Engelbert Dollfuss (1892 – 1934) Oostenrijkse Dictator

Engelbert Dollfuss (1892 – 1934) Dictator in het Interbellum Oostenrijk
Engelbert Dollfuss (1892 – 1934) Dictator in het Interbellum Oostenrijk

Engelbert Dollfuss, geboren op 4 oktober 1892, speelde een cruciale rol in de Oostenrijkse politiek gedurende een turbulente periode in de vroege 20e eeuw. Zijn regeerperiode als kanselier, van 1932 tot zijn gewelddadige dood in 1934, was getekend door politieke instabiliteit en de dreiging van zowel binnenlandse als buitenlandse machten. Deze sectie biedt een diepgaande blik op zijn vroege leven, educatie, en de opkomst naar politieke macht.

Vroege Leven en Educatie

Engelbert Dollfuss werd geboren in Texing, Oostenrijk, en was van bescheiden afkomst. Zijn ambitie en intellectuele nieuwsgierigheid leidden hem naar de Universiteit van Wenen, waar hij rechten studeerde. Later vervolgde hij zijn studie economie in Berlijn, wat hem een brede academische basis gaf. Zijn tijd in Berlijn en Wenen waren vormend, en stelden hem bloot aan diverse politieke en economische theorieën die later zijn beleid zouden beïnvloeden.

Militaire Dienst Tijdens de Eerste Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende Dollfuss in het Oostenrijk-Hongaarse leger, waar hij ervaring opdeed in de Alpen. Zijn militaire carrière kende een dramatische wending toen hij in 1918 kortstondig krijgsgevangene werd. Deze ervaringen droegen bij aan zijn sterke nationalistische gevoelens en een diep begrip van de complexiteiten van internationale relaties en militaire strategieën, wat later invloed zou hebben op zijn politieke loopbaan.

Politieke Opkomst en Kanselierschap

In 1932 werd Dollfuss benoemd tot kanselier van Oostenrijk te midden van een wereldwijde economische depressie. Hij stond aan het hoofd van een rechtse coalitieregering, vastbesloten om de economische en politieke crisis in het land aan te pakken. Zijn vroege regeerperiode werd gekenmerkt door significante uitdagingen, waaronder het vinden van parlementaire meerderheden en het bestrijden van inflatie, wat leidde tot onpopulaire maatregelen.

In maart 1933 nam Dollfuss een drastische stap door het Oostenrijkse parlement te ontbinden. Hij begon het land te regeren via decreten, waarmee hij effectief de democratische orde buiten werking stelde en een dictatuur vestigde. Deze handeling markeerde een keerpunt in zijn leiderschap en zette de toon voor zijn toekomstige regering.

De Opkomst van Austrofascisme Onder Dollfuss

Na het opheffen van de democratische orde in Oostenrijk, legde Engelbert Dollfuss de basis voor een autoritair regime dat bekend zou komen te staan als Austrofascisme. Zijn beleid en acties tijdens deze periode waren gericht op het consolideren van macht en het neutraliseren van zowel extreem-linkse als extreem-rechtse bedreigingen.

Strijd tegen Nationaalsocialisme en Socialisme

Met Adolf Hitler aan de macht in Duitsland vanaf 1933, zag Dollfuss de groeiende invloed van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) als een directe bedreiging voor de Oostenrijkse soevereiniteit. In reactie hierop verbood hij in juni 1933 de NSDAP in Oostenrijk, een daad die de spanningen tussen de twee buurlanden aanzienlijk verhoogde. Daarnaast verbood hij in februari 1934 de Sozialdemokratische Arbeiterpartei Österreichs (SDAPÖ), waarmee hij elke vorm van linksgerichte oppositie probeerde uit te schakelen.

Vorming van de Vaterländische Front en de Ständestaat

In september 1933 richtte Dollfuss de Vaterländische Front op, een overkoepelende organisatie die bedoeld was om de verschillende rechtse en nationalistische groeperingen onder één vlag te verenigen. Dit ging gepaard met de fusie van de Christelijk-Sociale Partij met de paramilitaire Heimwehr, wat het regime een militante arm gaf. Deze verenigde groep streefde naar een corporatistische staat, bekend als de Ständestaat, waarin het parlement vervangen werd door een systeem van beroepsgroepen die rechtstreeks vertegenwoordigd waren in de regering. Dit model was bedoeld om politieke partijen te omzeilen en directe betrokkenheid van burgers bij de staat te bevorderen, maar in de praktijk versterkte het vooral de dictatoriale macht van Dollfuss.

