De R600A Metox was een radarwaarschuwingssysteem (RWR) dat door de Duitse Kriegsmarine werd gebruikt op U-boten tussen 1942 en 1945. Het systeem, vernoemd naar de fabrikant, werd ontwikkeld om signalen op te vangen van Britse radarsystemen, met name die welke door de RAF Coastal Command werden gebruikt. De Metox speelde een cruciale rol in de verdediging van Duitse U-boten tegen geallieerde radar-gebaseerde aanvallen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en doel van de Metox
De Metox-radardetector werd geproduceerd door een klein Frans bedrijf in het door de Duitsers bezette Parijs. Het systeem was afgestemd om signalen op te vangen met een golflengte van 1,5 meter (200 MHz), die werden gebruikt door Britse radarsystemen in het begin en midden van de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijke toepassing van deze frequentie was in de ASV Mk. II radar, een systeem dat werd ingezet door de RAF Coastal Command om U-boten op te sporen en aan te vallen.
De exacte oorsprong van het ontwerp van de Metox is onduidelijk; er wordt gespeculeerd dat het ontwerp mogelijk een samenwerking was tussen Duitse en Franse ingenieurs. Het systeem kreeg de officiële naam FuMB 1 (Funkmessbeobachtungsgerät, oftewel radiomeetapparaat). Vanaf 1942 werd het systeem geïnstalleerd op Duitse U-boten en bleef het in gebruik tot het einde van de oorlog.
Britse radar en de dreiging voor U-boten
Vanaf juli 1940 begon de Britse luchtmacht (RAF) het Mk II AI (Airborne Interception) radar systeem aan te passen voor gebruik door de RAF Coastal Command. Deze versie, bekend als de ASV Mk. II, maakte gebruik van dezelfde 1,5 meter golflengte en had twee bereikschalen: 0–9 mijl (0–14 km) en 0–36 mijl (0–58 km). Dit radarapparaat kon onder ideale omstandigheden een opduikende U-boot op een afstand van 12 mijl (19 km) detecteren en landmassa’s tot 70 mijl (110 km) ver. Het systeem had een relatief eenvoudige weergave maar kon de afstand en richting van de U-boot nauwkeurig aangeven, zolang deze zich binnen een boog aan beide zijden van de koers van het vliegtuig bevond.
Een zwak punt van de radar was dat de radarretours verloren gingen in de “zeeklutter” zodra het vliegtuig binnen 1 mijl (1,6 km) van de U-boot kwam. Op dat moment was het vliegtuig echter vaak al visueel binnen bereik en stond de U-boot op het punt een noodduik in te zetten.
De Leigh light: radarondersteunde zoeklichttechnologie
De introductie van de Leigh light, ontwikkeld door Wing Commander Humphry de Verde Leigh, bracht een nieuwe dimensie in de detectie en aanval op U-boten. De Leigh light was een krachtige schijnwerper die werd aangestuurd door de ASV-radar en werd gebruikt door geallieerde vliegtuigen om ‘s nachts naar U-boten te zoeken. Het principe was eenvoudig maar effectief: de radar hield de U-boot in het donker in de gaten, totdat de radarretouren verloren gingen door de nabijheid van de zee. Op dat moment werd de schijnwerper aangezet, waarbij de U-boot letterlijk in het licht werd gezet, vaak zonder dat de bemanning zich bewust was van hun ontdekking.
De eerste succesvolle aanval met de Leigh light vond plaats op 5 juli 1942, toen de U-502 werd gelokaliseerd en aangevallen. Vooral in de Baai van Biscaye, waar veel U-boten opereerden, was de Leigh light een bijzonder effectief hulpmiddel voor de geallieerden.
De Duitse reactie: het Metox-systeem
Als reactie op de dreiging van geallieerde radar en de Leigh light, introduceerden de Duitsers de Metox. Dit systeem kon de uitgezonden radarimpulsen van de ASV Mk. II detecteren en vertalen naar hoorbare signalen, vaak weergegeven als pieptonen. Het grootste voordeel van een radardetector zoals Metox was dat het alleen de uitgezonden radarpulsen hoefde op te vangen, in tegenstelling tot een radarsysteem dat afhankelijk was van de veel zwakkere reflectie van deze signalen van de U-boot.
