HMS Gloucester: Geschiedenis en inzet tijdens WOII

De HMS Gloucester was een van de tweede serie van drie Town-klasse lichte kruisers die in de late jaren 1930 voor de Royal Navy werden gebouwd. Dit schip speelde een belangrijke rol in de vroege stadia van de Tweede Wereldoorlog, waarbij het diende in meerdere theaters, van de Indische Oceaan tot de Middellandse Zee. Hoewel ze bekend stond als “The Fighting G” vanwege haar moedige acties en vijf onderscheidingen in minder dan een jaar, eindigde haar carrière tragisch tijdens de Slag om Kreta in mei 1941. Van haar bemanning van 807 mannen overleefden slechts 85 de ondergang.

Ontwerp en Specificaties

De Town-klasse kruisers werden ontworpen als een antwoord op de Japanse Mogami-klasse kruisers uit de vroege jaren 1930. De tweede batch van deze schepen, waaronder de HMS Gloucester, werd vergroot om extra vuurgeleidingsapparatuur en zwaardere bepantsering te herbergen.

Algemene kenmerken

• Waterverplaatsing:
  • Standaard: 9.400 ton
  • Volledig geladen: 11.650 ton
• Afmetingen:
  • Lengte: 588 voet (179,2 m)
  • Breedte: 62 voet 4 inch (19,0 m)
  • Diepgang: 20 voet 7 inch (6,3 m)
• Aandrijving:
  • 4 Parsons-stoomturbines, gevoed door Admiralty 3-drum ketels
  • 82.500 pk, goed voor een topsnelheid van 32 knopen (59 km/u)
• Actieradius: 6.000 nautische mijlen bij 14 knopen (11.000 km bij 26 km/u)
• Bemanning: 800–815 officieren en manschappen

Bewapening

De HMS Gloucester was uitgerust met:

• 4 drievoudige 6-inch (152 mm) geschuttorens
• 4 dubbele 4-inch (102 mm) luchtafweergeschut
• 2 viervoudige 2-ponder (40 mm) “pom-pom” luchtafweergeschut
• 2 viervoudige 0.5-inch (12,7 mm) luchtafweer machinegeweren
• 2 drievoudige torpedolanceerinrichtingen van 21-inch (533 mm)

Bepantsering

Hoewel de Town-klasse geen volledige waterlijnbepantsering had, bood Gloucester aanzienlijke bescherming:

• Waterlijnband: 4,5 inch (114 mm)
• Dekken: 2 inch (51 mm)
• Geschuttorens: 1–2 inch (25–51 mm)

Luchtvaart

Het schip kon twee Supermarine Walrus vliegboten vervoeren, die werden gelanceerd met een katapult.

Bouw en Vroege Loopbaan

De HMS Gloucester, het negende schip met deze naam in de Royal Navy, werd op 22 september 1936 op stapel gezet en te water gelaten op 19 oktober 1937. Het schip werd op 31 januari 1939 in dienst gesteld en aanvankelijk toegewezen aan het 4e Kruisereskader als vlaggenschip op het China-station. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd ze ingezet in de Indische Oceaan en later in Zuid-Afrika, waar ze Duitse hulpkruisers opspoorde.

In november 1939 patrouilleerde Gloucester samen met het Franse schip Rigault de Genouilly tussen Madagaskar en de Seychellen, op zoek naar de Duitse commerce-raider Admiral Graf Spee. Deze missie bleef zonder succes. Kort daarna werd ze overgeplaatst naar Simonstad, Zuid-Afrika, waar ze het Zuid-Atlantische gebied patrouilleerde.

Overplaatsing naar de Middellandse Zee

In mei 1940 werd de HMS Gloucester toegewezen aan het 7e Kruisereskader van de Middellandse Zeevloot, gestationeerd in Alexandrië, Egypte. Hier begon een intensieve periode van operaties, voornamelijk gericht op het escorteren van konvooien naar Malta en het ondersteunen van Britse troepen in Noord-Afrika en Griekenland.

Vroege Operaties in de Middellandse Zee

Na de Italiaanse oorlogsverklaring op 10 juni 1940 begon Gloucester met het uitvoeren van offensieve en defensieve taken in de regio. Op 12 juni bombardeerden Gloucester en het zusterschip Liverpool de haven van Tobruk in Libië, waarbij een Italiaanse mijnenveger tot zinken werd gebracht. Later die maand onderschepte het 7e Kruisereskader een Italiaans konvooi. Bij deze actie, bekend als de Slag bij Espero, zonken de Britse schepen de Italiaanse torpedobootjager Espero, maar dit ging gepaard met een zeer hoog munitieverbruik, wat in latere operaties tot problemen zou leiden.

