Operatie Dragoon (oorspronkelijk Operatie Anvil) was de codenaam voor de geallieerde invasie van Zuid-Frankrijk op 15 augustus 1944. De operatie was oorspronkelijk gepland om te worden uitgevoerd in samenwerking met Operatie Overlord, de geallieerde landing in Normandië, maar het gebrek aan beschikbare middelen leidde tot een annulering van de tweede landing. Tegen juli 1944 werd de landing heroverwogen, omdat de verstopte havens in Normandië niet in staat waren om de geallieerde troepen adequaat te bevoorraden.
Gebruik van Franse troepen
Tegelijkertijd drong het Franse oppercommando op tot een heropleving van de operatie met grote aantallen Franse troepen. Als gevolg hiervan werd de operatie uiteindelijk in juli goedgekeurd om in augustus te worden uitgevoerd.
Tijdens de planningsfase stond de operatie bekend als “aambeeld”, ter aanvulling op operatie Sledgehammer, op dat moment de codenaam voor de invasie van Normandië. Vervolgens werden beide plannen hernoemd. Sledgehammer werd Operatie Overlord en Aambeeld werd Operatie Dragoon.
Het oorspronkelijke idee om Zuid-Frankrijk binnen te vallen was in 1942 gekomen van generaal George Marshall, de stafchef van het Amerikaanse leger. Het werd gesteund door Joseph Stalin op de Teheran-conferentie eind 1943. In gesprekken met Franklin D. Roosevelt pleitte Stalin voor de operatie als een inherent onderdeel van Overlord, verkoos de geallieerden in het uiterste westen te hebben in plaats van bij een alternatieve landing in de Balkan, waarvan hij dacht dat deze zich in zijn invloedssfeer bevond. Marshall stond erop dat de operatie werd opgenomen in de strategische planning en Roosevelt vond het annuleren van de operatie onverteerbaar
Doel Operatie Dragoon
Het doel van de operatie was om de vitale havens aan de Franse Middellandse Zeekust veilig te stellen en de druk op de Duitse strijdkrachten te vergroten door een nieuw front te openen.
Uitvoering Operatie Dragoon
Na een aantal voorlopige commando-operaties landde het US VI-korps op de stranden van de Côte d’Azur onder het schild van een grote marineteam, gevolgd door verschillende divisies van het Franse 1e leger. Er was beperkte weerstand door de verspreide troepen van de Duitsers. Legergroep G, die verzwakt was door de verplaatsing van zijn divisies naar andere fronten en de vervanging van zijn soldaten door Ostlegionen van de derde klasse, uitgerust met verouderde uitrusting.
Gehinderd door totale geallieerde luchtoverwicht en een grootschalige opstand door het Franse verzet, werden de zwakke Duitse troepen snel verslagen. De Duitsers trokken zich terug naar het noorden door het Rhônedal, om een stabiele verdedigingslinie te vestigen bij Dijon.
Geallieerde mobiele eenheden waren in staat om de Duitsers in te halen en gedeeltelijk hun route te blokkeren in de stad Montélimar. De daaropvolgende slag leidde tot een patstelling, met geen van beide partijen in staat om een beslissende doorbraak te bereiken, totdat de Duitsers eindelijk in staat waren om hun terugtrekking te voltooien en zich terug te trekken uit de stad. Terwijl de Duitsers zich terugtrokken, slaagden de Fransen erin om de belangrijke havens van Marseille en Toulon te veroveren en ze kort daarna in gebruik te nemen.
De Duitsers waren niet in staat om Dijon vast te houden en bestelden een volledige terugtrekking uit Zuid-Frankrijk. Legergroep G trok zich verder naar het noorden terug, achtervolgd door geallieerde troepen. De gevechten eindigden uiteindelijk in de bergen van de Vogezen, waar legergroep G eindelijk in staat was om een stabiele verdedigingslinie te vestigen.
Linking up met Operatie Overlord
Na een ontmoeting met de geallieerde eenheden van Operatie Overlord moesten de geallieerde troepen zich reorganiseren en met een verstijfd Duits verzet werd het offensief op 14 september gestaakt. Operatie Dragoon werd door de geallieerden als een succes beschouwd.
