De ondertekening van de capitulatie van Nazi Duitsland 7 mei 1945

In de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog, toen de nederlaag van Nazi-Duitsland onvermijdelijk werd, speelden zich dramatische gebeurtenissen af die uiteindelijk leidden tot de overgave van de Duitse strijdkrachten. Een van de sleutelfiguren in dit historische moment was Generaal Alfred Jodl, die namens Duitsland de overgave in Reims aan de geallieerden onderhandelde.

De Opdracht van Dönitz

Generaal Alfred Jodl, die op 6 mei 1945 in Reims, Frankrijk, aankwam, handelde onder directe instructies van Karl Dönitz, de opvolger van Adolf Hitler na diens zelfmoord. Dönitz, die kort na de dood van Hitler benoemd werd tot president van het Reich, gaf Jodl de opdracht om de overgave van de bewapende Duitse strijdkrachten aan de westelijke geallieerden te bespreken. Dit initiatief weerspiegelde een wanhopige poging om de controle over het verloop van de overgave te behouden, te midden van de snel veranderende geopolitieke situatie.

Onderhandelingen onder Druk

Net zoals Generaal Hans-Georg von Friedeburg probeerde te onderhandelen met Veldmaarschalk Bernard Montgomery aan het westfront, vond Jodl zichzelf in een vergelijkbare positie met de geallieerde strijdkrachten onder leiding van Generaal Dwight D. Eisenhower. Echter, Eisenhower stond vastberaden in zijn eis voor een onvoorwaardelijke overgave, wat betekende dat er geen ruimte was voor onderhandelingen over de voorwaarden. Dit standpunt plaatste Jodl onder immense druk, aangezien elke vertraging of afwijking van Eisenhowers eisen kon resulteren in het afbreken van de gesprekken.

De Nacht van Beslissingen

Communicatie tussen Jodl en Dönitz

Na het ontvangen van Eisenhower’s ultimatum, stond Jodl voor een lastig moment. Hij moest snel handelen en communiceerde onmiddellijk met Dönitz, die zich in Flensburg bevond. In deze gespannen uren, terwijl de toekomst van Duitsland aan een zijden draadje hing, informeerde Jodl Dönitz over de onwrikbare eis van Eisenhower voor een totale onvoorwaardelijke overgave. De communicatie tussen Jodl en Dönitz in deze late uren was doorslaggevend en zou de loop van de geschiedenis beïnvloeden.

Dönitz geeft toe aan het Onvermijdelijke

Kort na middernacht, na het ontvangen van Jodl’s rapport, kwam Dönitz tot de conclusie dat verdere weerstand zinloos zou zijn. De situatie op alle fronten was uitzichtloos; de geallieerde legers hadden de belangrijkste Duitse steden omsingeld of veroverd, en de Sovjet-troepen hadden Berlijn bezet. In een beslissende reactie stuurde Dönitz een bericht terug naar Jodl, waarin hij hem opdroeg de volledige en onvoorwaardelijke overgave van alle Duitse strijdkrachten te regelen. Deze opdracht markeerde een eindpunt in de oorlog en het einde van het Derde Rijk.

Reactie en Voorbereiding op Overgave

Jodl’s Voorbereidingen voor de Formele Overgave

Met de opdracht van Dönitz in handen, begon Jodl aan de voorbereidingen voor de formele overgaveceremonie. Dit proces omvatte niet alleen het opstellen van de noodzakelijke documentatie maar ook het overleggen met de verschillende commandanten van de Duitse strijdkrachten om ervoor te zorgen dat de orders voor overgave effectief zouden worden doorgevoerd. Het was essentieel dat deze instructies duidelijk en ondubbelzinnig waren, om verdere verwarring of mogelijke conflicten aan het front te voorkomen.

De Rol van de Geallieerden

Aan de zijde van de geallieerden was er ook een aanzienlijke voorbereiding nodig om deze historische gebeurtenis te faciliteren. Eisenhower en zijn staf moesten ervoor zorgen dat alle geallieerde legers klaar waren om de Duitse overgave te ontvangen en te implementeren. Dit omvatte coördinatie tussen de verschillende geallieerde machten en planning voor de post-oorlog periode in Europa.

De Formele Overgave in Reims

De Laatste Uren voor de Overgave

De uren voorafgaand aan de formele ondertekening van de overgavedocumenten waren gevuld met een mengeling van spanning en opluchting. Voor Generaal Jodl en zijn team betekende de voorbereiding van deze documenten het einde van jaren van strijd, terwijl het voor de geallieerden de bevestiging was van hun overwinning en het begin van de wederopbouw van Europa.

