HMS Illustrious was het eerste schip in haar klasse van vliegdekschepen, gebouwd voor de Royal Navy aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Dit schip speelde een cruciale rol in verschillende operaties tijdens de oorlog, waaronder de beroemde aanval op de Italiaanse vloot in Tarente en acties in de Indische Oceaan. Haar ontwerp, dat sterk gericht was op defensieve overleving, maakte haar een pionier op het gebied van gepantserde vliegdekschepen.
Inhouds opgave
Ontwerp en Bouw
Achtergrond van de bouw
De bouw van de HMS Illustrious begon in de jaren 1930, toen de Royal Navy besloot haar vloot vliegdekschepen te moderniseren. In het kader van het maritieme programma van 1936 werden twee vliegdekschepen goedgekeurd, waarvan Illustrious de eerste was. Het ontwerp werd sterk beïnvloed door lessen uit de Eerste Wereldoorlog en het interbellum. In plaats van een uitbreiding van het eerdere onbeschermde ontwerp van de Ark Royal, koos men voor een geheel nieuw ontwerp dat gericht was op overleving in vijandige omstandigheden.
Admiraal Sir Reginald Henderson, de toenmalige Third Sea Lord en Controller of the Navy, benadrukte dat vliegdekschepen in staat moesten zijn om aanvallen van landgebaseerde vliegtuigen te weerstaan, vooral in gebieden zoals de Middellandse Zee en de Noordzee. Dit betekende dat het schip zware bepantsering nodig had, vooral rond de hangar, waar de kwetsbare vliegtuigen zich bevonden. Omwille van stabiliteitsproblemen was er slechts ruimte voor één enkel hangardek, wat de vliegcapaciteit halveerde ten opzichte van eerdere schepen, maar de defensieve capaciteiten aanzienlijk vergrootte.
Technische Specificaties
HMS Illustrious had een lengte van 225,6 meter, een breedte van 29,2 meter en een diepgang van 8,8 meter bij volle belading. Het schip verplaatste 23.000 lange ton bij standaard belading en kon een bemanning van 1.299 man herbergen, hoewel dit aantal opliep tot bijna 2.000 tegen het einde van de oorlog vanwege de extra bemanningsleden en vliegtuigondersteunend personeel.
Het schip werd aangedreven door drie Parsons-gestuurde stoomturbines, die elk een schroefas aandreven. Deze turbines genereerden gezamenlijk 111.000 pk, wat het schip een topsnelheid van 30 knopen gaf. Tijdens proeven in mei 1940 werden zelfs 113.700 pk gemeten.
Het vliegdek was gepantserd en had een dikte van 7,6 cm, terwijl de zijkanten van de hangar 11,4 cm dik waren. Dit maakte Illustrious uniek in vergelijking met eerdere vliegdekschepen, die over het algemeen geen zware bepantsering hadden. Deze bepantsering gaf het schip een belangrijke verdedigende capaciteit tegen luchtaanvallen, een cruciale eigenschap die haar overleving tijdens zware bombardementen verzekerde.
Bewapening, elektronica en bescherming
De hoofdbewapening van de Illustrious-klasse bestond uit zestien snelvuur 4,5-inch (110 mm) dubbeldoelkanonnen, geplaatst in acht geschuttorens met elk twee kanonnen. Vier torens bevonden zich in sponsons aan beide zijden van de romp. De daken van de geschuttorens staken boven het niveau van het vliegdek uit, zodat ze bij hoge elevaties over het dek konden vuren. Voor de lichte luchtafweer had het schip zes achtvoudige opstellingen voor de 2-ponder (QF) “pom-pom” luchtafweergeschut. Twee opstellingen bevonden zich voor en achter het eiland, en twee in sponsons aan de bakboordzijde van de romp.
De voltooiing van Illustrious werd met twee maanden vertraagd om haar uit te rusten met een Type 79Z vroegtijdig waarschuwingsradar. Ze was het eerste vliegdekschip ter wereld dat al bij de voltooiing met radar was uitgerust. Deze versie van de radar had gescheiden zend- en ontvangstantennes, waarvoor een nieuwe hoofdmast aan de achterkant van het eiland werd toegevoegd om de zender te plaatsen.
De schepen van de Illustrious-klasse hadden een vliegdek dat werd beschermd door 7,6 cm dikke bepantsering. De interne zijkanten en uiteinden van de hangars waren 11,4 cm dik. Het hangardek zelf was 6,4 cm dik en strekte zich over de volledige breedte van het schip uit om aan te sluiten op de 11,4 cm dikke waterlijnpantsergordel. Het onderwaterverdedigingssysteem bestond uit een gelaagd systeem van met vloeistof en lucht gevulde compartimenten, ondersteund door een splinterbulkhead van 3,8 cm dik.
