijk stabiliseerde. Kort daarna droeg Kumm het bevel over en keerde hij terug naar Duitsland.
Commandant van de 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs-Division “Prinz Eugen”
In januari 1944 werd Otto Kumm bevorderd tot commandant van de 7. SS-Freiwilligen-Gebirgs-Division “Prinz Eugen”, een divisie die voornamelijk in de Balkan vocht tegen Joegoslavische partizanen. Deze divisie was betrokken bij talloze oorlogsmisdaden tegen de burgerbevolking, waaronder massamoorden en het vernietigen van dorpen.
Oorlogsmisdaden in Joegoslavië
Op 28 maart 1944 voerde Kumm’s divisie een van de meest beruchte oorlogsmisdaden uit in de regio Knin, waarbij de bevolking van verschillende dorpen werd geëxecuteerd. Mannen, vrouwen en kinderen werden in hun huizen samengedreven en met machinegeweren door de ramen doodgeschoten. Dit bloedbad leidde tot protesten van de Kroatische minister van Buitenlandse Zaken in Berlijn. Het aantal slachtoffers werd geschat op meer dan 2000 personen.
Tijdens het Gijzelaarsproces, een onderdeel van de Neurenbergse processen, werd het bewijsmateriaal gepresenteerd dat de wreedheden van de “Prinz Eugen”-divisie onder Kumm’s bevel documenteerde. Foto’s en ooggetuigenverklaringen onthulden de systematische moorden op de burgerbevolking en de martelingen van partizanen.
Deelname aan Operatie Frühlingserwachen
In maart 1945 nam Kumm deel aan Operatie Frühlingserwachen, het laatste grote Duitse offensief van de oorlog. Deze operatie, gericht op het veiligstellen van de olievelden in Hongarije, mislukte ondanks aanvankelijke terreinwinst. Kumm en zijn eenheid moesten zich uiteindelijk terugtrekken richting Wenen, waar de Duitse strijdkrachten op de vlucht sloegen voor het oprukkende Rode Leger.
Na de oorlog: Oprichting van de HIAG
Na de oorlog werd Otto Kumm kortstondig geïnterneerd door de geallieerden. Hij beweerde te zijn vastgehouden in het interneringskamp Dachau en ontkwam naar eigen zeggen aan uitlevering aan Joegoslavië door uit het kamp te vluchten. Hoewel er weinig details beschikbaar zijn over zijn exacte verblijf in gevangenschap, werd Kumm niet formeel aangeklaagd voor zijn betrokkenheid bij oorlogsmisdaden.
Oprichting van de HIAG
In 1950 was Kumm een van de oprichters van de Hilfsgemeinschaft auf Gegenseitigkeit der ehemaligen Angehörigen der Waffen-SS (HIAG), een belangenvereniging voor voormalige leden van de Waffen-SS. HIAG probeerde de reputatie van de Waffen-SS te rehabiliteren en zette zich in voor betere sociale voorzieningen voor voormalige SS’ers. Kumm was de eerste voorzitter van deze organisatie.
Kumm en zijn medeoprichters, waaronder voormalige SS-officieren zoals Herbert Otto Gille en Paul Hausser, wilden een landelijke organisatie creëren die de belangen van zowel Waffen-SS als Wehrmacht-veteranen zou vertegenwoordigen. HIAG zou later uitgroeien tot een van de meest controversiële veteranenorganisaties in Duitsland, vanwege de poging om de Waffen-SS af te schilderen als een “apolitieke” en “elitaire” strijdmacht, los van de nazi-ideologie.
Later leven en publicaties
Na zijn rol bij de HIAG richtte Otto Kumm zich op een loopbaan bij het Burda-Verlag, waar hij werkte als typograaf en technisch directeur van de drukkerij in Offenburg tot zijn pensioen in 1975. Daarnaast schreef hij verschillende boeken over de SS-divisie “Prinz Eugen” en de Waffen-SS.
In de jaren zestig en zeventig publiceerde Kumm onder meer “Vorwärts, Prinz Eugen!”, een verheerlijkend verslag van de activiteiten van de SS-divisie “Prinz Eugen”. Deze werken werden gepubliceerd door de Munin-Verlag, een uitgeverij die nauw verbonden was met de HIAG. Kumm’s publicaties werden gekenmerkt door een revisionistische kijk op de rol van de Waffen-SS in de oorlog, waarbij oorlogsmisdaden werden gebagatelliseerd of verzwegen.
Kritiek op Otto Kumm en zijn nalatenschap
Historici hebben Kumm’s pogingen om de reputatie van de Waffen-SS te herstellen scherp bekritiseerd. Volgens onderzoeker Karsten Wilke speelde Kumm een belangrijke rol in het verspreiden van het “topos van de apolitieke Waffen-SS”, een valse voorstelling van zaken die door HIAG werd gepromoot. Kumm’s boeken en andere publicaties droegen bij aan het creëren van een mythe rondom de Waffen-SS als een elite-eenheid die los stond van de politieke doelen van het nazi-regime.
Daarnaast kwam Kumm onder vuur te liggen voor het ontkennen van de oorlogsmisdaden van de SS-divisie “Prinz Eugen”. Zijn memoires negeerden of minimaliseerden de rol van zijn eenheid in massamoorden en andere wreedheden, zoals bleek uit latere onderzoeken naar de misdaden van de divisie in Joegoslavië.
In 1999 werd Otto Kumm opnieuw onder de aandacht gebracht toen een voormalig lid van de divisie “Prinz Eugen”, Adalbert Lallier, getuigde tegen Julius Viel, een SS-officier die betrokken was bij de moord op Joodse gevangenen. Hoewel Kumm zijn kameraadschap met de Waffen-SS hoog in het vaandel had staan, schreef hij Lallier terug dat “kameraadschap ophoudt waar oorlogsmisdaden beginnen”, wat suggereert dat hij zich bewust was van de misdaden van de divisie, maar deze nooit publiekelijk erkende.
Conclusie
Otto Kumm was een prominente SS-officier die tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken was bij zware gevechten aan het oostfront en oorlogsmisdaden in de Balkan. Na de oorlog speelde hij een belangrijke rol in de oprichting van HIAG, een organisatie die de Waffen-SS probeerde te rehabiliteren. Hoewel Kumm’s revisionistische geschriften een poging waren om de reputatie van de Waffen-SS te herstellen, blijft zijn nalatenschap vooral verbonden met de misdaden van de divisie “Prinz Eugen” en de omstreden rol van HIAG in het naoorlogse Duitsland.
Bronnen en meer informatie
- Karsten Wilke, Die HIAG und das SS-Erbe.
- Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 101III-Zschaeckel-195-21 / Friedrich Zschäckel / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
- Walter Manoschek, Studien zur Geschichte des Nationalsozialismus.
- Militärgeschichtliches Forschungsamt, Der Zweite Weltkrieg in Europa.
- Bronnen Mei1940