Het stelde hen in staat het grootste deel van Zuid-Frankrijk te bevrijden in een tijdspanne van slechts vier weken, terwijl Duitse troepen zware verliezen hadden, hoewel een aanzienlijk deel van de beste Duitse eenheden kon ontsnappen. De bevrijde Franse havens werden in gebruik genomen, waardoor de geallieerden snel het bevoorradingsproblemen konden oplossen.
De ranse havens van Marseille en Toulon
De belangrijkste doelstellingen van Operatie Dragoon waren de belangrijke Franse havens van Marseille en Toulon, die als essentieel worden beschouwd om de groeiende geallieerde troepen in Frankrijk te bevoorraden. De geallieerde planners waren voorzichtig en hielden rekening met de lessen die waren geleerd van de landingen op Anzio en Normandië. Ze kozen een locatie zonder hoge grond gecontroleerd door de Wehrmacht, omstandigheden die na de eerste landing op een van de stranden van Normandië tot zware verliezen hadden geleid. De keuze voor de ontscheping locatie was een gebied aan de kust van Var ten oosten van Toulon. Een eerste luchtcampagne was gepland om het slagveld te isoleren en de Duitsers af te weren van versterking door verschillende belangrijke bruggen te vernietigen. Een grote landing in de lucht was ook gepland in het midden van de landingszone om snel de hoge grond met uitzicht op de stranden te grijpen. Parallel aan de invasie moesten verschillende commando-eenheden de controle over de eilanden voor de kust overnemen.
Geallieerde plan Operatie Dragoon
Het geallieerde plan bestond uit een drieledige landing van Amerikaanse troepen onder leiding van generaal-majoor Lucian Truscott om op de eerste dag een bruggenhoofd te veroveren. Hun flanken moesten worden beschermd door Franse, Amerikaanse en Canadese commando-eenheden. Binnen 24 uur moesten 50.000-60.000 troepen en 6.500 voertuigen van boord gaan. De luchtlandingen zouden zich concentreren in een gebied in de buurt van Draguignan en Le Muy, met als doel deze steden te nemen om Duitse tegenaanvallen op de stranden te voorkomen. Het grootste deel van de Amerikaanse troepen moest vervolgens snel naar het noorden langs de Rhône rijden om Lyon en Dijon in te nemen en contact te leggen met de geallieerde troepen in Noord-Frankrijk. Na een succesvolle eerste landing zouden eenheden van het Franse leger B landen, gezien de taak om de Franse havens van Toulon en Marseille te nemen.
De Western Naval Task Force werd opgericht onder leiding van vice-admiraal Henry Kent Hewitt om de Amerikaanse 6th Army Group, ook bekend als de Southern Group of Dragoon Force, naar de kust te brengen. De 6th Army Group werd gevormd op Corsica en werd op 1 augustus geactiveerd om de Franse en Amerikaanse troepen te consolideren om Zuid-Frankrijk binnen te vallen. Admiraal Hewitt’s maritieme steun voor de operatie omvatte de Amerikaanse slagschepen Nevada, Texas en Arkansas, het Britse slagschip Ramillies en het Franse slagschip Lorraine, met 20 kruisers voor geweervuurondersteuning en marinevliegtuigen van 9 begeleiders, geassembleerd als Task Force 88.
Amerikanen leverden hoofdbestandsdeel Operatie Dragoon
De belangrijkste grondmacht voor de operatie was het zevende Amerikaanse leger onder bevel van Alexander Patch. Het VI-korps van het Amerikaanse leger, onder bevel van generaal-majoor Lucian Truscott, voerde de eerste landing uit en werd gevolgd door het Franse leger B onder bevel van Général Jean de Lattre de Tassigny. Bij de operatie hoorde een volledig gemobiliseerd, apart detachement genaamd “Task Force Butler”, bestaande uit het grootste deel van de geallieerde tanks, tankvernietigers en gemechaniseerde infanterie.
