De Focke-Wulf Fw 200 Condor was een viermotorig monoplanen toestel, volledig gemaakt van metaal, ontworpen en geproduceerd door de Duitse vliegtuigfabrikant Focke-Wulf. De Fw 200, oorspronkelijk bedoeld als passagiersvliegtuig, zou later een belangrijke rol spelen tijdens de Tweede Wereldoorlog als verkennings- en maritiem patrouillevliegtuig. Deze transformatie van een civiel vliegtuig naar een militair werkpaard markeert het toestel als een van de meest veelzijdige vliegtuigen van de oorlog.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en ontwerp
De eerste vlucht van de Fw 200 Condor vond plaats op 27 juli 1937. Het ontwerp kwam voort uit een voorstel van luchtvaartingenieur Kurt Tank, die de visie had een langeafstandslandvliegtuig te ontwikkelen voor de Duitse luchtvaartmaatschappij Deutsche Luft Hansa. Op dat moment werd voor langeafstandsvluchten over water meestal gekozen voor watervliegtuigen, maar de Fw 200 was bedoeld om te concurreren op routes over de Atlantische Oceaan. Een belangrijk kenmerk van het vliegtuig was het vermogen om te kruisen op hoogten boven de 3000 meter (9.800 voet), wat langeafstandsvluchten economischer maakte dan zijn concurrenten, die meestal op lagere hoogten opereerden.
Specificaties van de Focke-Wulf Fw 200 Condor
De Focke-Wulf Fw 200 Condor was een geavanceerd viermotorig vliegtuig dat zowel in civiele als militaire rollen dienstdeed. De onderstaande technische specificaties beschrijven het militaire model Fw 200 C-3/U4, dat voornamelijk werd ingezet door de Luftwaffe tijdens de Tweede Wereldoorlog voor langeafstandsverkenningen, maritieme patrouilles en transporttaken.
Algemene kenmerken
- Bemanning: 5 personen
- Capaciteit: 30 volledig bewapende troepen (in transportconfiguratie)
- Lengte: 23,45 m (76 ft 11 in)
- Spanwijdte: 32,85 m (107 ft 9 in)
- Hoogte: 6,3 m (20 ft 8 in)
- Vleugeloppervlak: 119,85 m² (1.290,1 sq ft)
- Leeggewicht: 17.005 kg (37.490 lb)
- Maximaal startgewicht: 22.714 kg (50.076 lb)
Motoren
- Type: 4 × Bramo 323R-2 negen-cilinder luchtgekoelde radiale motoren
- Vermogen: 809 kW (1.085 pk) per motor
- Propellers: 3-bladige verstelbare propellers
Prestatie
- Maximale snelheid: 380 km/u (240 mph, 210 kn) op een hoogte van 4.800 m (15.700 ft)
- Kruissnelheid: 335 km/u (208 mph, 181 kn) op een hoogte van 4.000 m (13.000 ft)
- Bereik: 3.560 km (2.210 mi, 1.920 nmi)
- Vliegduur: Maximaal 14 uur
- Dienstplafond: 6.000 m (20.000 ft)
Bewapening
- Machinegeweren:
- 1 × 7,92 mm MG 15 in het voorste dorsale geschutskoepel
- 1 × 13 mm MG 131 in het achterste dorsale geschutskoepel
- 1 × 20 mm MG 151 kanon in de voorste gondola
- 1 × 7,92 mm MG 15 in de achterste gondola
- 2 × 7,92 mm MG 15 zijwaarts schietend vanuit de romp
Bewapening voor luchtbombardementen
- Bommenlast: Tot 1.000 kg (2.200 lb) intern of maximaal 5.400 kg (11.900 lb) extern aan vier ondervleugse pylonen
- Optionele wapens: Henschel Hs 293 geleide raketten (met bijbehorende radiobesturing)
Eerste trans-Atlantische vlucht
De Fw 200 stond bekend om zijn recordbrekende vluchten. Op 10 en 11 augustus 1938 was het toestel het eerste zwaardere-dan-lucht vliegtuig dat non-stop tussen Berlijn en New York vloog, een afstand van ongeveer 6.400 km (4.000 mijl). De vlucht, uitgevoerd vanaf Berlijn-Staaken naar Floyd Bennett Field in New York, duurde 24 uur en 56 minuten . Hiermee bewees het toestel zijn geschiktheid voor langeafstandsvluchten en kreeg het internationale aandacht als een van de meest geavanceerde passagiersvliegtuigen van die tijd.