Een belangrijk kenmerk van de ASV Mk. II radar was dat de pulsdichtheid toenam wanneer het radarbereik werd aangepast van 36 mijl naar 9 mijl. Wanneer de Metox begon te piepen met een hogere frequentie, wist de bemanning van de U-boot dat ze waren ontdekt en konden ze onmiddellijk duiken om aan de aanval te ontsnappen.
Het Enigma-codekrakers dilemma
In december 1942 slaagden Britse codebrekers er opnieuw in om berichten te ontcijferen die waren versleuteld met de Duitse Enigma-machines. Deze doorbraak leidde tot een toename van het aantal gespotte U-boten door de geallieerden. De Duitse marine, die sterk vertrouwde op de onkraakbaarheid van de Enigma-codes, begon te vermoeden dat de vijand op de een of andere manier hun strategieën kon doorzien.
Een verhoor van een Britse piloot leidde de Duitsers echter tot een verkeerde conclusie: men dacht dat de geallieerden in staat waren om de emissies van het Metox-apparaat zelf te detecteren. Dit geloof leidde tot een drastisch besluit: alle U-boten kregen het bevel om hun Metox-apparaten uit te schakelen. De boodschap luidde:
“ALLE U-BOTEN. LET OP. ALLE U-BOTEN. SCHAKEL METOX ONMIDDELLIJK UIT. VIJAND IS IN STAAT OM SIGNALEN TE ONTVANGEN. HOUD RADIOSTILTE TOT NADERE KENNISGEVING.”
Deze beslissing verzwakte de verdediging van de U-boten aanzienlijk, aangezien ze hun belangrijkste waarschuwingssysteem tegen vijandelijke radar verloren.
Het einde van de Metox en de komst van nieuwe radartechnologie
De effectiviteit van de Metox was van korte duur. Het systeem werd uiteindelijk onbruikbaar door de introductie van een nieuwe generatie radarsystemen, waaronder het H2S-radar, dat opereerde op een veel kortere golflengte van 10 cm (3 GHz). De Metox was niet in staat om deze signalen te detecteren, wat betekende dat U-boten nu blootgesteld waren aan radar zonder enige vorm van waarschuwing.
Om deze technologische achterstand te compenseren, introduceerden de Duitsers het Naxos-systeem, dat signalen van de 10 cm-radar kon opvangen. Dit systeem kon echter niets uitrichten tegen de nog kortere golflengte van 3 cm (10 GHz), die werd gebruikt door het Amerikaanse H2X-radar. Bovendien konden de nieuwe radarsystemen zelfs de periscopen en snorkels van ondergedoken U-boten detecteren, waardoor U-boten niet langer veilig waren, zelfs niet tijdens de dagoperaties.
Conclusie
De R600A Metox was een belangrijke technologische stap in de strijd tussen U-boten en geallieerde vliegtuigen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het systeem bood de Duitse U-boten een waardevol defensief instrument tegen de toenemende dreiging van radar-gebaseerde aanvallen. Echter, de voortdurende technologische vooruitgang van de geallieerden, zoals de Leigh light en geavanceerdere radarsystemen zoals de H2S en H2X, maakten de Metox uiteindelijk verouderd. De korte levensduur van het Metox-systeem toont de snelle technologische ontwikkelingen tijdens de oorlog en de constante aanpassing van beide zijden aan nieuwe dreigingen.
De ontwikkeling van radar- en detectietechnologie speelde een cruciale rol in de slag om de Atlantische Oceaan en illustreert hoe wetenschappelijke vooruitgang het verloop van de Tweede Wereldoorlog vormde. Hoewel de Metox tijdelijk succes bood aan de Duitse U-boten, markeerde het uiteindelijk de onvermijdelijke technologische achterstand waarmee Duitsland tijdens de oorlog werd geconfronteerd.
Bronnen en meer informatie
- Grote, Ludwig. The Atlantic Battle, 1939–1945. London: Cassell, 1969.
- Price, Alfred. Instruments of Darkness: The History of Electronic Warfare. London: Greenhill Books, 2005.
- Hinsley, F. H. British Intelligence in the Second World War. Cambridge University Press, 1981.
- Werner, Herbert A. Iron Coffins: A Personal Account of the German U-boat Battles of World War II. Da Capo Press, 1999.
- Miller, David. U-Boats: The Illustrated History of the Raiders of the Deep. Cassell, 2002.
- Afbeelding: NZSnowman (talk) (Transferred by Grondemar/Originally uploaded by NZSnowman), CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
- Bronnen Mei1940