De Ondertekening van de Overgavedocumenten

Op 7 mei 1945, in een sober ingerichte kamer in het hoofdkwartier van de geallieerden in Reims, werden de definitieve stappen gezet naar de Duitse overgave. Generaal Jodl, namens het Duitse leger, ondertekende de documenten die de onvoorwaardelijke overgave van alle Duitse strijdkrachten bekrachtigden. Deze ceremonie werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de geallieerde machten, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de Sovjet-Unie.

De Betekenis van de Locatie en Tijd

De keuze voor Reims als locatie voor de overgave was symbolisch; het was een stad die zwaar had geleden onder de oorlog en nu het toneel was van een van de meest cruciale momenten in de moderne geschiedenis. De timing, kort na middernacht, onderstreepte de urgentie en het belang van het moment, en sloot een donkere periode in de Europese geschiedenis af. Er was ook frictie met de USSR over de plaats van Reims, waardoor er op 8 mei 1945 dezelfde ceremonie werd herhaald in Berlijn, met Wilhelm Keitel als ondertekenaar.

Was de USSR boos?

De Sovjets waren niet direct “boos” over de gebeurtenissen in Reims, maar ze waren wel gefrustreerd en enigszins wantrouwend vanwege de manier waarop de overgave van Duitsland werd gehanteerd door de Westerse geallieerden. Er zijn verschillende aspecten die bijdroegen aan hun ontevredenheid:

  1. Tijdstip en Aankondiging van de Overgave: De eerste ondertekening van de Duitse overgave vond plaats in Reims op 7 mei 1945, en het nieuws werd bijna onmiddellijk door de Westerse geallieerden bekendgemaakt. De Sovjet-Unie voelde zich buitengesloten van deze ceremonie en was verontwaardigd dat het nieuws werd gepubliceerd voordat een formele, meer representatieve overgaveceremonie in Berlijn kon plaatsvinden, waarbij alle geallieerde machten betrokken zouden zijn.
  2. Locatie van de Ondertekening: De Sovjets waren van mening dat een dergelijke belangrijke gebeurtenis als de Duitse overgave zou moeten plaatsvinden in Berlijn, de hoofdstad van Duitsland, waar de Sovjets aanzienlijke offers hadden gebracht tijdens de strijd om de stad. De keuze voor Reims, een locatie die meer geassocieerd werd met de Amerikaanse en Britse troepen, werd gezien als een poging van de westerse bondgenoten om de overwinning naar zich toe te trekken.
  3. Politieke Implicaties: De Sovjet-Unie was bezorgd over de mogelijke geopolitieke implicaties van een aparte overgave in het Westen, met name dat de Duitsers mogelijk verschillende voorwaarden zouden accepteren van de Westerse geallieerden, wat de positie van de Sovjet-Unie in het bezette Duitsland en in de bredere naoorlogse regelingen kon ondermijnen.

Als gevolg van deze gevoelens van miskenning en wantrouwen stonden de Sovjets erop dat een tweede, meer formele en inclusieve ondertekening van de Duitse overgave plaatsvond in Karlshorst, een buitenwijk van Berlijn, op 8 mei 1945. Deze ceremonie omvatte hoge vertegenwoordigers van alle vier de belangrijkste geallieerde machten, waaronder de Sovjet-Unie, en wordt gezien als de definitieve capitulatie van Nazi-Duitsland.

Gevolgen van de Overgave

De ondertekening van de overgave betekende formeel het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa, hoewel gevechten in sommige delen van de wereld nog voortduurden. Voor Duitsland betekende dit het begin van een lange periode van wederopbouw en denazificatie, onder toezicht van de geallieerde bezettingsmachten. Voor Europa als geheel markeerde de overgave het begin van een nieuw tijdperk van wederopbouw en samenwerking, wat uiteindelijk zou leiden tot de vorming van de Europese Unie.

Conclusie

De overgave in Reims is een cruciaal moment in de geschiedenis dat het einde markeerde van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Dit moment leert ons het belang van onvoorwaardelijke overgave in conflicten en de noodzaak van internationale samenwerking voor een duurzame vrede. De rol die individuele leiders en diplomaten speelden bij het vormgeven van deze gebeurtenissen blijft een belangrijk studieonderwerp voor historici en beleidsmakers.

Bronnen en meer informatie