Het Franse verzet
Het Franse verzet speelde een belangrijke rol in de gevechten. Terwijl de geallieerden naar Frankrijk trokken, evolueerde het verzet van een guerrilla-strijdmacht naar een semi georganiseerd leger, de Franse strijdkrachten van het binnenland. Het FFI zou de Duitse troepen vastbinden door bruggen en communicatielijnen te saboteren, belangrijke verkeersknooppunten te veroveren en geïsoleerde Duitse troepen direct aan te vallen. Ze werden geholpen door geallieerde speciale eenheden van het Office of Strategic Services (OSS), die de geallieerden zouden voorzien van vitale intelligentie
De Franse sabotage door de FFI, samen met de geallieerde bombardementen, verbrak de Duitse communicatielijnen en zorgde voor aanvankelijke verwarring onder de troepen. Duitse veldcommandanten waren niet in staat om te communiceren met het hoofdkwartier van Army Group G. Ondanks de belemmerende communicatie handelden Duitse commandanten onafhankelijk om maatregelen te nemen om de geallieerde invasie tegen te gaan. Recht tegenover de grootste klap van de geallieerde landingen was het Duitse LXII-korps in Draguignan, onder bevel van Ferdinand Neuling. Geallieerde parachutisten onderbraken zijn communicatielijnen en brachten zijn hoofdkwartier in de stad in de val. Daarom beval hij de nabijgelegen 148e infanteriedivisie om tegen de stranden van Le Muy te vechten, net voordat de geallieerde parachutisten hem volledig afsneden. Wiese, als bevelhebber van het 19e leger, kon evenmin contact opnemen met het hoofdkantoor van Blaskowitz’s Army Group G, maar voerde een plan uit om de geallieerde troepen in het Le Muy – Saint-Raphaël-gebied eenzijdig terug te duwen in de zee. Met bijna geen mobiele reserves om te reageren tegen de landingen op het strand, beval hij de commandant van de 189e Infanterie Divisie, Richard von Schwerin, om een ad hoc gevechtsgroep (Kampfgruppe) op te richten uit alle nabijgelegen eenheden om de geallieerde bruggenhoofden in dit gebied tegen te werken. Terwijl von Schwerin alle mannen verzamelde die hij kon vinden, stuitte de 148th Infantry Division bij Draguignan op zwaar verzet van de FFI, die was versterkt door Britse parachutisten, wat het plan voor een snelle tegenaanval naar de stranden in de war bracht
Tegenaanval Duitsers
Hoewel de Duitsers op 15 augustus tegen de ochtend van 16 augustus niet in staat waren een tegenaanval uit te voeren tegen de geallieerde strandkoppen, had Von Schwerin eindelijk een strijdmacht ter grootte van vier infanteriebataljons samengesteld. Met deze kracht lanceerde hij een tweepuntige aanval op Le Muy en het geallieerde bruggenhoofd, maar ook op Draguignan om het hoofdkwartier van het LXII-korps daar te ontzetten. Tegen die tijd hadden de geallieerden al een aanzienlijk aantal troepen, voertuigen en tanks aan land gebracht. De geallieerde mobiele strijdkrachten van de 45e divisie gingen uit tegen de Duitse troepen zelf. De divisie omsingelde de stad Les Arcs, onlangs opnieuw bezet door de troepen van von Schwerin, en probeerde de Duitse troepen daar te isoleren. Na zware gevechten gedurende de dag, beval von Schwerin zijn troepen zich terug te trekken onder dekking van de nacht.
Tegelijkertijd vonden zware gevechten plaats in Saint-Raphaël. Mobiele eenheden van de 148th Infantry Division waren daar eindelijk aangekomen en kwamen terecht bij de Amerikaanse 3rd Division, die Saint-Raphaël probeerde te veroveren. Deze aanval was echter vruchteloos. Op 17 augustus waren de Duitse tegenaanvallen grotendeels verslagen, Saint-Raphaël was samen beveiligd met een groot bruggenhoofd langs de kust, en mobiele eenheden hadden zich verbonden met de luchtlandingstroepen in Le Muy. Franse troepen stroomden aan wal sinds 16 augustus, passerend aan de linkerkant van de Amerikaanse troepen met als doel Toulon en Marseille.