Op 7 juli escorteerde Gloucester een konvooi tijdens de Slag bij Calabrië. Tijdens deze operatie werd ze getroffen door een bom die het schip ernstig beschadigde en haar kapitein en 17 andere bemanningsleden het leven kostte. Ondanks deze schade bleef Gloucester operationeel en keerde ze kort daarna terug naar Alexandrië voor reparaties.

Operaties in 1940–1941

Na haar herstel werd Gloucester in september 1940 toegewezen aan de 3e Kruisereskader. Ze nam deel aan diverse belangrijke operaties, waaronder Operation Hats, een serie konvooien die essentieel waren voor de bevoorrading van Malta. Tijdens de beroemde aanval op de Italiaanse vloot in Taranto in november 1940 escorteerde Gloucester het vliegdekschip HMS Illustrious, dat een cruciale rol speelde in het succes van deze actie.

Gedurende de daaropvolgende maanden bleef Gloucester opereren als escorte voor Malta-konvooien en troepentransporten naar Griekenland. Bij deze missies kreeg ze te maken met intensieve lucht- en zeeaanvallen, wat de gevaren van operaties in de Middellandse Zee benadrukte.

De Slag bij Kaap Matapan

In maart 1941 speelde de HMS Gloucester een ondersteunende rol in de Slag bij Kaap Matapan, een belangrijke confrontatie tussen de Britse en Italiaanse vloten. Deze slag, die plaatsvond bij de zuidwestkust van Griekenland, resulteerde in een beslissende Britse overwinning die de Italiaanse zeemacht in de regio ernstig verzwakte.

Strategie en Uitvoering

De Britse strategie was gebaseerd op inlichtingen van de Britse codebrekers, die het Italiaanse plan om Britse konvooien aan te vallen hadden onderschept. De Middellandse Zeevloot, onder leiding van admiraal Andrew Cunningham, stelde een valstrik op. Gloucester en andere lichte kruisers van de 7e Kruisereskader speelden een sleutelrol in het aantrekken van de Italiaanse vloot naar de Britse slagschepen.

Op 27 maart ontmoetten de Britse kruisers een Italiaanse eskader met zware kruisers en de slagschip Vittorio Veneto. Hoewel Gloucester en de andere schepen zware aanvallen moesten afslaan, slaagde de Britse vloot erin om meerdere Italiaanse schepen tot zinken te brengen, waaronder drie zware kruisers. De slag versterkte de Britse controle over de Middellandse Zee.

De Slag om Kreta en de Ondergang van HMS Gloucester

In mei 1941 was de HMS Gloucester een van de schepen die deelnamen aan de verdediging tegen de Duitse invasie van Kreta. De slag om Kreta begon op 20 mei 1941 met een grootschalige luchtlandingsoperatie door Duitse parachutisten. De Britse Middellandse Zeevloot speelde een cruciale rol in het proberen te voorkomen dat Duitse versterkingen over zee het eiland bereikten. Gloucester werd aangewezen als het vlaggenschip van Force B, een eskader dat de zeetransporten moest onderscheppen.

De Laatste Missie

Op 22 mei 1941 kreeg Gloucester opdracht om samen met de lichte kruiser Fiji en de torpedobootjagers Kandahar en Kingston de overlevenden van de eerder gezonken torpedobootjager Greyhound te redden. Dit was een riskante opdracht, omdat alle schepen in het gebied kwetsbaar waren voor constante luchtaanvallen door de Duitse Stuka-duikbommenwerpers. Bovendien was Gloucester ernstig laag in haar luchtafweermunitie, met minder dan 20% van haar voorraad over.

Tijdens de operatie werd Gloucester meerdere malen aangevallen door Stuka’s. Ondanks hevige verdediging werd het schip uiteindelijk geraakt door meerdere bommen, die zware schade aanrichtten en een groot deel van de bemanning het leven kostten. Rond 15:50 zonk de HMS Gloucester ten noorden van Kreta, in het zicht van vijandelijke vliegtuigen.

Verlies van Bemanning

Van de 807 bemanningsleden aan boord overleefden slechts 85 de ramp. Zij werden later opgepikt door Duitse schepen en gevangengenomen. Pogingen om meer overlevenden te redden werden door de Britse marine uitgesteld, deels door de voortdurende luchtaanvallen, wat leidde tot kritiek op het besluit om Gloucester en Fiji in een benarde situatie te plaatsen zonder adequate munitie.

Gevolgen

De ondergang van Gloucester leidde tot belangrijke veranderingen in de Britse marineprocedures. Zo werd besloten dat schepen niet langer anti-luchtafweermunitie tot minder dan 40% mochten verbruiken. Admiraal Andrew Cunningham noemde de inzet van Gloucester onder deze omstandigheden een “ernstige fout” en betreurde het grote verlies aan mensenlevens en materieel.

