HMS Ajax was een lichte kruiser van de Leander-klasse die dienstdeed bij de Royal Navy tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze werd bekend door haar deelname aan verschillende cruciale operaties, waaronder de slag om de River Plate, de slag om Kreta, de slag om Malta en als escorte bij de belegering van Tobruk. Het was het achtste schip in de Royal Navy dat de naam “Ajax” droeg. In februari 1942 werd ze geadopteerd door de burgergemeenschap van Halifax, West Yorkshire.
Inhouds opgave
Specificaties van HMS Ajax
- Klasse en type: Leander-klasse lichte kruiser
- Waterverplaatsing:
- Standaard: 7.270 ton
- Vol beladen: 9.740 ton
- Lengte: 554,9 voet (169,1 meter)
- Breedte: 56 voet (17 meter)
- Diepgang: 19,1 voet (5,8 meter)
Voortstuwing en snelheid
- Geïnstalleerd vermogen: 72.000 pk (54.000 kW)
- Aandrijving: Vier Parsons stoomturbines, zes Admiralty 3-drum oliegestookte ketels, vier schroefassen
- Snelheid: 32,5 knopen (60 km/h)
- Actieradius: 5.730 nautische mijlen (10.610 km) bij 13 knopen (24 km/h)
Bemanning
- Bemanning in vredestijd: 550 man
- Bemanning in oorlogstijd: 680 man
Bewapening
Oorspronkelijke configuratie:
- 8 × 6-inch (152 mm) BL Mk XXIII kanonnen (4 dubbele geschuttorens)
- 4 × 4-inch (102 mm) QF Mk V kanonnen
- 12 × Vickers .50 kaliber machinegeweren
- 8 × 21-inch (533 mm) torpedobuizen
Aanpassing in 1945:
- 8 × 6-inch (152 mm) kanonnen (4 dubbele torens)
- 8 × 4-inch (102 mm) QF Mk XVI kanonnen
- 16 × 40 mm Bofors kanonnen
- 8 × 21-inch (533 mm) torpedobuizen (vierdubbele opstellingen)
Pantser
- Hoofdband: 4 inch (102 mm)
- Eindsecties: 2,5 inch (64 mm)
- Dek: 1,25 tot 2 inch (32 tot 51 mm)
- Torrets: 1 inch (25 mm)
Vliegtuigen
- Vliegtuigfaciliteiten: Eén katapultgelanceerde verkenningsvliegtuig, oorspronkelijk een Fairey Seafox, later vervangen door een Supermarine Walrus.
Sensoren en verwerkingssysteem
HMS Ajax was uitgerust met verschillende radar- en verwerkingssysteem die in de loop van de oorlog werden geüpgraded om de operationele capaciteiten van het schip te verbeteren. Hieronder een gedetailleerd overzicht van de sensoren die HMS Ajax tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte:
- Type 279-radar: Dit was een vroege luchtwaarschuwingsradar die in de beginfase van de oorlog werd geïnstalleerd. Deze radar verbeterde de mogelijkheden van de bemanning om vijandelijke vliegtuigen te detecteren voordat ze het schip bereikten.
- Type 284-radar: Deze radar was specifiek voor het vuurleidingssysteem van de hoofdbewapening, wat nauwkeurige richtinformatie gaf voor de 6-inch kanonnen van het schip.
- Type 285-radar: Gebruikt voor de vuurleiding van het luchtafweergeschut, waarmee de bemanning effectiever luchtdoelen kon volgen en aanvallen.
- Type 283-radar: Dit was een radar voor barragecontrole, die werd gebruikt om luchtdoelen met de luchtafweerkanonnen aan te vallen.
- Type 273/271-radar: Dit was een oppervlaktezoekradar, geïnstalleerd voor het detecteren van vijandelijke schepen en onderzeeboten op korte afstand, wat cruciaal was voor het uitvoeren van nachtelijke gevechten en operaties bij beperkt zicht.
- Type 272-radar: Een verbeterde versie van de oppervlaktezoekradar, die werd toegevoegd tijdens latere updates om de detectiecapaciteit van vijandelijke schepen te versterken.
- Type 281-radar: Deze verbeterde luchtwaarschuwingsradar verving de oudere Type 279 en werd gebruikt om vijandelijke luchtdreigingen op grotere afstand te detecteren.
Aanvullende systemen
Naast de radarsystemen had HMS Ajax ook systemen voor communicatie en identificatie:
- IFF Type 242: Een systeem voor identificatie, waarmee het schip vriend of vijand (IFF) kon onderscheiden. Dit was belangrijk voor het voorkomen van vergissingen tijdens gecombineerde operaties met andere geallieerde schepen en vliegtuigen.
Door deze upgrades en de voortdurende verbetering van haar sensoruitrusting bleef HMS Ajax een waardevol onderdeel van de Royal Navy tijdens verschillende fasen van de Tweede Wereldoorlog.
Pre-oorlogse periode en vroege operaties
HMS Ajax werd gebouwd op de scheepswerf van Vickers in Barrow-in-Furness, Engeland. Haar kiel werd gelegd op 7 februari 1933, ze werd te water gelaten op 1 maart 1934 en voltooid op 12 april 1935. Na haar ingebruikname diende ze bij het 8e kruisersquadron op het America and West Indies Station. In de eerste maanden na haar indiensttreding werd ze naar de Middellandse Zee gestuurd vanwege de Abyssinische crisis, waarna ze in november 1935 terugkeerde naar haar squadron in Bermuda.
Tot 1937 nam HMS Ajax deel aan oefeningen en havenbezoeken in de Amerika’s als onderdeel van de Zuid-Amerika-divisie van het station. In december 1936 nam ze deel aan de herbegrafenis van de bemanning van HMS Doterel in Punta Arenas. Na deze inzet keerde de kruiser terug naar Groot-Brittannië voor een modernisering, waarbij haar 4-inch kanonnen werden geüpgraded naar dubbele opstellingen.
