De HMAS Perth was een gemodificeerde Leander-klasse lichte kruiser, een van de drie die tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog door de Royal Australian Navy (RAN) werd ingezet. De Perth werd oorspronkelijk gebouwd voor de Royal Navy (RN) onder de naam HMS Amphion in de jaren 1930 en werd in 1936 in dienst genomen. Het schip diende aanvankelijk als vlaggenschip van de Commander-in-Chief, Africa, voordat ze in 1939 werd overgedragen aan de RAN en omgedoopt tot HMAS Perth. De Leander-klasse kruisers waren ontworpen om de overlevingskansen te vergroten door de verdeling van de voortstuwingsinstallaties in afzonderlijke eenheden, wat inhield dat elk paar ketels en stoomturbines onafhankelijk kon werken.
Inhouds opgave
Ontwerp
De structuur en ontwerpfilosofie van de Leander-klasse schepen was van essentieel belang om de operationele veerkracht van deze kruisers te waarborgen tijdens vijandige aanvallen. De HMAS Perth had een totale lengte van 562 voet en 4 inch (171,4 meter), met een breedte van 56 voet en 8 inch (17,3 meter), en een diepgang van 19 voet en 5 inch (5,9 meter) bij volle belading. Het schip had een verplaatsing van 7.040 lange ton (7.150 ton) bij standaard belasting en 9.140 lange ton (9.290 ton) bij diepe belasting, met een metacentrische hoogte van 4,5 voet (1,4 meter) bij diepe belasting. Dit ontwerp, in combinatie met een bewapening van acht BL 6-inch (152 mm) Mk XXIII-kanonnen en een secundaire bewapening van vier QF 4-inch (102 mm) Mk V-kanonnen, maakte de Perth tot een formidabele tegenstander in zeeslagen.
Sensoren HMAS Perth
De HMAS Perth was uitgerust met een reeks sensoren die tijdens de Tweede Wereldoorlog van cruciaal belang waren voor haar operationele effectiviteit. Het schip beschikte over de Type 286 radar, een vroege lucht en zee waarschuwingsradar geïnstalleerd in 1941, die vijandelijke vliegtuigen en schepen kon detecteren. Hoewel deze radar beperkte reikwijdte en nauwkeurigheid had, was het een belangrijke toevoeging voor de verdediging tegen luchtaanvallen, vooral tijdens nachtelijke operaties.
Daarnaast was de Perth uitgerust met Asdic-sonar, ook bekend als sonar, voor de detectie van onderzeeërs. Dit systeem zond geluidsgolven uit die, na weerkaatsing door onderwaterobjecten zoals onderzeeërs, hun positie bepaalden.
Vroege dienst en verplaatsing naar de Middellandse Zee
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 patrouilleerde de HMAS Perth in de West-Atlantische Oceaan en het Caribisch gebied op zoek naar Duitse schepen en escorteerde konvooien gedurende zes maanden voordat zij begin 1940 werd teruggeroepen naar Australië. Na haar terugkeer in Australische wateren zette het schip haar patrouilletaken voort voordat ze aan het einde van 1940 werd overgeplaatst naar de Middellandse Zeevloot.
In de vroege maanden van 1941 speelde de HMAS Perth een belangrijke rol in de geallieerde inspanningen om konvooien naar Malta te escorteren, wat cruciaal was voor het handhaven van de bevoorradingslijnen naar het belegerde eiland. Het schip nam ook een bescheiden rol in de Slag bij Kaap Matapan in maart 1941, waar ze gevechtsacties ondersteunde tegen Italiaanse marineschepen. Na deze slag was de Perth betrokken bij de evacuatie van geallieerde troepen uit Griekenland en Kreta, onder voortdurende dreiging van aanvallen door de asmogendheden. Gedurende de evacuatie van Kreta in mei 1941 werd de Perth zwaar beschadigd door luchtaanvallen van de asmogendheden, maar het schip bleef operationeel en werd na noodzakelijke reparaties weer in actie gebracht.
Acties in de Stille Oceaan en de Slag in de Javazee
Na haar herstel in juni 1941, verleende de HMAS Perth vuursteun aan geallieerde grondtroepen tijdens de Syrisch-Libanese Campagne en bombardeerde doelen van het Vichy-regime. Ze keerde in de zomer van 1941 terug naar Australië en hervatte haar rol in patrouille- en escorteoperaties, taken die werden voortgezet na het uitbreken van de Pacific War in december 1941. In 1942 stond de HMAS Perth onder bevel van Kapitein-ter-Zee Hector Waller. Hij nam het bevel over de Perth in oktober 1941.