In de nacht van 16 op 17 augustus realiseerde het hoofdkwartier van Army Group G dat het de geallieerden niet kon terugbrengen naar de zee. Gelijktijdig in het noorden van Frankrijk bedreigde de omsingeling van de Falaise-pocket het verlies van grote aantallen Duitse troepen. Gezien de precaire situatie, ging Hitler weg van zijn “geen stap terug” -agenda en stemde in met een OKW-plan voor de volledige terugtrekking van legergroepen G en B. Het OKW-plan was voor alle Duitse troepen (met uitzondering van de stationaire vestingstroepen) in het zuiden Frankrijk trekt naar het noorden om verbinding te maken met legergroep B en vormt een nieuwe verdedigingslinie van Sens via Dijon naar de Zwitserse grens. Twee Duitse divisies (de 148e en 157e) moesten zich terugtrekken in de Frans-Italiaanse Alpen. De geallieerden maakten kennis met het Duitse plan door middel van ultra-onderschepping.
Start terugtrekking Duitsers
De Duitsers begonnen met de terugtrekking, terwijl de gemotoriseerde geallieerde troepen uit hun bruggenhoofden braken en de Duitse eenheden van achteren achtervolgden. De snelle geallieerde opmars vormde een grote bedreiging voor de Duitsers, die zich niet snel genoeg konden terugtrekken. De Duitsers probeerden in de Rhône een verdedigingslinie op te zetten om de terugtrekking van verschillende waardevolle eenheden daar af te schermen.
De Amerikaanse 45e en 3e divisies drongen met onbetwiste snelheid op naar het noordwesten en ondermijnden het plan van Wiese voor een nieuwe verdedigingslinie. Barjols en Brignoles werden op 19 augustus ingenomen door de twee Amerikaanse divisies, die Toulon en ook Marseille vanuit het noorden wilden omsingelen en de Duitse eenheden daar afsneden.
In het noordoosten doemden de Duitse problemen net zo groot op. Taskforce Butler – de geallieerde gemechaniseerde component van de landingen – duwde ten noorden van Draguignan. Op 18 augustus probeerde Neuling het omsloten hoofdkwartier van het LXII-korps een mislukte uitbraak en werd uiteindelijk na enkele gevechten met de rest van de stad veroverd. De Duitse troepen in dit gebied waren uitgeput en gedemoraliseerd door de gevechten tegen de FFI, dus Taskforce Butler was ook in staat om met hoge snelheid door te gaan.
Digne werd op 18 augustus bevrijd. In Grenoble had de 157e Reserve Infantry Division te maken met de geallieerde opmars en de commandant besloot op 21 augustus terug te trekken naar de Alpen. Deze beslissing zou fataal zijn voor de Duitsers, omdat het een grote kloof achterliet in de oostflank van de zich terugtrekkende legergroep G. Blaskowitz besloot nu om de 242nd Infantry Division in Toulon op te offeren, evenals de 244th Infantry Division in Marseille, om tijd te kopen voor de rest van Legergroep G om zich terug te trekken door de Rhône-vallei, terwijl de 11e Pantserdivisie en de 198e Infanteriedivisie de terugtocht zouden beschermen in verschillende verdedigingslinies.
Nadat de herhaalde Duitse tegenaanvallen een blijvende wegversperring hadden voorkomen, liet Truscott eindelijk versterkingen toe vanuit de 45e Divisie om Dahlquist in Montélimar te ondersteunen, omdat hij meende dat de succesvolle operaties verder naar het zuiden bij de Franse havens hem in staat stelden om naar het noorden te richten. Tegelijkertijd versterkten de Duitsers hun strijdkracht. In de loop van de volgende dagen ontstond er een patstelling, waarbij de geallieerden niet in staat waren de retraite route te blokkeren en de Duitsers niet in staat waren het gebied van de geallieerden te ontruimen.
Beide partijen raakten steeds gefrustreerder tijdens de gevechten, met aanvallen, tegenaanvallen en verwoestende aanvallen, waardoor het lanceren van een beslissende aanval hard werd voor de 36e Divisie. Terwijl de 36e divisie het 19e leger had omsingeld, waren zij zelf ook bijna omringd tijdens de chaotische gevechten, met slechts een dunne aanvoerroute naar het oosten open, wat resulteerde in dat ze moesten vechten naar voren en naar achteren.