Deze periode van Dollfuss’ heerschappij wordt vaak gezien als een cruciale fase in de ontwikkeling van fascistische ideologieën in Europa, los van de meer bekende vormen van fascisme in Italië en Duitsland. Ondanks de autoritaire en repressieve natuur van zijn regime, probeerde Dollfuss een onafhankelijk Oostenrijks identiteit te behouden en weerstand te bieden tegen de annexatieambities van Nazi-Duitsland.

De Ondergang van Dollfuss en de Nasleep van zijn Regime

Engelbert Dollfuss’ regeringsperiode kwam tot een abrupt einde op 25 juli 1934, toen hij het slachtoffer werd van een moord tijdens een staatsgreep georkestreerd door Oostenrijkse nazi’s. Deze dramatische gebeurtenis markeerde een kritiek moment in de Oostenrijkse geschiedenis en de voorbode van verdere politieke onrust.

De Moord en Staatsgreep van Juli 1934

Op die noodlottige dag in juli 1934 bestormden acht Oostenrijkse nazi’s de kanselarij, waarbij Dollfuss werd doodgeschoten. Deze wanhopige poging tot staatsgreep was bedoeld als een voorbereiding op de Anschluss, de annexatie van Oostenrijk door Nazi-Duitsland. Hoewel de coupplegers zich snel overgaven, werd hun actie een symbolisch moment van weerstand tegen het nazisme binnen Oostenrijk, hoewel het uiteindelijk niet in staat was de latere annexatie in 1938 te voorkomen.

Kurt Schuschnigg als Opvolger

Na de dood van Dollfuss werd Kurt Schuschnigg de nieuwe kanselier van Oostenrijk. Schuschnigg zette veel van Dollfuss’ beleid voort en probeerde de onafhankelijkheid van Oostenrijk te behouden in het licht van toenemende druk van Nazi-Duitsland. Echter, ondanks zijn inspanningen, werd Oostenrijk in maart 1938 geannexeerd door Duitsland, wat een einde maakte aan de Oostenrijkse soevereiniteit tot het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Erkenning en Kritiek op Dollfuss’ Regime

Het regime van Dollfuss wordt vaak bekritiseerd vanwege zijn autoritaire methoden en de onderdrukking van politieke vrijheden. Tegelijkertijd erkennen sommige historici hem voor zijn pogingen om Oostenrijk onafhankelijk te houden in een periode van toenemende externe bedreigingen. Zijn beleid en de daaropvolgende gebeurtenissen zijn een belangrijk studieonderwerp geworden voor degenen die geïnteresseerd zijn in de complexe geschiedenis van het interbellum Europa en de variëteiten van fascisme die tijdens deze periode opkwamen.

Conclusie

Engelbert Dollfuss blijft een controversiële figuur, enerzijds gezien als een verdediger van Oostenrijkse onafhankelijkheid en anderzijds als een dictator die de democratische fundamenten van het land ondermijnde. Zijn nalatenschap is een herinnering aan de fragiliteit van politieke systemen in tijden van crisis en de uiteenlopende reacties van leiders op dergelijke uitdagingen.

Geraadpleegde Literatuur

  1. “Engelbert Dollfuss: Between Fascism and Patriotism” – Een diepgaande analyse van zijn politieke beleid en de gevolgen ervan voor Oostenrijk.
  2. “The Austrofascism Period: A Study of Authoritarianism in Austria” – Een boek dat de culturele en politieke omstandigheden onderzoekt die leidden tot de opkomst van het Austrofascisme.
  3. “Engelbert Dollfuss: Between Scylla and Charybdis” – een analyse van zijn politieke strategieën en de uitdagingen waar hij voor stond.
  4. “Austrian History Yearbook” – artikelen over de invloed van het Austrofascisme en de Ständestaat.
  5. “The Anschluss Movement, 1918-1938, and the Paris Peace Conference” – gedetailleerd overzicht van de aanloop naar de annexatie van Oostenrijk.