Civiele rol van de Fw 200
Aanvankelijk werd de Fw 200 Condor ontwikkeld voor civiele doeleinden en was het in dienst van diverse luchtvaartmaatschappijen, waaronder Deutsche Luft Hansa, het Braziliaanse Syndicato Condor, en de British Overseas Airways Corporation (BOAC) . Het vliegtuig kon maximaal 26 passagiers vervoeren in twee cabines en had geavanceerde functies zoals intrekbaar landingsgestel. Het landingsgestel had een uniek ontwerp, dat ervoor zorgde dat het uitklapte zonder extra kracht, enkel door de luchtstroom, wat het gebruik in noodgevallen mogelijk maakte .
Militaire transformatie en rol tijdens de oorlog
De uitbraak van de Tweede Wereldoorlog verhinderde verdere civiele bestellingen van het toestel. Al snel werd de Fw 200 omgebouwd voor militaire doeleinden, voornamelijk op verzoek van de Japanse marine die een langeafstandspatrouillevliegtuig nodig had . De eerste militaire versies van de Fw 200 werden door de Luftwaffe gebruikt als langeafstandverkennings- en maritieme patrouillevliegtuigen. Het toestel werd ook ingezet als anti-scheepsbommenwerper en transportvliegtuig. De aanpassingen voor militaire taken omvatten de toevoeging van hardpoints voor bommen aan de vleugels, het versterken van de romp en de installatie van bewapening in voor- en achtersteven .
Bijdrage aan de Slag om de Atlantische Oceaan
De Fw 200 speelde een belangrijke rol tijdens de Slag om de Atlantische Oceaan, waar het werd ingezet voor het aanvallen van geallieerde konvooien. Van juni 1940 tot februari 1941 werd geschat dat het toestel verantwoordelijk was voor het tot zinken brengen van meer dan 330.000 ton aan geallieerde schepen . Door zijn grote reikwijdte en het vermogen om met een zware bommenlast te vliegen, was het toestel bijzonder effectief in het aanvallen van vrachtschepen, meestal uitgevoerd op lage hoogte voor maximale nauwkeurigheid. Dit leverde de Fw 200 de bijnaam “Vloek van de Atlantische Oceaan” op, gegeven door de Britse premier Winston Churchill .
Aanpassingen en uitdagingen voor de Fw 200
Hoewel de Focke-Wulf Fw 200 aanvankelijk zeer succesvol was in zijn militaire rol, kwamen er al snel beperkingen aan het licht. De extra militaire apparatuur en versterkingen brachten een aanzienlijke toename van het gewicht met zich mee, waardoor de structurele sterkte van het toestel werd aangetast. Dit leidde tot verschillende incidenten waarbij vroege modellen van de Fw 200 tijdens de landing uit elkaar braken, meestal door het falen van de achterste vleugelspar .
Om deze problemen op te lossen, werden latere modellen structureel versterkt, waardoor de betrouwbaarheid tijdens de vlucht werd verbeterd. Ondanks deze verbeteringen was het toestel kwetsbaar voor vijandelijke aanvallen, vooral vanaf 1941 toen de geallieerden verbeterde langeafstandsjagers en maritieme patrouillevliegtuigen introduceerden, zoals de Hawker Hurricane en de Grumman Martlet . Deze vliegtuigen, vaak gelanceerd vanaf CAM-schepen (schepen uitgerust met een lanceerplatform voor vliegtuigen), waren in staat de Fw 200 effectief aan te pakken.