Operaties tijdens de Tweede Wereldoorlog
De Slag bij Tarente
Een van de meest opmerkelijke acties van HMS Illustrious vond plaats tijdens de Slag bij Tarente in november 1940. Dit was een nachtelijke aanval op de Italiaanse vloot, die in de haven van Tarente voor anker lag. De Royal Navy had het idee om de Italiaanse vloot te treffen terwijl deze in de haven lag, wat resulteerde in een aanval door zwaardvis-torpedobommenwerpers van Illustrious.
De aanval op 11 november 1940 resulteerde in het tot zinken brengen van het slagschip Conte di Cavour en het ernstige beschadigen van de slagschepen Littorio en Caio Duilio. Deze actie was een belangrijke overwinning voor de Royal Navy, omdat het de Italiaanse zeemacht tijdelijk verlamde en een precedent schiep voor latere luchtmachtoperaties vanaf vliegdekschepen, zoals de aanval op Pearl Harbor in 1941.
Beschadiging en Reparaties
In januari 1941 werd HMS Illustrious zwaar beschadigd door Duitse duikbommenwerpers tijdens een operatie ter bescherming van konvooien in de Middellandse Zee. Het schip werd getroffen door meerdere bommen, waardoor aanzienlijke schade aan haar vliegdek en besturingssysteem ontstond. Deze beschadigingen dwongen het schip naar de Verenigde Staten te vertrekken voor reparaties, waar ze in mei 1941 arriveerde.
Operaties in de Indische Oceaan
Na haar herstel keerde Illustrious terug naar actieve dienst en werd in 1942 ingezet in de Indische Oceaan. Een van de belangrijkste operaties in deze regio was de invasie van Vichy-Frans Madagaskar, ook wel bekend als Operatie Ironclad. HMS Illustrious ondersteunde de invasie door luchtaanvallen uit te voeren op Franse schepen en kustbatterijen. Deze operatie was belangrijk om de controle over de strategische routes naar India te behouden.
Deelname aan de Britse Pacifische Vloot
In 1944 werd HMS Illustrious overgeplaatst naar de nieuw gevormde Britse Pacifische Vloot, waar ze deelnam aan verschillende aanvallen op Japanse bezettingen in de Nederlands-Indië. Ze speelde een belangrijke rol in de aanvallen op de olievelden in Sumatra en de vliegvelden op de Sakishima-eilanden, als onderdeel van de voorbereiding op de Slag om Okinawa.
Tijdens de Slag om Okinawa in 1945 werd HMS Illustrious getroffen door een kamikaze-aanval, maar het schip overleefde, hoewel er aanzienlijke schade werd opgelopen. De zware bepantsering en het ontwerp dat gericht was op overleving bewezen opnieuw hun waarde. De opgelopen schade leidde echter tot het terugtrekken van het schip voor reparaties in mei 1945.
Naoorlogse Carrière
Omschakeling naar Trainingsschip
Nadat de oorlog was geëindigd, werd HMS Illustrious omgebouwd tot een test- en trainingsvliegdekschip voor de Home Fleet. In deze rol voerde ze deklandingsproeven uit voor verschillende nieuwe vliegtuigen van de Britse marine, waaronder de de Havilland Sea Vampire, het eerste straalvliegtuig dat op een vliegdekschip landde.
Het schip vervulde ook transporttaken en nam deel aan oefeningen, waarbij het onder meer troepen vervoerde naar Cyprus in 1951, om daar te helpen bij het onderdrukken van rellen na de ineenstorting van het Anglo-Egyptische verdrag van 1936.
Uitdienststelling en Sloop
In 1955 werd HMS Illustrious uit actieve dienst genomen en in reserve geplaatst. Uiteindelijk werd het schip in 1956 verkocht voor sloop, waarmee een einde kwam aan de carrière van een van de meest legendarische vliegdekschepen van de Royal Navy.
Conclusie
HMS Illustrious was een baanbrekend schip in de maritieme luchtvaartgeschiedenis. Haar innovatieve ontwerp, met de nadruk op defensieve overleving, maakte haar uniek onder de vliegdekschepen van haar tijd. Ze speelde een cruciale rol in enkele van de belangrijkste operaties van de Tweede Wereldoorlog, van de Slag bij Tarente tot de operaties in de Stille Oceaan. Hoewel haar militaire carrière na de oorlog ten einde kwam, blijft haar nalatenschap voortleven als een van de meest invloedrijke schepen in de geschiedenis van de Royal Navy.
Bronnen en meer informatie
- Brown, J.D. Carrier Operations in World War II. Naval Institute Press, 1987.
- Chesneau, Roger. Aircraft Carriers of the World. Naval Institute Press, 1984.
- Sturtivant, Ray, and Ballance, Theo. The Squadrons of the Fleet Air Arm. Air-Britain, 1994.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: HMS ILLUSTRIOUS public Domain Wiki Commens
