Het Avro York-transportvliegtuig werd door Avro ontwikkeld tijdens de Tweede Wereldoorlog en speelde een veelzijdige rol in zowel militaire als civiele operaties. Gebaseerd op het ontwerp van de Avro Lancaster-bommenwerper, deelde de York verschillende onderdelen met zijn voorganger. De productie verliep aanvankelijk traag vanwege prioriteit voor de Lancaster, maar versnelde vanaf 1944 toen de vraag naar transportvliegtuigen toenam.
De York bleef in gebruik tussen 1943 en 1964 en vervulde een sleutelrol in luchttransport, waaronder tijdens de Berlijnse Luchtbrug in 1948-1949. Ook werd het vliegtuig gebruikt als VIP-transport voor prominente leiders zoals Winston Churchill, Charles de Gaulle en Lord Mountbatten.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en Ontwerp
Oorsprong en Ontwikkelingsproces
In 1941 begon Avro met de ontwikkeling van een transportvliegtuig dat geschikt was voor lange afstanden. Dit initiatief was ambitieus, aangezien de luchtvaartindustrie zich toen voornamelijk richtte op militaire toestellen. Ondanks het ontbreken van officiële steun werd het ontwerp snel gerealiseerd. De Avro York, aangeduid als Type 685, was gebaseerd op de Avro Lancaster, maar had een vergroot rechthoekig rompontwerp dat twee keer zoveel interne capaciteit bood als de Lancaster.
Het eerste prototype, aangeduid als LV626, vloog op 5 juli 1942 vanaf Ringway Airport in Manchester. Hoewel het prototype aanvankelijk tweevoudige vinnen had, werd een derde vin toegevoegd om de bestuurbaarheid te verbeteren. Na succesvolle testvluchten gaf het Britse Air Ministry opdracht voor verdere prototypes en productie.
Productie-uitdagingen
De productie van de Avro York werd beperkt door materiaaltekorten en de noodzaak om de Lancaster-productie op peil te houden. In 1943 waren er slechts enkele toestellen gebouwd. Het productietempo steeg vanaf 1944 en richtte zich voornamelijk op transporttoepassingen, waaronder enkele speciale aanpassingen zoals een VIP-versie voor Winston Churchill.
Technische Specificaties en Ontwerpkenmerken
De Avro York was een hoogdekker met een volledig metalen constructie. De vleugels, ontleend aan de Lancaster, huisden vier Rolls-Royce Merlin-motoren en boden plaats aan interne brandstoftanks. Het vliegtuig had een semi-monocoque rompstructuur die in secties was gebouwd.
Capaciteit en Indeling
Het toestel bood ruimte aan 21 passagiers in een driedubbele zitopstelling. In sommige versies werd extra comfort toegevoegd, zoals slaapplaatsen voor lange afstanden. De cabine was voorzien van nooduitgangen en een eenvoudige keuken. Ondanks het veelzijdige ontwerp was het toestel berucht vanwege het lawaai dat de motoren produceerden.
Militaire Inzet
Eerste Operationele Gebruik
In 1943 werd de Avro York voor het eerst in dienst genomen door de Royal Air Force (RAF) Transport Command. Het toestel werd ingezet op belangrijke routes, zoals tussen Engeland en India, en vervulde een essentiële rol in de bevoorrading tijdens de Berlijnse Luchtbrug. Tijdens deze operatie voerden zeven RAF-squadrons met Yorks meer dan 58.000 vluchten uit.
Afname van het Militair Gebruik
Na de Tweede Wereldoorlog nam de militaire vraag naar de York af. Veel toestellen werden verkocht aan civiele operators of gesloopt vanwege corrosieproblemen. Sommige Yorks bleven tot in de jaren 1950 in gebruik bij militaire transportdiensten.
Civiel Gebruik van de Avro York
Begin van Civiele Operaties
De eerste civiele inzet van de Avro York vond plaats in 1944, toen een exemplaar, oorspronkelijk bestemd voor de RAF, werd geleverd aan British Overseas Airways Corporation (BOAC). Dit toestel, met registratie G-AGJA, werd ingezet op een route van het Verenigd Koninkrijk naar Marokko en Cairo. BOAC kreeg in totaal 25 Yorks toegewezen, waarvan enkele waren uitgerust met slaapplaatsen voor langeafstandsvluchten, zoals de route naar Johannesburg.