Militaire verbeteringen en radar
Om het succes van de Fw 200 in zijn verkennings- en patrouillerol voort te zetten, werd de bewapening van het toestel versterkt. Bovendien werd in sommige latere versies van de Fw 200 een vroege vorm van radar geïnstalleerd, de Lorenz FuG 200 Hohentwiel ASV-radar . Dit systeem stelde het toestel in staat om “blind” te bombarderen, wat betekende dat het ook onder slechte weersomstandigheden of ‘s nachts aanvallen kon uitvoeren. De radar verhoogde de effectiviteit van de Fw 200, vooral bij het lokaliseren van geallieerde schepen voor U-bootaanvallen.
In 1943 werd een versie van de Fw 200 ontwikkeld die uitgerust was om de Henschel Hs 293 geleide raket te dragen. Dit maakte het mogelijk om aanvallen uit te voeren op grotere afstanden en de precisie van de aanvallen te vergroten. Om deze nieuwe wapensystemen te kunnen gebruiken, werd ook de bijbehorende FuG 203 Kehl radiobesturingseenheid geïnstalleerd .
Productie en daling van inzetbaarheid
De productie van de Fw 200 bereikte een piek in 1942, toen 84 toestellen werden gebouwd. In totaal werden er 276 toestellen geproduceerd gedurende de oorlog . De productie liep echter terug toen de geallieerden begonnen met intensieve bombardementen op Duitse fabrieken. Dit leidde tot de verplaatsing van de assemblage van het toestel van de Focke-Wulf-fabriek in Cottbus naar de fabriek van Blohm & Voss in Hamburg. Tegen 1944 was de productie nagenoeg stilgelegd, mede door het gebrek aan grondstoffen en de toenemende druk op de Duitse oorlogsindustrie.
In de loop van 1943 werd de Fw 200 steeds meer ingezet als transportvliegtuig, vooral voor het vervoeren van bevoorrading en troepen. De Luftwaffe gebruikte het toestel in deze rol tijdens belangrijke campagnes zoals de bevoorrading van de Duitse troepen in Stalingrad, waar het vermogen van de Fw 200 om lange afstanden te overbruggen van cruciaal belang was . De maritieme patrouilletaken van de Fw 200 werden geleidelijk overgenomen door nieuwere, beter uitgeruste vliegtuigen, zoals de Junkers Ju 290.
Hitler’s persoonlijke Fw 200
Een bijzonder bekend exemplaar van de Fw 200 was het persoonlijke transportvliegtuig van Adolf Hitler, de Fw 200 V3. Dit toestel, dat oorspronkelijk was ontworpen als passagiersvliegtuig, werd aangepast met luxe voorzieningen en extra veiligheidssystemen, waaronder bepantsering en een ontsnappingsluik . Het toestel droeg de registratie D-2600 en kreeg de naam Immelmann III, ter ere van de Duitse piloot en oorlogsheld Max Immelmann. Het vliegtuig werd niet alleen door Hitler gebruikt, maar ook door andere hoge Nazi-functionarissen, waaronder Heinrich Himmler en Hermann Göring.
De Fw 200 in gevechtsoperaties
Vanaf september 1939 werd de Fw 200 in dienst genomen bij de Luftwaffe voor maritieme operaties. De eerste militaire Fw 200Cs waren nog onbewapend en werden voornamelijk ingezet als transportvliegtuigen tijdens de Duitse invasie van Noorwegen in april 1940. Na de val van Frankrijk werd de Fw 200 echter snel uitgerust voor een offensieve rol, voornamelijk als langeafstandspatrouillevliegtuig boven de Atlantische Oceaan . Het toestel werd ingezet om geallieerde konvooien te lokaliseren en door te geven aan U-boten voor aanvallen, een cruciale rol in de Duitse oorlogsvoering op zee.
