De Junkers Ju 290 was een viermotorig langeafstandsvliegtuig, ontworpen en geproduceerd door de Duitse vliegtuigbouwer Junkers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het toestel werd aanvankelijk ontwikkeld als zwaar transportvliegtuig voor de Luftwaffe, maar werd later aangepast voor maritieme verkenningsmissies. De Ju 290 speelde een belangrijke rol in de militaire operaties van Nazi-Duitsland, vooral tijdens de Slag om de Atlantische Oceaan.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling van de Ju 290
De ontwikkeling van de Junkers Ju 290 begon als een militaire variant van het Junkers Ju 90 passagiersvliegtuig, dat oorspronkelijk was ontworpen voor civiel gebruik. Het Ju 90-toestel werd geëvalueerd voor militaire doeleinden vanwege zijn grote capaciteit, maar al snel bleek dat er behoefte was aan een specifiek militair ontwerp voor langeafstandstransport.
De Ju 290 werd ontworpen met een verlengde romp, krachtigere BMW 801 motoren, en een hydraulisch bediende achterklep (Trapoklappe), waardoor het vliegtuig gemakkelijk grote ladingen kon vervoeren. Het eerste prototype van de Ju 290, aangeduid als de Ju 290 V1, maakte zijn eerste vlucht op 16 juli 1942. Dit prototype was aanvankelijk onbewapend, maar na enkele vroege verliezen van vliegtuigen werd op de productieversies wel bewapening aangebracht, waaronder machinegeweren en kanonnen.
Kenmerken van de Ju 290
De Ju 290 had indrukwekkende afmetingen en prestaties voor zijn tijd. Hieronder een overzicht van de belangrijkste specificaties:
Bemanning: 9 personen
Lengte: 28,64 meter
Spanwijdte: 42 meter
Hoogte: 6,83 meter
Leeggewicht: 24.000 kg
Maximum gewicht: 44.969 kg
Motoren: Vier BMW 801G 14-cilinder luchtgekoelde motoren met elk 1.700 pk
Maximale snelheid: 439 km/u op 5.800 meter hoogte
Actieradius: 6.148 km
Dienstplafond: 6.000 meter
De defensieve bewapening van de Ju 290 varieerde afhankelijk van de versie, maar bestond meestal uit meerdere 20 mm en 13 mm machinegeweren, evenals enkele kanonnen in de gondel onder de romp en in de staartpositie. Het vliegtuig kon tot 3.000 kg aan bommen vervoeren, hoewel dit niet veelvuldig werd gebruikt.
Operationele inzet: Transport en Verkenning
Slag om de Atlantische Oceaan
De Ju 290 werd al snel ingezet voor langeafstandsverkenningsmissies tijdens de Slag om de Atlantische Oceaan. Admiraal Karl Dönitz, bevelhebber van de Duitse U-boten, drong erop aan dat alle beschikbare Ju 290-vliegtuigen werden toegewezen aan de ondersteuning van de U-bootcampagne tegen de geallieerde scheepvaart. Met de lange actieradius en het vermogen om konvooien van grote afstand te detecteren, was de Ju 290 een belangrijk wapen in de poging van Duitsland om de geallieerde bevoorradingslijnen te verstoren.
Vanaf hun basis in Frankrijk opereerden de Ju 290’s van het verkenningseskader Fernaufklärungsgruppe (FAGr) 5. Ze speelden een cruciale rol in het opsporen van geallieerde konvooien en het doorgeven van deze informatie aan U-boten. Tijdens deze missies bleef de Ju 290 vaak tot 18 uur in de lucht.
Verkennings- en bommenwerpversies
Hoewel de primaire rol van de Ju 290 het zware transport was, werd het vliegtuig ook aangepast voor verkenningsmissies. De Ju 290A-2 werd bijvoorbeeld uitgerust met de FuG 200 Hohentwiel radar, die effectief werd gebruikt voor het detecteren van scheepskonvooien. Deze radar kon geallieerde schepen detecteren op een afstand van maximaal 100 km.
In de loop van de oorlog werden verschillende varianten van de Ju 290 geproduceerd. De Ju 290A-3 en A-4 hadden verbeterde motoren en defensieve bewapening, terwijl de A-5 en latere versies nog meer pantserbescherming en bewapening kregen. Deze aanpassingen maakten de Ju 290 een krachtig vliegtuig voor zowel transport- als verkenningstaken.
