
Wilhelm Dörr (9 februari 1921 – 13 december 1945) was een Duitse SS-Oberscharführer en betrokken bij het beheer van nazi-concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij diende als bewaker in het concentratiekamp Mittelbau-Dora en vervulde een leidinggevende rol in het subkamp Kleinbodungen. Na de oorlog werd hij door de Britse bezettingsautoriteiten veroordeeld voor oorlogsmisdaden tijdens het Belsen-proces en geëxecuteerd.
Inhouds opgave
Jeugd en Vroege Loopbaan
Wilhelm Dörr werd geboren op 9 februari 1921 in Merenberg, gelegen in de Duitse deelstaat Hessen. Hij groeide op in het nabijgelegen Emmerichenhain (gemeente Rennerod), waar hij voornamelijk werkzaam was als boerenknecht. In 1932 werd Dörr lid van de Hitlerjugend, waarin hij actief bleef tot 1939.
In december 1940 meldde hij zich vrijwillig aan bij de Waffen-SS, nadat een eerdere poging om dienst te nemen in de Wehrmacht was afgewezen. In oktober 1941 begon hij aan een opleiding tot genie-soldaat in Dresden, maar door ernstige reumatische klachten werd hij enkele maanden opgenomen in een ziekenhuis. Na zijn herstel werd hij in de zomer van 1942 toegewezen aan de SS-Totenkopfverbände, de militaire eenheid verantwoordelijk voor het beheer van nazi-concentratiekampen.
Dienst in Concentratiekampen
In de zomer van 1942 werd Dörr gestationeerd als bewaker in het concentratiekamp Sachsenhausen. Dit kamp, gelegen in de buurt van Berlijn, diende als een belangrijk model- en trainingskamp voor de SS. In januari 1944 werd hij overgeplaatst naar Mittelbau-Dora, een kamp in Thüringen dat zich richtte op de productie van V-2-raketten. Hier bekleedde Dörr de functie van Blockführer (blokleider) en hield hij toezicht op gevangenen in het hoofdkamp.
In september 1944 kreeg hij een promotie en werd hij plaatsvervangend commandant van het subkamp Kleinbodungen, onder het bevel van Hauptscharführer Franz Stofel. Dit subkamp was nauw verbonden met de wapenindustrie en hield ongeveer 620 gevangenen vast die als dwangarbeiders werden ingezet in de Mittelwerk-fabriek, waar V-2-raketten werden geproduceerd. De arbeidsomstandigheden in het kamp waren bijzonder zwaar, met een hoog sterftecijfer als gevolg van uitputting, ondervoeding en mishandeling.
De Doodsmars naar Bergen-Belsen
In april 1945, toen de Amerikaanse troepen oprukten in de richting van Mittelbau-Dora, werd het kamp geëvacueerd. Dörr was een van de 45 SS-bewakers die de leiding had over een gedwongen mars van gevangenen vanuit Kleinbodungen naar het concentratiekamp Bergen-Belsen in Nedersaksen. Deze zogenaamde “doodsmars” werd gekenmerkt door extreme wreedheid. Gevangenen die uitgeput raakten of probeerden te ontsnappen, werden ter plekke geëxecuteerd.
Na een zware reis arriveerden Dörr en de overlevenden van de mars vier dagen voor de bevrijding in Bergen-Belsen. Het kamp werd op 15 april 1945 bevrijd door Britse troepen. Kort daarna werd Dörr gearresteerd en aangeklaagd voor zijn betrokkenheid bij de wreedheden tijdens de doodsmars en zijn rol in de concentratiekampen.
Proces en Executie
Na zijn arrestatie werd Wilhelm Dörr berecht tijdens het zogenoemde Belsen-proces, dat plaatsvond van september tot november 1945 in de stad Lüneburg. Dit was een van de eerste oorlogsmisdaadprocessen na de Tweede Wereldoorlog en werd georganiseerd door de Britse militaire autoriteiten. Het proces richtte zich op het berechten van 45 verdachten die betrokken waren bij de misdaden in de concentratiekampen Bergen-Belsen en Auschwitz. Dörr stond terecht voor zijn rol in de gruweldaden tijdens de evacuatie van Mittelbau-Dora, met name de executies en mishandeling van gevangenen tijdens de doodsmars naar Bergen-Belsen.
Tijdens het proces pleitte Dörr onschuldig en beweerde hij slechts bevelen te hebben uitgevoerd. De rechtbank stelde echter vast dat hij persoonlijk verantwoordelijk was voor de mishandelingen en moorden tijdens de mars. Zijn actieve deelname aan deze misdaden werd bevestigd door getuigenverklaringen en ander bewijsmateriaal. De militaire rechtbank veroordeelde hem tot de doodstraf wegens oorlogsmisdaden.
De executie van Wilhelm Dörr vond plaats op 13 december 1945 in de gevangenis van Hamelen, onder toezicht van de Britse autoriteiten. De uitvoering werd verricht door de beruchte Britse beul Albert Pierrepoint, die in deze periode verantwoordelijk was voor de executie van meerdere nazi-oorlogsmisdadigers.
Historische Betekenis
De rol van Wilhelm Dörr en soortgelijke SS-functionarissen toont het systematische karakter van de nazi-concentratiekampen en de betrokkenheid van individuen bij de uitvoering van de Holocaust en andere oorlogsmisdaden. Dörr’s veroordeling en executie illustreren hoe de geallieerden na de oorlog streefden naar gerechtigheid voor de slachtoffers van het naziregime. Processen zoals het Belsen-proces hadden ook een bredere impact, omdat ze bijdroegen aan het documenteren van de gruweldaden en het vaststellen van individuele verantwoordelijkheid.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Silverside (Sgt) No 5 Army Film & Photographic Unit, Public domain, via Wikimedia Commons
- Wagner, Jens Christian (2008). “Kleinbodungen centraal magazijn”. In: Benz, Wolfgang & Distel, Barbara (red.), Der Ort des Terrors – Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Deel 7. München: C.H. Beck. ISBN 978-3-406-52967-2.
- Sellier, André (2003). A History of the Dora Camp. Chicago: Ivan R. Dee. ISBN 978-1-56663-511-0.
- Werkgroep Verkenning Nationaalsocialisme in de Westerwald (2005). Herdenken voor de toekomst – 60 jaar na de bevrijding van het naziregime in de Westerwald. Montabaur: Westerwälder Verlagsgesellschaft. ISBN 978-3-925180-97-7.
- Bronnen Mei1940