In de zomer van 1940 was de Tweede Wereldoorlog in volle gang en Frankrijk, een bondgenoot van het Verenigd Koninkrijk, had zojuist een wapenstilstand met Duitsland getekend. Terwijl de geallieerden zich opmaakten voor de strijd, was het Verenigd Koninkrijk bezorgd dat de Franse vloot zich zou aansluiten bij de Duitse Kriegsmarine. Op 3 juli 1940 besloot Winston Churchill, de toenmalige Britse premier, om een eenheid van de Royal Navy te sturen om een deel van de Franse vloot te vernietigen in de haven van Mers-el-Kébir, Algerije. Deze aanval, bekend als de Aanval op Mers-el-Kébir of de Slag om Mers-el-Kébir, resulteerde in de dood van 1297 Franse marine mensen.
Motivering voor de aanval
De Britse overwegingen voor de aanval waren gebaseerd op de angst dat de Franse vloot, een van de grootste en meest geavanceerde van de wereld, zich zou aansluiten bij de Duitse Kriegsmarine en zo de oorlogsbalans zou verschuiven in het voordeel van de asmogendheden. Churchill en zijn regering waren ook bezorgd dat de Franse schepen zouden worden gebruikt om Britse koloniën aan te vallen of om te helpen bij de Duitse invasie van het Verenigd Koninkrijk.
De admiraal François Darlan, de commandant van de Franse vloot, had Churchill eerder verzekerd dat de vloot niet in Duitse handen zou vallen en dat de schepen zouden worden vernietigd of overgedragen aan de Britse of Amerikaanse marine. Desondanks besloot Churchill om de aanval uit te voeren, in de veronderstelling dat de beloftes van Darlan onvoldoende waren.
Gevolgen van de aanval
De Aanval op Mers-el-Kébir had verstrekkende gevolgen voor de relatie tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Hoewel de Britse regering de aanval probeerde te verdedigen als een noodzakelijke stap om te voorkomen dat de Franse vloot in Duitse handen zou vallen, werd de actie in Frankrijk als een verraad beschouwd. Velen in Frankrijk beschuldigden Churchill van het verbreken van de geallieerde verbondenheid en van het doden van onschuldige Fransen.
De aanval had ook internationale gevolgen. De Verenigde Staten, die nog neutraal waren in de oorlog, keken met afschuw toe hoe een bondgenoot van hun bondgenoot een aanval uitvoerde op een andere bondgenoot. Dit maakte de positie van de VS in de oorlog onduidelijk en versterkte de angst dat de oorlog zich zou uitbreiden naar de western hemisphere.
De aanval op Mers-el-Kébir was een van de redenen waarom veel Fransen zich tegen de Britse regering keerden en zich aansloten bij de Vichy-regime, dat zich later zou aansluiten bij de Duitse zijde.
Franse verliezen
Tijdens de Slag van Mers-el-Kébir werden de volgende Franse schepen gezonken of beschadigd:
- Slagkruiser Dunkerque: Gezonken tijdens de aanval
- Slagkruiser Strasbourg: Gezonken tijdens de aanval
- Slagkruiser Provence: Beschadigd tijdens de aanval en later gezonken door de Franse marine om te voorkomen dat de Duitsers de schepen zouden gebruiken.
- De slagkruiser Bretagne: Beschadigd tijdens de aanval maar kon later worden hersteld.
- De kruiser Mogador: Beschadigd tijdens de aanval, maar kon later worden hersteld.
- De kruiser Primauguet: Beschadigd tijdens de aanval, maar kon later worden hersteld.
- De kruiser Tartu: Beschadigd tijdens de aanval, maar kon later worden hersteld.
- De torpedobootjager Fougueux: Gezonken tijdens de aanval.
- De torpedobootjager Volta: Gezonken tijdens de aanval.
- De torpedobootjager Albatros: Gezonken tijdens de aanval.
Juistheid van de beslissing
De beslissing van Churchill om de Aanval op Mers-el-Kébir uit te voeren is omstreden gebleven tot op de dag van vandaag. Sommigen argumenteren dat het een noodzakelijke stap was om te voorkomen dat de Franse vloot in Duitse handen zou vallen en zo de oorlogsbalans zou verschuiven in het voordeel van de asmogendheden. Anderen stellen dat de aanval onnodig bloedig was en dat er andere manieren hadden kunnen worden gevonden om de Franse vloot te neutraliseren zonder zo veel verliezen.
Veel hangt af van de veronderstellingen die de Britse regering had over de intenties van de Franse vloot en de betrouwbaarheid van de beloftes van Darlan. Wat ook de waarheid is, de Aanval op Mers-el-Kébir was een dramatische gebeurtenis die een diepe impact had op de relatie tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk en op de internationale politiek.