Tactieken en rol in de Battle of the Atlantic
Een standaard missie van de Fw 200 bestond uit het uitvoeren van lange cirkelvluchten boven de Atlantische Oceaan, waarbij het toestel verkenningen uitvoerde en konvooien detecteerde. Bij het ontdekken van geallieerde schepen gaf de bemanning de locatie door aan de Duitse U-bootvloot, waarna deze aanvallen uitvoerde . Daarnaast was de Fw 200 uitgerust met bommen en mijnen, waarmee het schepen direct kon aanvallen. Deze aanvallen werden vaak uitgevoerd op lage hoogte, wat de kans op een directe treffer verhoogde. Ondanks de beperkingen van vroege bombardementssystemen werd de Fw 200 berucht vanwege zijn effectiviteit in het tot zinken brengen van geallieerde schepen.
Van juni 1940 tot februari 1941 werd door de Luftwaffe gemeld dat de Fw 200 verantwoordelijk was voor het vernietigen van ongeveer 365.000 ton aan geallieerde schepen . Deze successen gaven het toestel zijn angstaanjagende bijnaam: “Vloek van de Atlantische Oceaan”. Echter, naarmate de oorlog vorderde, werd de Fw 200 steeds vaker geconfronteerd met nieuwe geallieerde tegenmaatregelen.
Geallieerde tactieken en het einde van de heerschappij van de Condor
Vanaf 1941 begonnen de geallieerden systematisch de dreiging van de Fw 200 aan te pakken. De introductie van CAM-schepen (Catapult Aircraft Merchant ships), die uitgerust waren met lanceerplatforms voor jachtvliegtuigen zoals de Hawker Hurricane, bood de geallieerden de mogelijkheid om de Fw 200 tijdens zijn patrouilles neer te halen. Deze jachtvliegtuigen, gelanceerd vanaf schepen die midden in de oceaan opereerden, verkortten de periode waarin de Fw 200 ongestoord kon opereren. In augustus 1941 werd de eerste Fw 200 neergehaald door een Hurricane, een keerpunt in de luchtoorlog boven de Atlantische Oceaan.
Daarnaast introduceerden de geallieerden nieuwe escorteschepen en maritieme patrouillevliegtuigen, zoals de Amerikaanse Grumman Martlet, die vanaf de eerste Britse escortcarrier HMS Audacity opereerde. Deze vliegtuigen slaagden erin meerdere Fw 200’s neer te halen tijdens de escortmissies van konvooien in 1941. De dreiging vanuit de lucht nam verder toe toen de Amerikaanse USAAF zich bij de geallieerde inspanningen voegde. Op 14 augustus 1942 werd een Fw 200 voor het eerst neergeschoten door Amerikaanse piloten, toen het toestel boven IJsland werd aangevallen door een Curtiss P-40 Warhawk en een Lockheed P-38 Lightning .
Overgang naar transporttaken
Vanaf 1943 verminderde de inzet van de Fw 200 als maritiem patrouillevliegtuig drastisch. De Luftwaffe besloot het toestel vooral in te zetten voor transporttaken, vanwege de toenemende geallieerde luchtmacht en het verlies van luchtmachtbases aan de Atlantische kust na de geallieerde invasie in Frankrijk. De Fw 200 werd onder andere ingezet bij de bevoorrading van Duitse troepen tijdens het Beleg van Stalingrad in de winter van 1942-1943. Ondanks de beperkte capaciteit van de Fw 200 vergeleken met andere transportvliegtuigen zoals de Junkers Ju 52, speelde het toestel een cruciale rol bij het vervoeren van levensnoodzakelijke voorraden naar de omsingelde Duitse troepen.
Het lot van de Fw 200 na de oorlog
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog had de Fw 200 haar rol in de strijd vrijwel volledig verloren. Hoewel het toestel in zijn beginjaren succesvol was geweest als verkenningsvliegtuig en bommenwerper, kon het niet langer concurreren met nieuwere vliegtuigen. De geallieerde luchtoverwicht en de vernietiging van Duitse luchtmachtbases in Frankrijk en Noorwegen beperkten de inzetbaarheid van de Fw 200 aanzienlijk . De productie van het toestel werd uiteindelijk in 1944 stopgezet, en tegen die tijd waren er 276 exemplaren geproduceerd .
Na de oorlog werd de Fw 200 nauwelijks nog gebruikt. Enkele toestellen kwamen in handen van neutrale landen zoals Spanje, waar ze tijdelijk voor transportdoeleinden werden ingezet. Een aantal beschadigde Fw 200’s, die tijdens de oorlog in Spanje en Portugal waren geland, werden door Duitsland aan Spanje verkocht. Een van deze vliegtuigen werd kort gebruikt door de Spaanse luchtmacht, maar door het gebrek aan onderdelen en politieke complicaties werden ze rond 1950 allemaal gesloopt .
Hitler’s persoonlijke Fw 200 en andere VIP-transporten
Naast de militaire en civiele inzet was een van de bekendste versies van de Fw 200 die van het persoonlijke transportvliegtuig van Adolf Hitler. Het toestel, dat de naam Immelmann III droeg, was aangepast om aan de persoonlijke eisen van Hitler te voldoen, waaronder bepantsering en extra veiligheidsvoorzieningen zoals een ontsnappingsluik. Hitler’s toestel was niet het enige dat voor hooggeplaatste nazi-functionarissen werd gebruikt. Ook Heinrich Himmler, Albert Speer, Hermann Göring en Karl Dönitz maakten gebruik van speciaal aangepaste Fw 200’s . Deze VIP-versies waren grotendeels ongewapend en uitgerust met luxueuze voorzieningen, maar speelden geen rol in militaire operaties.
De “Immelmann III” werd uiteindelijk vernietigd tijdens een geallieerde luchtaanval op Tempelhof Airport in Berlijn op 18 juli 1944. Hiermee kwam een einde aan het gebruik van de Fw 200 als het persoonlijke transport van Hitler en andere topnazi’s .
Conclusie
De Focke-Wulf Fw 200 Condor was een veelzijdig vliegtuig dat zowel civiel als militair dienstdeed. Ontworpen als passagiersvliegtuig, werd het toestel een belangrijk instrument in de Duitse oorlogsvoering tijdens de Tweede Wereldoorlog. In zijn rol als maritiem patrouillevliegtuig en bommenwerper speelde de Fw 200 een belangrijke rol in de Slag om de Atlantische Oceaan, waar het door Winston Churchill de bijnaam “Vloek van de Atlantische Oceaan” kreeg. Ondanks zijn vroege succes werden de beperkingen van het toestel steeds duidelijker naarmate de oorlog vorderde. Tegen het einde van 1943 was de Fw 200 grotendeels gedegradeerd tot transportvliegtuig, en de productie werd in 1944 beëindigd.
Na de oorlog bleef het toestel beperkt in gebruik, voornamelijk door een gebrek aan reserveonderdelen en de komst van modernere vliegtuigen. Vandaag de dag bestaat er nog maar één volledig gerestaureerde Fw 200, tentoongesteld in het Berlin Tempelhof Airport Museum. Het toestel blijft een symbool van de technologische ontwikkelingen in de luchtvaart tijdens de Tweede Wereldoorlog en de veelzijdigheid van vliegtuigen in oorlogstijd.
Bronnen en meer informatie
- “Focke-Wulf Fw 200 Condor.” Warplanes of the Luftwaffe.
- “Condor’s Record-Breaking Flight.” Berlin Air Museum.
- “The Fw 200 in Maritime Warfare.” Atlantic Battle Archives.
- “Hitler’s Personal Aircraft.” Tempelhof Museum, Berlijn.
- “Development and Structural Issues of the Fw 200.” German Aviation Historical Society.
- Afbeelding: Bundesarchiv, Bild 101I-432-0796-07 / Kranz / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