Inzet bij onlusten in Trinidad
Op 20 juni 1937 werd HMS Ajax ingezet bij het neerslaan van stakingen in de olievelden van Trinidad. Ze was op dat moment gestationeerd in Nassau en werd samen met HMS Exeter naar Trinidad gestuurd. De mariniers van Ajax werden ingezet om de orde te herstellen en assisteerden bij de operatie in het dorp Fyzabad, waar de situatie op 5 juli weer onder controle was.
Inzet in de Zuid-Atlantische Oceaan en vroege oorlogsoperaties
In 1939 werd HMS Ajax opnieuw ingezet, ditmaal in de Zuid-Atlantische Oceaan. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voerde ze patrouilles uit voor de kust van de River Plate, waar ze op 3 september het Duitse koopvaardijschip Olinda tot zinken bracht. Op 4 en 5 september werden respectievelijk de Duitse koopvaarders Carl Fritzen en Ussukuma onderschept en door hun eigen bemanning tot zinken gebracht om te voorkomen dat ze in Britse handen zouden vallen.
De jacht op de Admiral Graf Spee
De HMS Ajax werd ingezet in Force G, samen met HMS Exeter en HMS Achilles, om de Duitse zakslagschip Admiral Graf Spee te onderscheppen. Op 13 december 1939 vond de slag om de River Plate plaats. Ondanks de grotere vuurkracht van de Duitse raider werd Graf Spee beschadigd en trok zich terug naar de haven van Montevideo. HMS Ajax werd tijdens het gevecht zeven keer geraakt, wat leidde tot aanzienlijke schade en 12 slachtoffers. Dankzij een bluf van de Britse schepen koos kapitein Langsdorff van de Graf Spee ervoor zijn schip te vernietigen om gevangenneming te voorkomen.
Herstel en verdere inzet in de Middellandse Zee
Na de slag om de River Plate keerde Ajax terug naar Groot-Brittannië voor reparaties en een refit, inclusief de installatie van een Type 279-radar. In augustus 1940 keerde ze terug naar actieve dienst en werd ze toegewezen aan het 7e kruisersquadron in de Middellandse Zee. Ze nam deel aan konvooies, waaronder operatie Hats en operatie MB6, die bedoeld waren om Britse schepen naar Malta te begeleiden en Italiaanse konvooien te onderscheppen.
In de nacht van 11-12 oktober 1940 was HMS Ajax betrokken bij de slag bij Kaap Passero, waar ze twee Italiaanse torpedobootjagers tot zinken bracht en een derde beschadigde. Hoewel Ajax zelf schade opliep, inclusief zeven treffers die 35 slachtoffers eisten, keerde ze terug naar de basis voor herstel.
Ondersteuning van operaties in Noord-Afrika en Griekenland
Van november 1940 tot mei 1941 nam HMS Ajax deel aan diverse operaties, waaronder troepentransporten naar Kreta en de evacuatie van geallieerde troepen tijdens de slag om Kreta. Ze ondersteunde ook bombardementen in Libië en was betrokken bij de slag bij Kaap Matapan. Na deze intensieve periode werd ze voor herstelwerkzaamheden teruggetrokken en in 1942 en 1943 in de Verenigde Staten gerepareerd, waar ze nieuwe radar- en luchtafweersystemen kreeg.
Deelname aan de D-Day-landingen en naoorlogse operaties
HMS Ajax speelde een belangrijke rol tijdens D-Day op 6 juni 1944, waar ze Gold Beach bombardeerde om Duitse batterijposities te neutraliseren. Ze ondersteunde later ook de geallieerde landingen in Zuid-Frankrijk en nam deel aan de bevrijding van de Egeïsche Zee, inclusief Athene tijdens de opstanden in Griekenland.
Na de oorlog assisteerde HMS Ajax bij de repatriëring van Duitse bemanningsleden van de Graf Spee en nam ze deel aan de patrouilles om illegale immigratie naar Palestina te voorkomen. In 1947 was ze betrokken bij de onderschepping van het immigratieschip Exodus 1947.
Einde van de dienst en nalatenschap
HMS Ajax werd in februari 1948 uit dienst genomen. Hoewel er over verkoop aan de Chileense of Indiase marine werd gesproken, werd besloten haar te slopen. In 1949 liep ze tijdens haar reis naar de sloopwerf aan de grond in Newport, maar werd uiteindelijk op 18 november 1949 gesloopt.
De nalatenschap van HMS Ajax leeft voort in de stad Ajax in Ontario, Canada, die naar het schip is vernoemd. De stad heeft straten die genoemd zijn naar de bemanningsleden en een monument met de scheepsbel van Ajax staat in Montevideo, Uruguay.
Conclusie
HMS Ajax speelde een cruciale rol in verschillende maritieme operaties van de Tweede Wereldoorlog en had een blijvende impact op de gemeenschappen die ze diende en verdedigde. Haar geschiedenis weerspiegelt de toewijding en moed van de Royal Navy in de meest uitdagende perioden van het conflict.
Bronnen en meer informatie
- Barnett, Correlli (1991). Engage the Enemy More Closely: The Royal Navy in the Second World War. Norton. ISBN 978-0-393-02918-5.
- Afbeelding: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
- Campbell, John (1985). Naval Weapons of World War Two. Naval Institute Press. ISBN 0-87021-459-4.
- Whitley, M. J. (1995). Cruisers of World War Two: An International Encyclopedia. Cassell. ISBN 1-86019-874-0.
- Bronnen Mei1940
