Hr.Ms. Isaac Sweers was een van de vier torpedobootjagers van de Gerard Callenburgh-klasse, gebouwd voor de Koninklijke Marine tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Inhouds opgave
Ontwerp en Constructie
De kiel van de Hr.Ms. Isaac Sweers werd gelegd op 26 november 1938. Op 16 maart 1940 werd het schip te water gelaten, maar door de Duitse invasie van Nederland kon de afwerking niet plaatsvinden in eigen land. Het halfvoltooide schip werd geëvacueerd naar Groot-Brittannië om daar te worden voltooid.
Bouwkenmerken
De oorspronkelijke plannen voorzagen in de installatie van vijf 120 mm kanonnen, maar door de voortzetting van de bouw in Groot-Brittannië werd het schip uiteindelijk uitgerust met zes Britse 4-inch (102 mm) dual purpose guns (geschikt voor lucht en zeedoelen). De hrms Jacob van Heemskerck werd herbewapend met deze kanonnen.
Deze aanpassing maakte het schip veelzijdiger en verbeterde de luchtverdedigingscapaciteiten. Daarnaast was de Isaac Sweers voorzien van twee gestabiliseerde 40 mm Bofors luchtafweergeschut, elk met een Hazemeyer vuurleidingssysteem. Dit systeem, dat bestond uit een mechanische analoge vuurleidingscomputer gecombineerd met een optische afstandsmeter, was destijds innovatief. Het was tevens het eerste Nederlandse schip dat gebruikmaakte van de RDF 289, een Nederlandse vuurleidingsradar. Een artikel van Museum Waalsdorp over de ontwikkeling van dit systeem is te lezen op: Het “electrisch luistertoestel” (1936 – 1941).
Het ontwerp van de Hr.Ms. Isaac Sweers bleek modern en geavanceerd voor de tijd. Het schip beschikte over snelle vaareigenschappen en de combinatie van bewapening en technologie zorgde voor een effectieve verdediging tegen zowel luchtaanvallen als scheepsdreigingen. De bouwplannen van het schip werden veiliggesteld voor de Duitsers en elementen hiervan werden later geïntegreerd in ontwerpen van de Britse marine.
Kenmerken van Hr.Ms. Isaac Sweers
Verplaatsing
- Standaard verplaatsing: 1.604 ton
- Volledige belading: 2.228 ton
Afmetingen
- Lengte: 107 m (351 ft 1 in)
- Breedte: 10,6 m (34 ft 9 in)
- Diepgang: 2,8 m (9 ft 2 in)
Voortstuwing
De voortstuwing van de Hr.Ms. Isaac Sweers werd aangedreven door:
- 2 assen met Parsons tandwielreductieturbines
- 3 ketels van het Yarrow-type
- Vermogen: 45.000 pk (34.000 kW)
Snelheid en Bereik
- Maximale snelheid: 37,5 knopen (69,5 km/u; 43,2 mph)
- Bereik: 3.200 zeemijl (5.900 km; 3.700 mi) bij een kruissnelheid van 15 knopen (28 km/u; 17 mph)
Bewapening
De bewapening van de Hr.Ms. Isaac Sweers was divers en omvatte:
- Hoofdgeschut: 6 × QF 4-inch Mk XVI marinekanonnen
- Luchtafweergeschut: 4 × 40 mm Bofors kanonnen
- Machinegeweren: 8 × Vickers .50 machinegeweren
- Torpedolanceerbuizen: 8 × Britse 21-inch torpedo’s
- Overige bewapening: mijnen en dieptebommen
Sensoren
- Asdic
- RDF 289 vuurleidingsradar
Operaties tijdens de Tweede Wereldoorlog
Slag bij Kaap Bon
De Hr.Ms. Isaac Sweers nam deel aan de Slag bij Kaap Bon op 13 december 1941. Deze slag vond plaats tussen een geallieerd flottielje van torpedobootjagers, waartoe de Isaac Sweers behoorde, en Italiaanse lichte kruisers. Onder leiding van Commodore Stokes, met het commando gevestigd op de HMS Sikh, voer het geallieerde flottielje met een snelheid van 30 knopen door het Kanaal van Skerki. De Isaac Sweers en haar zusterschippen troffen de Italiaanse kruisers Alberico da Barbiano en Alberto di Giussano, die een lading van 2.000 ton vliegtuigbrandstof naar Noord-Afrika vervoerden.
Tijdens de confrontatie werd de Alberico da Barbiano geraakt door torpedo’s van de HMS Legion en de HMS Maori en begon snel te zinken. De Alberto di Giussano opende het vuur, maar miste de geallieerde schepen en werd vervolgens getroffen door een torpedo van de Legion en door het geschut van de vier geallieerde torpedobootjagers, inclusief de Isaac Sweers. Het Italiaanse schip vatte vlam en begon eveneens te zinken. De Isaac Sweers lanceerde vier torpedo’s op de Italiaanse motortorpedoboot Cigno, die echter hun doel misten. Hoewel de bemanning van de Isaac Sweers aanvankelijk meldde dat zij een tweede Italiaanse motortorpedoboot tot zinken hadden gebracht, werd dit nooit bevestigd. Na de overwinning keerden de geallieerde schepen veilig terug naar Malta.
Deelname aan Konvooien en de Slag om Malta
In januari 1942 speelde de Isaac Sweers een cruciale rol in de bescherming van het geallieerde konvooi MW 8B, dat onderweg was naar Malta. Tijdens deze missie werd de Britse torpedobootjager HMS Gurkha op 12 januari getorpedeerd door de Duitse U-boot U-133. De Isaac Sweers toonde haar waarde door de Gurkha te slepen door een veld van brandende olie en alle 240 bemanningsleden te redden. Deze overlevenden werden veilig naar Tobruk gebracht, waarna de Isaac Sweers zich weer bij het konvooi voegde en Malta veilig wist te bereiken.