KG 200 en speciale operaties
Een van de meer mysterieuze aspecten van de Ju 290’s inzet was het gebruik door het geheime Duitse eenheid, Kampfgeschwader 200 (KG 200). Dit eskader voerde speciale operaties uit, zoals het droppen van spionnen achter vijandelijke linies en het uitvoeren van langeafstandsvluchten naar afgelegen locaties. Het is ook bekend dat KG 200 de Ju 290 gebruikte voor operaties in het Midden-Oosten, waaronder het droppen van Iraakse parachutisten in de buurt van Mosul.
De Ju 290 als potentiële Amerika-bommenwerper
Naast de operationele inzet van de Ju 290 als transport- en verkenningsvliegtuig, werden er ook plannen overwogen om het toestel in te zetten voor nog grotere strategische doelen, zoals het zogenaamde “Amerika Bomber”-initiatief. Dit plan voorzag in de ontwikkeling van een vliegtuig dat in staat zou zijn om de Verenigde Staten te bereiken en bombarderen. Hoewel de Ju 290 hiervoor werd overwogen, werd het project nooit gerealiseerd.
In het kader van dit initiatief werd er ook geëxperimenteerd met lucht-tanktechnieken en een bommenwerpervariant van de Ju 290, aangeduid als de Ju 290B-1. Deze versie zou op grote hoogte kunnen opereren en was voorzien van een drukcabine, maar het project werd nooit afgerond voor het einde van de oorlog.
Vluchten naar Japan
Er zijn ook aanwijzingen dat de Duitse Luftwaffe plannen had om met de Ju 290 langeafstandsvluchten naar Japan uit te voeren. Dit zou met name van belang zijn geweest na de invasie van de Sovjet-Unie in 1941, toen traditionele bevoorradingsroutes naar Japan door de geallieerden werden afgesneden. Het plan omvatte vluchten vanuit bezet Finland naar Japan via Siberië en Manchuria. Hoewel tests werden uitgevoerd en enkele vliegtuigen werden aangepast voor deze missies, zijn er geen bevestigde vluchten naar Japan uitgevoerd. Het project werd uiteindelijk geannuleerd vanwege strategische en diplomatieke complicaties.
Einde van de oorlog en nasleep
Naarmate de oorlog vorderde en de geallieerden steeds meer terrein wonnen, werd het voor de Luftwaffe moeilijker om de Ju 290 effectief in te zetten. Na de geallieerde invasie van Normandië in juni 1944 werden de resterende Ju 290’s teruggetrokken uit hun bases in Frankrijk en opnieuw toegewezen aan transporttaken. Enkele Ju 290’s kwamen ook in handen van bondgenoten. Een voorbeeld hiervan is het Lufthansa-toestel D-AITR, dat in april 1945 in Spanje landde en daar werd geïnterneerd.
Conclusie
De Junkers Ju 290 was een veelzijdig en krachtig vliegtuig dat diende in verschillende cruciale rollen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Oorspronkelijk ontworpen als een zwaar transportvliegtuig, bewees de Ju 290 zich ook als een effectieve langeafstandsverkenner. Hoewel enkele ambitieuze plannen, zoals de Amerika-bommenwerper en langeafstandsvluchten naar Japan, nooit volledig werden gerealiseerd, blijft de Ju 290 een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van de Duitse luchtvaart tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het vliegtuig vertegenwoordigde de technologische mogelijkheden van de Duitse luchtvaartindustrie en de strategische ambities van de Luftwaffe in een cruciale fase van het conflict.
Bronnen en meer informatie
- Griehl, Manfred. Junkers Ju 290, Ju 390, Ju 490 & other Developments of the Junkers Long-range Reconnaissance and Heavy Transport Aircraft. Schiffer Publishing, 2011.
- Forsgren, Jan. Luftwaffe Special Weapons 1942–1945: Airborne Missiles, Guided Bombs and Rockets. Casemate Publishers, 2019.
- Goss, Chris. Sea Eagles: The Operational History of the Messerschmitt Me 210 and Me 410 in Luftwaffe Service, 1942–45. Classic Publications, 2007.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons