Sturmabteilung (SA): Paramilitaire Macht in Nazi-Duitsland

De Sturmabteilung (SA), ook wel bekend als de “Bruinhemden,” was een paramilitaire organisatie die in 1921 door Adolf Hitler werd opgericht. De oorspronkelijke taak van de SA was het beschermen van partijbijeenkomsten van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) tegen aanvallen van politieke tegenstanders. Daarnaast speelde de SA een cruciale rol bij het intimideren van deze tegenstanders, waarbij hun methoden vaak gewelddadig en intimiderend waren.

De noodzaak en oorsprong van de SA

Aanvankelijk bestonden de SA-leden voornamelijk uit ruige uitsmijters, mannen die werden ingezet om de partijvergaderingen te beschermen tegen socialisten en communisten. Tijdens de vroege jaren ’20 kwamen tegenstanders, met name van linkse signatuur, vaak in grote groepen naar bijeenkomsten van de NSDAP om de bijeenkomsten te verstoren en om Adolf Hitler belachelijk te maken. De SA werd al snel berucht vanwege hun brute aanpak, waarbij zij geen middel schuwden om deze verstoringen de kop in te drukken. Hoewel de SA officieel was opgericht als een ‘sportvereniging’ of ‘gymnastiekgroep’, evolueerde de organisatie al snel tot een privélegertje dat bekendstond om zijn gewelddadige en paramilitaire acties.

Leiderschap en organisatie

De SA kwam onder het bevel van Ernst Röhm, een voormalige kapitein in het Duitse leger. Röhm was niet alleen een veteraan van de Eerste Wereldoorlog, maar ook een voormalig lid van de Freikorpsen, paramilitaire groepen die ontstonden na de Eerste Wereldoorlog. Dankzij Röhm’s connecties kon de SA toegang krijgen tot wapens uit voormalige legerdepots en voorraden van de Freikorpsen. De eerste leden van de SA werden dan ook vaak gerekruteerd uit deze voormalige Freikorps-leden, wat de militaristische aard van de SA versterkte.

De opkomst van de “Bruinhemden” en hun tactieken

De leden van de SA werden al snel bekend als de “Bruinhemden”, een verwijzing naar de kleur van hun uniformen. Aan hun bovenarm droegen ze een rode band met daarop een zwart hakenkruis, het symbool van de NSDAP. De jaren ’20 en ’30 waren een periode waarin de SA zich profileerde als een gewelddadige straatmacht, die niet terugdeinsde voor het gebruik van terreur om hun politieke doelen te bereiken.

Straatterreur en intimidatie

De SA stond bekend om hun gewelddadige tactieken, zoals het bestormen van Joodse winkels, het verstoren van bijeenkomsten van communistische en sociaaldemocratische partijen, en het intimideren van de burgerbevolking. In deze tijd bezaten niet alleen de SA, maar ook hun tegenstanders, zoals de communisten en socialisten, hun eigen paramilitaire vleugels. Dit resulteerde vaak in gewelddadige confrontaties op straat, waarbij de SA regelmatig betrokken was bij zware mishandelingen en soms zelfs moorden. Het Duitse justitiële apparaat, met name in Beieren, stond vaak aan de zijde van de SA en ontzag hen waar mogelijk, wat in schril contrast stond met de harde straffen die communistische relschoppers ontvingen. Deze beschermende houding van de autoriteiten stelde de SA in staat om hun macht en invloed verder uit te breiden, wat uiteindelijk leidde tot een toename van geweld en intimidatie in de Duitse straten.

De SA en de politieke machtstrijd

Ernst Röhm zag de NSDAP als een middel om het leger en de Freikorpsen invloed te laten uitoefenen in de Duitse politiek. Hij beschouwde zichzelf niet als ondergeschikt aan Hitler, maar eerder als diens mentor en politieke beschermer. Röhm’s ambities en de groeiende macht van de SA vormden echter een bron van zorg voor Hitler. Ondanks zijn bezorgdheid had Hitler de SA nodig om zijn politieke macht te consolideren. De spanningen tussen Hitler en Röhm namen toe, vooral omdat Röhm niet bereid was zich volledig te schikken naar Hitlers leiderschap. In 1928 werd Röhm uiteindelijk gedwongen om zijn functie neer te leggen, waarna hij teleurgesteld vertrok naar Zuid-Amerika.

De rol van de SA in de politieke machtsovername

In de jaren voorafgaand aan Hitlers machtsovername in 1933, werd de SA een van de belangrijkste machtsinstrumenten van de NSDAP. Met een grote aantrekkingskracht op jonge, werkloze mannen, groeide de SA uit tot een organisatie van aanzienlijke omvang. Deze mannen, vaak zonder perspectief in de maatschappij, vonden in de SA niet alleen een gevoel van kameraadschap, maar ook een doel en een ontsnapping aan de eentonigheid van hun dagelijkse leven.

De SA als politiek instrument

De SA werd niet alleen ingezet om politieke bijeenkomsten te beschermen en tegenstanders te intimideren, maar speelde ook een cruciale rol in het versterken van de macht van de NSDAP binnen de Duitse samenleving. Na Hitlers aantreden als Rijkskanselier in januari 1933, groeide de SA explosief door de toestroom van opportunisten die in de organisatie een kans zagen om hun sociale en politieke positie te verbeteren. Het leiderschap van de SA, onder leiding van Röhm, begon echter steeds meer af te wijken van de doelen van Hitler. Röhm had een visie van een “tweede revolutie,” waarin de SA de kern zou vormen van een nieuwe, socialistische Duitse staat, waarin het leger zou worden vervangen door de SA. Deze ideeën, die Röhm in openlijke gesprekken uitte, botsten echter met Hitlers beleid, dat zich meer richtte op het winnen van steun van het Duitse bedrijfsleven en het leger.

Homoseksualiteit en interne spanningen

Hoewel de NSDAP officieel een anti-homoseksuele lijn volgde, was het een publiek geheim dat veel van de hoogste leiders binnen de SA, inclusief Röhm zelf, openlijk homoseksueel waren. Hitler leek dit feit lange tijd te negeren, zolang Röhm en de SA nuttig waren voor zijn politieke ambities. De homoseksuele connecties binnen de SA droegen echter bij aan de groeiende spanningen tussen Röhm en de andere NSDAP-leiders, die Röhm’s ambities en de steeds groter wordende macht van de SA met argusogen bekeken.

De Bierkellerputsch en de nasleep

De invloed van de SA werd voor het eerst op grote schaal zichtbaar tijdens de mislukte Bierkellerputsch in 1923, een poging van Hitler en zijn aanhangers om de macht in Beieren over te nemen. Röhm speelde een cruciale rol in deze poging door te zorgen voor de bewapening van de putschisten. Hoewel de staatsgreep mislukte en resulteerde in een tijdelijk verbod op zowel de NSDAP als de SA, overleefde de SA de crisis en groeide in de daaropvolgende jaren alleen maar verder. In 1926 werd binnen de SA een nieuwe eenheid opgericht, de Schutzstaffel (SS), die oorspronkelijk was bedoeld als persoonlijke beschermingsdienst voor Hitler. Deze groep, onder leiding van Heinrich Himmler, zou later uitgroeien tot een van de meest beruchte en invloedrijke organisaties binnen het Derde Rijk. De terugkeer van Röhm in 1933 markeerde een nieuwe periode van groei voor de SA, die inmiddels een centrale rol speelde in het intimideren van politieke tegenstanders en het handhaven van de NSDAP’s politieke macht.

De neergang en uitschakeling van de SA

De SA bereikte haar hoogtepunt in 1934, met een ledental dat naar schatting rond de vier miljoen lag, veel groter dan dat van het reguliere Duitse leger. Deze exponentiële groei zorgde echter voor toenemende spanningen met zowel het leger als het Duitse bedrijfsleven. Terwijl het leger zich zorgen maakte over de dreiging die de SA vormde voor hun monopolie op militaire macht, waren industriëlen verontrust over de anti-kapitalistische retoriek van de SA-leiders.

De Nacht van de Lange Messen

Hitler begon zich steeds meer zorgen te maken over de groeiende macht van de SA en de ambities van Röhm. Hij realiseerde zich dat om de steun van het leger en het bedrijfsleven te behouden, hij de macht van de SA moest inperken. Dit leidde tot de beruchte Nacht van de Lange Messen op 30 juni 1934, waarin de top van de SA, inclusief Röhm, werd geëxecuteerd door de SS, die inmiddels was uitgegroeid tot een machtige concurrent van de SA. De Nacht van de Lange Messen markeerde het begin van het einde voor de SA als machtige paramilitaire organisatie. De overgebleven leden van de SA verklaarden zich loyaal aan Hitler, maar de organisatie werd drastisch ingeperkt. Onder leiding van Viktor Lutze, die Röhm opvolgde, werd de SA gedegradeerd tot een schaduw van haar vroegere zelf.

De SA na 1934

Na de zuivering in 1934 verloor de SA snel aan invloed. Het ledenbestand kromp gestaag, en de organisatie werd meer een ontmoetingsplaats voor veteranen dan een paramilitaire macht. De herintroductie van de dienstplicht in 1935 zorgde ervoor dat veel mannen het leger verkozen boven de SA, wat de organisatie verder verzwakte. De SS nam de rol van de SA als belangrijkste paramilitaire kracht binnen de nazi-staat volledig over. De laatste keer dat de SA een significante rol speelde, was tijdens de Kristallnacht in 1938, waarin SA-leden, verkleed in burgerkleding, deelnamen aan de vernietiging van Joodse eigendommen en het terroriseren van de Joodse bevolking. Ondanks deze laatste opleving van geweld, werd de SA na de oorlog door de geallieerden veroordeeld als een criminele organisatie en werd ze officieel ontbonden.

Conclusie

De Sturmabteilung (SA) speelde een cruciale rol in de opkomst van de NSDAP en het vestigen van het Derde Rijk. Als gewelddadige en intimiderende straatmacht was de SA onmisbaar in het vestigen van de nazi-hegemonie in Duitsland. De groeiende macht van de SA en de ambities van haar leiders, met name Ernst Röhm, leidde echter tot een confrontatie met Hitler, die uiteindelijk resulteerde in de zuivering van de SA tijdens de Nacht van de Lange Messen. Na deze gebeurtenis verloor de SA snel aan invloed en werd ze vervangen door de SS als belangrijkste paramilitaire organisatie binnen de nazi-staat.

Bronnen en meer informatie

1. Afbeelding: Sturmabteilung, Public domain, via Wikimedia Commons
2. Evans, Richard J. (2003). The Coming of the Third Reich. London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-100975-9.
3. Kershaw, Ian (2008). Hitler: A Biography. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-06748-0.
4. Shirer, William L. (1960). The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-72868-7.
5. Stackelberg, Roderick, & Winkle, Sally A. (2002). The Nazi Germany Sourcebook: An Anthology of Texts. London/New York: Routledge. ISBN 978-0-415-20231-3.
6. Bullock, Alan (1962). Hitler: A Study in Tyranny. London: Harper & Row. ISBN 978-0-06-092020-3.
7. Bronnen Mei1940