In februari 1942 werd de Perth overgedragen aan het American-British-Dutch-Australian Command (ABDA) om te helpen bij de verdediging van Nederlands-Indië tegen de Japanse invasie. Tijdens de Slag in de Javazee eind februari 1942, een beslissende confrontatie tussen de geallieerde en Japanse vloten, werd de Perth niet beschadigd, ondanks hevige gevechten waarbij de geallieerden aanzienlijke verliezen leden. Kort daarna, tijdens de Slag in de Straat Soenda op 1 maart 1942, werd de Perth echter getorpedeerd en gezonken door de Japanse Keizerlijke Marine. Meer dan de helft van haar bemanning kwam om tijdens de slag en slechts ongeveer tweederde van de overlevenden overleefde de krijgsgevangenschap om na de oorlog terug te keren naar huis.
Vroege operaties in de Atlantische Oceaan en Caribisch gebied
Na haar overdracht aan de Royal Australian Navy in 1939, nam de HMAS Perth deel aan een reeks operaties in de Atlantische Oceaan en het Caribisch gebied. Tijdens de eerste maanden van de Tweede Wereldoorlog patrouilleerde het schip actief in de West-Atlantische Oceaan en de Caraïben, op zoek naar vijandelijke Duitse schepen en het begeleiden van konvooien om geallieerde handelsschepen te beschermen tegen aanvallen door Duitse onderzeeërs en oppervlakte-raiders. Deze vroege operaties waren cruciaal voor het handhaven van de geallieerde zeeverbindingen en zorgden ervoor dat vitale bevoorradingsroutes naar Europa en Noord-Afrika open bleven.
In maart 1940, na een half jaar dienst in de Atlantische wateren, keerde de Perth terug naar Australië. Tijdens haar patrouilles in Australische wateren ondernam de Perth verschillende konvooidiensten, waarbij ze zowel militaire als civiele schepen beschermde tegen potentiële vijandelijke aanvallen. Gedurende deze periode werd het schip ook voorbereid op een meer actieve rol in de geallieerde inspanningen in de Middellandse Zee.
Overplaatsing naar de Middellandse Zee en operaties tegen de asmogendheden
Aan het einde van 1940 werd de HMAS Perth overgeplaatst naar de Middellandse Zee als onderdeel van de strategische beslissing van de geallieerden om hun marine-aanwezigheid in deze regio te versterken. Bij aankomst in de Middellandse Zee werd het schip toegewezen aan de 7e Kruisereskader van de Middellandse Zeevloot, waar ze een cruciale rol speelde in verschillende operaties, waaronder de escorte van konvooien naar Malta, een eiland dat van vitaal belang was voor de geallieerde oorlogsinspanningen tegen de asmogendheden.
Een van de meest significante bijdragen van de Perth tijdens haar dienst in de Middellandse Zee was haar deelname aan de Slag bij Kaap Matapan in maart 1941. Hoewel haar rol in deze slag bescheiden was, ondersteunde de Perth geallieerde schepen tijdens de gevechten tegen de Italiaanse marine, wat leidde tot een belangrijke overwinning voor de geallieerden. Na de slag zette de Perth haar missie voort om konvooien te beschermen, inclusief het ondersteunen van de evacuatie van geallieerde troepen uit Griekenland en Kreta toen de asmogendheden hun offensief tegen deze gebieden begonnen.
Tijdens de evacuatie van Kreta in mei 1941 werd de Perth zwaar beschadigd door luchtaanvallen van de Duitse en Italiaanse luchtmacht. Deze aanvallen waren gericht op het verstoren van de geallieerde pogingen om hun troepen veilig terug te trekken naar Egypte. Ondanks de schade slaagde de Perth erin om terug te keren naar Alexandrië voor reparaties, wat getuigt van de robuustheid en het doorzettingsvermogen van het schip en haar bemanning onder vijandelijke aanvallen.
De Syrisch-Libanese campagne en terugkeer naar de Stille Oceaan
Na reparaties in Alexandrië in juni 1941 nam de HMAS Perth deel aan de Syrisch-Libanese Campagne, een geallieerde operatie gericht op het neutraliseren van Vichy-Franse krachten in de regio. De Perth verleende vuursteun aan geallieerde troepen en bombardeerde strategische doelen om de opmars van de geallieerde grondtroepen te ondersteunen. Deze campagne was essentieel voor het waarborgen van de geallieerde controle over het oostelijke Middellandse Zeegebied en het minimaliseren van de dreiging van Vichy-Franse aanvallen op geallieerde scheepvaart.
Na haar succesvolle deelname aan de Syrisch-Libanese Campagne keerde de Perth terug naar Australië in augustus 1941. Haar terugkeer markeerde een overgangsperiode waarin het schip zich voorbereidde op een nieuwe rol in de Stille Oceaan, waar de dreiging van Japanse expansie steeds duidelijker werd. Na het uitbreken van de Pacific War in december 1941, nam de Perth deel aan verschillende operaties om geallieerde konvooien te beschermen tegen Japanse aanvallen, terwijl ze patrouilles uitvoerde in de wateren rond Australië en Nieuw-Guinea.