Operaties in de Indische Oceaan
In januari 1942 kreeg de Hr.Ms. Isaac Sweers de opdracht om naar Nederlands-Indië te varen. De vrees voor een Japanse invasie van Java en Sumatra was op dat moment groot. Het schip arriveerde op 8 februari in Colombo, Ceylon, en werd daar gedurende 20 dagen in droogdok geplaatst voor noodzakelijke reparaties. Door de vertraagde werkzaamheden kon de torpedobootjager niet meer tijdig worden ingezet in de wateren van Nederlands-Indië. De geallieerde vloot, die daar al aanwezig was, werd op 27 en 28 februari 1942 verslagen tijdens de Slag in de Javazee. Dit leidde tot de capitulatie van Batavia op 8 maart 1942, waarmee de hoop op een effectieve Nederlandse verdediging van de koloniën vervloog.
Brandstof en Verkenningsmissies
Op 15 april 1942 maakte de Isaac Sweers deel uit van een Brits eskader in de Indische Oceaan. Het schip legde aan bij het Addu-atol om brandstof in te nemen. Het doel van het eskader was het opsporen van de Japanse vliegdekschepen die eerder Colombo en Trincomalee hadden aangevallen. Ondanks intensieve zoekacties wist het eskader de Japanse schepen niet te onderscheppen en konden de Japanse strijdkrachten ontkomen. Op 14 april legde de Isaac Sweers aan in de haven van Bombay, waarna het schip op 30 april verder voer naar de Seychellen. Tot 22 mei had het schip een ankerplaats bij Mombasa aan de Afrikaanse kust. Hierna keerde de torpedobootjager via omwegen langs Durban, Simonstown en Freetown terug naar Europa, waarbij het ook Gibraltar aandeed.
Jacht op Duitse Onderzeeërs
In november 1942 maakte de Isaac Sweers deel uit van het 19e flottielje van torpedobootjagers dat werd ingezet om Duitse U-boten te bestrijden ten westen van Gibraltar. Deze operatie was van groot strategisch belang voor het behoud van geallieerde bevoorradingslijnen in de Middellandse Zee. Tijdens een patrouille op 8 november 1942 werd de Isaac Sweers aangevallen door een onbekende onderzeeër. Dankzij alertheid van de wacht kon de aanval worden ontweken nadat de bellenbanen van twee torpedo’s werden gesignaleerd. Het schip kwam zonder directe schade uit de aanval, maar er was wel een tragisch incident: tijdens het alarm struikelde matroos C.B. Heerspink over de opzij geklapte reling en viel overboord. Hij werd als vermist opgegeven en is nooit meer teruggevonden.
Ondergang van Hr.Ms. Isaac Sweers
Gedurende Operatie Torch, de geallieerde invasie van door Vichy-Frankrijk gecontroleerd Noord-Afrika, werd de Isaac Sweers op 13 november 1942 getroffen door twee torpedo’s van de Duitse U-boot U-431, onder bevel van Wilhelm Dommes. Het schip bevond zich op ongeveer 55 mijl ten noordwesten van Algiers. De eerste torpedo raakte een volle olietank, wat een enorme brand veroorzaakte. De tweede torpedo sloeg in onder de brug, bij de officiersmess. Deze inslag doodde 13 officieren die zich op dat moment in hun hutten bevonden.
Door de ontploffing van munitie aan boord en het snel verspreidende vuur werd het schip uiteindelijk vernietigd. Van de 194 bemanningsleden aan boord vonden 108 de dood, waaronder vijf Britse bemanningsleden. De overlevenden, waaronder de commandant Willem Harmsen, werden gered door de Britse trawler HMS Loch Oskaig.
Een van de opvallende slachtoffers was Aimé Ohr, die was onderscheiden met het Bronzen Kruis. Het wrak van de Isaac Sweers ligt nu op de bodem van de Middellandse Zee, op de coördinaten 37°23’N, 02°12’E.
Gezagvoering
Het schip kende twee commandanten tijdens zijn actieve dienst. Van 24 mei tot 30 december 1941 stond het onder leiding van Kapitein-luitenant ter zee Jacques Houtsmuller. Na 1 juni 1942 werd Kapitein-luitenant ter zee Willem Harmsen bevorderd tot Kapitein ter zee en nam hij het bevel over.
Conclusie
Hr.Ms. Isaac Sweers was een schip dat met zijn geavanceerde technologie en moedige bemanning een belangrijke rol heeft gespeeld in de maritieme operaties van de Tweede Wereldoorlog. Ondanks haar korte carrière heeft ze meerdere belangrijke missies uitgevoerd voordat ze ten onder ging tijdens een geallieerde operatie.
Bronnen en meer informatie
- Bosscher, P. M. De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog. Franeker: T. Wever BV, 1984. ISBN 9789061353713.
- Afbeelding: Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
- Museum Waalsdorp. Luchtakoestiek en elektrisch luistertoestel (1936-1941). Beschikbaar op: museumwaalsdorp.nl.
- Van Kuilenburg, H. Hr.Ms. Isaac Sweers: ontwerp, bouw en levensloop van een succesvolle torpedobootjager. Amsterdam: Van Soeren, 1994. ISBN 9789068810417.
- Bronnen Mei1940
.jpg){kind=link}