Het Erfgoed van HMS Gloucester

De HMS Gloucester wordt herinnerd als een van de meest moedige en actieve kruisers van de Royal Navy tijdens de vroege jaren van de Tweede Wereldoorlog. Haar bijnaam, “The Fighting G,” weerspiegelt de vastberadenheid van haar bemanning en de vele veldslagen waarin ze een cruciale rol speelde.

Beschermd Wrak

Het wrak van de HMS Gloucester ligt op de zeebodem in de wateren rond Kreta. Het gebied is beschermd onder de Protection of Military Remains Act 1986, wat betekent dat het een officieel militair graf is en niet mag worden verstoord. Voor veel voormalige bemanningsleden en hun families blijft Gloucester een symbool van opoffering en toewijding.

Historische Belangstelling

In de jaren na de oorlog hebben documentaires en boeken de tragische geschiedenis van Gloucester onder de aandacht gebracht. Een BBC-programma benadrukte de controversiële omstandigheden rond haar laatste missie, waarbij werd geconcludeerd dat het besluit om haar te sturen een “grievende fout” was. Dit heeft geleid tot voortdurende discussies over de verantwoordelijkheid en de lessen die uit haar ondergang zijn getrokken.

Conclusie

De HMS Gloucester is een van de meest opmerkelijke schepen in de geschiedenis van de Royal Navy. Haar rol in de Slag bij Kaap Matapan, haar acties in de Middellandse Zee en haar tragische ondergang tijdens de Slag om Kreta hebben haar een blijvende plaats gegeven in de militaire geschiedenis. Hoewel haar verlies een zware tol eiste, blijft haar erfenis een herinnering aan de moed en opoffering van de zeelieden die aan boord dienden.

Bronnen en meer informatie

1. Afbeelding: Royal Navy official photographer, Public domain, via Wikimedia Commons
2. Colledge, J.J. & Warlow, Ben (2006) [1969]. Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy (Rev. ed.). London: Chatham Publishing. ISBN 978-1-86176-281-8.
3. Cunningham, A.B. The Battle of Crete, Despatch to the Lord Commissioners of the Admiralty, 4 August 1941. The London Gazette (Supplement). No. 38296. 21 May 1948. pp. 3103–3119.
4. Greene, Jack & Massignani, Alessandro (2011). The Naval War in the Mediterranean 1940–1943. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-561-5.
5. Holley, Duncan & Chalk, Gary (1992). The Alphabet of the Saints. ACL & Polar Publishing. ISBN 0-9514862-3-3.
6. Lenton, H.T. (1998). British & Empire Warships of the Second World War. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-048-7.
7. McCart, Neil (2012). Town Class Cruisers. Liskeard, UK: Maritime Books. ISBN 978-1-904-45952-1.
8. O’Hara, Vincent P. (2008). “The Action off Calabria and the Myth of Moral Ascendancy”. In Jordan, John (ed.). Warship 2008. London: Conway. pp. 26–39. ISBN 978-1-84486-062-3.
9. Otter, Ken (2001) [First published 1999]. HMS Gloucester: The Untold Story (2nd ed.). Durham, UK: G.A.M. Books. ISBN 0-9522194-2-5. OCLC 59524624.
10. Preston, Antony (1982). Cruisers. Greenwich, Connecticut: Bison Books. ISBN 0-86124-064-2.
11. Raven, Alan & Roberts, John (1980). British Cruisers of World War Two. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-922-7.
12. Rohwer, Jürgen (2005). Chronology of the War at Sea 1939–1945: The Naval History of World War Two (Third Revised ed.). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-59114-119-2.
13. Shores, Christopher; Cull, Brian & Malizia, Nicola (1987a). Air War for Yugoslavia, Greece, and Crete. London: Grub Street. ISBN 0-948817-07-0.
14. Shores, Christopher; Cull, Brian & Malizia, Nicola (1987b). Malta: The Hurricane Years 1940–41. London: Grub Street. ISBN 0-948817-06-2.
15. Thomas, David Arthur (1980) [First published 1972]. Crete 1941: The Battle at Sea. Athens: Efstathiadis Group. ISBN 9780233962726. OCLC 11023583.
16. Waters, Conrad (2019). British Town Class Cruisers: Design, Development & Performance; Southampton & Belfast Classes. Barnsley, UK: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-5267-1885-3.
17. Whitley, M.J. (1995). Cruisers of World War Two: An International Encyclopedia. London: Cassell. ISBN 1-86019-874-0.
18. Bronnen Mei1940