Het einde in de Slag bij de Straat van Soenda
In februari 1942 werd de HMAS Perth opgenomen in het American-British-Dutch-Australian (ABDA) Command om te helpen bij de verdediging van Nederlands-Indië tegen de snel oprukkende Japanse strijdkrachten. Tijdens de Slag in de Javazee op 27 februari 1942 vocht de Perth samen met andere geallieerde schepen tegen een superieure Japanse vloot. Hoewel het schip zelf niet werd geraakt tijdens deze confrontatie, leden de geallieerde schepen aanzienlijke verliezen en werden gedwongen zich terug te trekken.
Kort na de Slag in de Javazee, tijdens de Slag bij de Straat van Soenda op 1 maart 1942, kwamen de Perth en de Amerikaanse kruiser USS Houston onverwacht de Japanse invasievloot tegen die zich voorbereidde op een landing op Java. Ondanks hun dappere verdediging en pogingen om door de vijandelijke linies heen te breken, werden beide schepen getorpedeerd en gezonken door de Japanse Keizerlijke Marine. De HMAS Perth werd getroffen door meerdere torpedo’s en zonk binnen enkele minuten, waarbij meer dan de helft van haar bemanning omkwam. Slechts een klein aantal overlevenden overleefde de daaropvolgende krijgsgevangenschap om na de oorlog terug te keren naar Australië.
Gevolgen van de verlies van HMAS Perth en salvage operaties
De ondergang van de HMAS Perth in de Slag bij de Straat van Soenda was een tragisch verlies voor de Royal Australian Navy en voor de geallieerde strijdkrachten in de regio. Het verlies van de Perth en de USS Houston markeerde een keerpunt in de geallieerde defensie in Zuidoost-Azië, aangezien beide schepen cruciaal waren in de poging om de Japanse opmars tegen te houden. Na de ondergang van deze schepen hadden de geallieerde strijdkrachten in de regio te maken met een aanzienlijk verminderde vlootcapaciteit, wat bijdroeg aan de snelle Japanse bezetting van Nederlands-Indië en andere strategische locaties in de Stille Oceaan.
In de jaren na de oorlog werd het wrak van de HMAS Perth ontdekt door David Burchell in 1967, op een diepte van ongeveer 35 meter (115 voet). Aanvankelijk lag het schip in redelijk intacte staat, maar in de loop der jaren werd het wrak zwaar beschadigd door ongeautoriseerde Indonesische bergingsoperaties. Tegen 2013 was een groot deel van de bovenbouw van het wrak gestript en waren er explosieven gebruikt om delen van het schip te verwijderen, wat de structurele integriteit van het wrak in gevaar bracht en leidde tot verdere aantasting in de daaropvolgende jaren.
Wrak
Het wrak van de HMAS Perth werd in 1967 ontdekt en werd in de jaren die volgden gedeeltelijk geplunderd door ongeautoriseerde Indonesische bergers. Tegen 2013 was het wrak verder beschadigd en was er sprake van aanzienlijke schade door bergingsactiviteiten.
Conclusie
De geschiedenis van de HMAS Perth weerspiegelt de bredere ervaringen van de geallieerde marines tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij moed en vastberadenheid vaak hand in hand gingen met verlies en tragedie. Het schip speelde een cruciale rol in zowel de Atlantische als de Stille Oceaan en diende in enkele van de meest intense campagnes van de oorlog. Haar uiteindelijke ondergang in de Slag bij de Straat van Soenda illustreert de gevaren en onzekerheden van maritieme oorlogsvoering in deze periode, evenals de moed van haar bemanning die tot het bittere einde vocht.
Ondanks de beschadiging en gedeeltelijke plundering van haar wrak, blijft de HMAS Perth een belangrijk cultureel en historisch symbool. De herdenkingen en gedenktekens die haar eren, benadrukken het blijvende belang van deze kruiser voor het collectieve geheugen en erfgoed van Australië en de wereld. Ze staat symbool voor de veerkracht en het doorzettingsvermogen van degenen die hun leven gaven tijdens conflicten, en herinnert ons aan de noodzaak om hun offers te blijven herdenken.
Bronnen
- Australian War Memorial. (n.d.). HMAS Perth (I) – Cruiser. Retrieved from Australian War Memorial website.
- Frame, T. (2000). HMAS Perth (1936–1942): The story of the light cruiser that fought a last-ditch battle in Sunda Strait. Australian War Memorial. ISBN 1876439198.
- Gill, G. Hermon. (1957). Royal Australian Navy, 1939–1942. Australian War Memorial. Retrieved from Australian War Memorial.
- Maritime Archaeology Databases. (n.d.). HMAS Perth (I) – Shipwreck. Western Australian Museum.
