Met de Hongerwinter wordt de winter van 1944 tot 1945 bedoeld. Dit was een strenge winter met een grote schaarste aan voedsel en brandstof aan het eind van de Tweede Wereldoorlog waarin twintigduizend Nederlanders omkwamen door de honger en de kou.
De oorzaak van de schaarste moet worden gezocht in een represaille door de Duitse bezetter, naar aanleiding van de Algemene Spoorwegstaking die na 17 september 1944 door de Nederlandse regering in Londen was afgekondigd. De staking viel samen met de grootste geallieerde luchtlandingsoperatie uit de geschiedenis nabij Arnhem: Operatie Market Garden.
De Duitse bezettingsmacht blokkeerde als represaille alle voedseltransporten naar het westen van Nederland. De blokkade duurde zes weken en veroorzaakte in West-Nederland een hongerramp van catastrofale omvang.
In deze periode werd het zuiden van Nederland bevrijd. Omdat de frontlijn nu door Nederland liep – ruwweg langs de grote rivieren – konden er ook geen Limburgse kolen meer naar West-Nederland worden vervoerd. Doordat de rivieren en het IJsselmeer dichtvroren en omdat vervoer over land ook niet meer mogelijk was, werd het Westen van Nederland van alle mogelijke hulpgoederen, brandstoffen zoals kolen, kleding en medicamenten afgesneden. In het zicht van de bevrijding stierven door deze blokkade in de eerste maanden van 1945 meer dan 20.000 Nederlanders de hongerdood.