Omdat de 36e divisie schijnbaar geen vooruitgang boekte, arriveerde een boze Truscott op 26 augustus in Dahlquist’s hoofdkwartier om hem van het bevel te bevrijden. Toen hij echter het zware terrein en de verbrijzelde krachten zag, zag hij af en verliet het hoofdkwartier opnieuw. Uiteindelijk, tijdens 26-28 augustus, kon de meerderheid van de Duitse troepen ontsnappen, met achterlating van 4.000 uitgebrande voertuigen en 1.500 dode paarden.
Op 29 augustus veroverden de geallieerden Montélimar en de laatste Duitse troepen probeerden zich over te geven. De Duitsers leed 2.100 gevechtslachtoffers plus 8.000 krijgsgevangenen, terwijl de Amerikanen 1.575 slachtoffers hadden. Het totale aantal POW-verliezen van het 19e leger bedroeg nu 57.000
Operatie Dragoon werd door de geallieerden als een succes beschouwd
Het stelde hen in staat om het grootste deel van Zuid-Frankrijk in slechts vier weken te bevrijden, terwijl ze zware verliezen leden aan de Duitse troepen. De Geallieerden slaagden er echter niet in om de meest waardevolle eenheden van de zich terugtrekkende Legergroep G, die zich over een afstand van 800 km in goede orde terugtrok, af te snijden in de Vogezen, aan de Duitse grens, met de mogelijkheid om de strijd.
De belangrijkste reden voor het falen Legergroep G te veroveren of te vernietigen was het geallieerde tekort aan brandstof, dat kort na de landing begon. De geallieerden hadden niet vooruitgelopen op de snelheid van hun eigen vooruitgang, dus konden ze niet voldoende bevoorrading en logistiek leveren aan de leidende geallieerde eenheden.
Een belangrijk voordeel van Operatie Dragoon was het gebruik van de havenfaciliteiten in Zuid-Frankrijk, met name de grote havens in Marseille en Toulon. Na operatie Cobra en operatie Dragoon vertraagde de geallieerde opmars in september vrijwel als gevolg van een kritisch gebrek aan bevoorrading. De havens werden snel weer in gebruik genomen, samen met het spoorwegsysteem in Zuid-Frankrijk. Daarna konden grote hoeveelheden goederen naar het noorden worden verplaatst om de bevoorradingssituatie te vergemakkelijken. In oktober werd 524.894 ton aan goederen gelost, wat neerkwam op meer dan een derde van de geallieerde lading die naar het Westfront werd verscheept.
Politieke implicaties van Operatie Dragoon
Operatie Dragoon had ook politieke implicaties. Twee dagen na de landing begonnen de Duitsers de Franse staat te ontmantelen. Leden van de Sicherheitsdienst bestormden Franse overheidsinstellingen en verhuisden Franse functionarissen, waaronder Philippe Pétain, naar Belfort in Oost-Frankrijk. Later werden ze overgebracht naar Sigmaringen in Duitsland, waar ze fungeerden als een regering in ballingschap. Met de ineenstorting van het regime van Vichy, herstelden de troepen van de Voorlopige Regering van de Franse Republiek de controle over de Franse politieke instellingen. Antony Beevor: “De landingen in het zuiden van Frankrijk zorgden voor een snelle terugtrekking uit Duitsland en daarmee voor de schade en het lijden van Frankrijk.”
Consequenties Operatie Dragoon
Ondanks deze successen werd kritiek op Dragoon gemaakt door enkele geallieerde generaals en hedendaagse commentatoren zoals Bernard Montgomery, Arthur R. Wilson en Chester Wilmot in de nasleep, vooral vanwege de geostrategische implicaties.
Van Dragoon werd beweerd dat hij zeer ervaren mannen en broodnodige materialen had weggeleid van de aanhoudende gevechten aan het westelijk front die in plaats daarvan konden worden gebruikt om het Italiaanse front te versterken of om de opmars naar de Rijn door de Overlord-troepen te bespoedigen. Het resulterende verlies aan momentum gaf Stalin aan het Oostfront de vrije hand om zijn offensieve inspanningen met meer vastberadenheid voort te zetten, waardoor hij de race naar Berlijn kon winnen en de Balkan kon bezetten. Dragoon had dus consequenties die de Koude Oorlog bereikten.