Uitbreiding van Civiele Toepassingen
In de naoorlogse periode breidde BOAC het gebruik van de York uit naar verschillende internationale routes. Naast passagiersvluchten werden ook gecombineerde passagiers- en vrachtvluchten uitgevoerd. British South American Airways (BSAA) gebruikte de York op routes naar het Caribisch gebied en Zuid-Amerika. Na de fusie met BOAC in 1949 werden deze vluchten voortgezet onder de nieuwe organisatie.
Hoewel de York in 1952 door BOAC werd teruggetrokken uit passagiersvluchten, bleef het type actief in vrachtoperaties tot 1957. Na hun uitfasering door BOAC werden veel toestellen overgenomen door onafhankelijke luchtvaartmaatschappijen, zoals Skyways en Dan-Air, die ze gebruikten voor troepentransport en vrachtvluchten.
Bijzondere Toepassingen en VIP-Vluchten
De veelzijdigheid van de Avro York maakte het toestel geschikt voor speciale rollen, waaronder VIP-transport. Eén van de prototypes, LV633, werd omgebouwd tot een luxe vliegtuig voor Winston Churchill. Het interieur omvatte een conferentievoorziening, evenals extra comfort voor lange vluchten.
Een ander toestel, MW140 met de naam Endeavour, werd gebruikt door de hertog van Gloucester tijdens zijn ambtstermijn als gouverneur-generaal van Australië. Andere prominente gebruikers waren de Franse generaal Charles de Gaulle en de Zuid-Afrikaanse premier Jan Smuts.
Operationele Uitdagingen en Ongevallen
Hoewel de Avro York in vele rollen werd ingezet, werd het type ook geplaagd door technische beperkingen en veiligheidsproblemen. Van de in totaal 258 gebouwde Yorks gingen 87 toestellen verloren door ongelukken of incidenten. Een van de ernstigste was een crash in 1944 waarbij Air Chief Marshal Trafford Leigh-Mallory en zijn vrouw omkwamen toen hun York een bergkam raakte in de Franse Alpen.
Andere ongelukken, zoals tijdens de Berlijnse Luchtbrug en civiele vrachtvluchten in Canada, onderstreepten de risico’s van het opereren van het toestel onder uitdagende omstandigheden. Ondanks deze incidenten leverde de York een cruciale bijdrage aan transportoperaties in de naoorlogse periode.
Ontmanteling en Bewaring
Tegen de jaren 1960 waren de meeste Yorks uit operationele dienst gehaald. Slechts twee toestellen zijn bewaard gebleven en tentoongesteld in het Verenigd Koninkrijk:
- Avro York TS798 (G-AGNV): Te zien in het Royal Air Force Museum Cosford, waar het toestel is hersteld en geschilderd in RAF-markeringen.
- Avro York MW232 (G-ANTK): Onderdeel van de collectie van het Imperial War Museum in Duxford, nadat het jarenlang was gebruikt als vrachttoestel.
Deze overgebleven exemplaren bieden een unieke blik op de luchtvaartgeschiedenis en de veelzijdigheid van de Avro York.
Conclusie
De Avro York speelde een belangrijke rol in zowel militaire als civiele luchttransportoperaties tussen 1943 en 1964. Gebaseerd op de succesvolle Avro Lancaster bood het toestel een veelzijdige oplossing voor vracht-, passagiers- en speciale transportbehoeften. Ondanks uitdagingen in productie en operationele beperkingen, markeerde de York een belangrijke stap in de ontwikkeling van strategisch luchttransport in de 20e eeuw. Dankzij inspanningen om enkele exemplaren te behouden, blijft de nalatenschap van dit opmerkelijke vliegtuig behouden voor toekomstige generaties.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: RuthAS, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
- Hannah, Donald (1967). The Avro York (Aircraft in Profile number 168). Leatherhead: Profile Publications Ltd. ISBN 978-0-85383-001-7.
- Jackson, A.J. (1990). Avro Aircraft Since 1908 (2nd ed.). London: Putnam Aeronautical Books. ISBN 978-0-85177-834-8.
- Stewart, Greig (1991). Shutting Down the National Dream: A.V. Roe and the Tragedy of the Avro Arrow. Toronto: McGraw-Hill-Ryerson. ISBN 978-0-07-551119-8.
- Wilson, Stewart (1994). Military Aircraft of Australia. Weston Creek: Aerospace Publications. ISBN 978-1-875671-08-0.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2008). Berlin Airlift: The Salvation of a City. Gretna: Pelican Publishing Company. ISBN 978-1-58980-550-7.
- Bridgeman, Leonard (1946). The Avro Type 685 York. Jane’s Fighting Aircraft of World War II. London: Studio. ISBN 978-1-85170-493-3.
- Bronnen Mei1940
