De HMS Eagle begon haar bestaan als het Chileense slagschip Almirante Cochrane, onderdeel van de Almirante Latorre-klasse. Deze schepen werden besteld in het kader van de Zuid-Amerikaanse dreadnought-race, een periode waarin landen in Zuid-Amerika hun marinecapaciteiten aanzienlijk uitbreidden. De bouw van de Almirante Cochrane startte op 20 februari 1913 in de Armstrong-werf in Newcastle upon Tyne. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de constructie stilgelegd en uiteindelijk kocht de Britse Admiraliteit het schip op 28 februari 1918. Ze besloot het schip te voltooien als een vliegdekschip, dat later de naam HMS Eagle zou krijgen.
De ombouw begon met een uitgebreid herontwerp onder leiding van de Director of Naval Construction. Het nieuwe ontwerp omvatte een volledig doorlopende vliegdekconstructie met twee karakteristieke eilanden, elk voorzien van een schoorsteen en een driepootmast. Dit ontwerp was bedoeld om de manoeuvreerruimte van vliegtuigen te optimaliseren en vijandelijke inschattingen van de koers van het schip te bemoeilijken. Het oorspronkelijke slagschip kreeg aanpassingen zoals de verwijdering van barbettes voor de 14-inch kanonnen en een versterkt vliegdek dat dienstdeed als de bovenste structuurlijke deklaag.
Inhouds opgave
Ontwerpwijzigingen en uitdagingen
Na proeven met HMS Furious, een ander vliegdekschip, werden significante wijzigingen doorgevoerd. Een opvallende verandering was het verwijderen van het bakboord eiland om de luchtstroom over het dek te verbeteren. Het resterende eiland werd verlengd en aangepast om zowel de brug, de schoorstenen als de vuurleidingsmast te huisvesten. De hoofdbewapening werd uitgebreid tot twaalf 6-inch kanonnen en er werden achttien torpedobuizen toegevoegd voor extra bescherming tegen lichte kruisers tijdens nachtelijke ontmoetingen. Dit alles gebeurde terwijl de complexiteit van de ombouw en de hoge kosten de voortgang vertraagden.
De constructie van de HMS Eagle werd verder bemoeilijkt door arbeidsconflicten na de oorlog en een poging van Chili om het schip terug te kopen. Dit leidde tot een tijdelijke opschorting van de bouw in oktober 1919. Uiteindelijk besliste de Britse Admiraliteit het schip te behouden en af te bouwen als vliegdekschip, waarbij proeven met vliegdekschepen met een eiland op de agenda stonden.
Vliegproeven en aanpassingen
De eerste vliegproeven begonnen in mei 1920 onder leiding van Kapitein Wilmot Nicholson, met assistentie van Group Captain Charles Samson van de Royal Air Force. De testen richtten zich voornamelijk op het longitudinale vangmechanisme dat eerder op HMS Argus was gebruikt. Deze proeven hielpen bepalen hoe effectief het mechanisme was in het voorkomen van het afwijken van landende vliegtuigen. Hoewel de resultaten grotendeels positief waren, lieten ze ook zien dat schokdempers in het landingsgestel van vliegtuigen noodzakelijk waren om veilig te landen op een bewegend dek.
Deze bevindingen leidden tot wijzigingen in het ontwerp van de Eagle. De aanbeveling om het schip exclusief op stookolie te laten draaien werd geaccepteerd, evenals het voorstel om extra luchtafweergeschut te plaatsen. Het schip werd uiteindelijk uitgerust met een verbeterde vliegbrug en extra beschermingsmaatregelen, zoals anti-torpedobulges en extra brandstofopslagcapaciteit.
De operationele carrière van HMS Eagle
De interbellumperiode
De HMS Eagle werd op 26 februari 1924 in dienst gesteld en voegde zich enkele maanden later, op 7 juni, bij de Middellandse Zeevloot. Destijds was ze het grootste vliegdekschip ter wereld en had ze een luchtgroep aan boord bestaande uit 24 vliegtuigen. Deze bestond uit vier eenheden van zes vliegtuigen, waaronder Fairey Flycatcher-jagers en Blackburn Dart-torpedobommenwerpers. De vloot voerde regelmatig operaties uit in de regio, waarbij vliegtuigen vaak gestationeerd werden op vliegvelden in Malta of Egypte.
Tijdens de jaren 1920 en 1930 onderging de Eagle verschillende aanpassingen en moderniseringen. Een belangrijke aanpassing was het verwijderen van het longitudinale vangmechanisme dat in de praktijk ongeschikt bleek. In de periode tussen 1925 en 1932 werden lichte luchtafweergeschut en systemen voor brandbeveiliging toegevoegd, zoals een zoutwater-sproeisysteem. Ook werd het schip ingezet om de bemanning van het Spaanse watervliegtuig Numancia te redden toen dit in 1929 in de Atlantische Oceaan in problemen raakte.
Vanaf 1931 tot het begin van de jaren 30 voerde HMS Eagle operaties uit in de Oostelijke wateren, met name rond China en de Stille Oceaan. Gedurende deze periode ondervond het schip uitdagingen met de koeling van de bommagazijnen en voedselopslagruimtes, met name door het tropische klimaat.
Vóór de Tweede Wereldoorlog
De laatste refits vóór de Tweede Wereldoorlog zagen het toevoegen van moderne luchtafweerwapens en verbeteringen in de hangar- en vluchtdekinrichting. In de late jaren 30 was de luchtvloot aan boord vervangen door modernere vliegtuigen, zoals de Fairey Swordfish-torpedobommenwerpers.
Bij het uitbreken van de oorlog in september 1939 bevond HMS Eagle zich in Singapore, net na een korte refit. Ze werd onmiddellijk ingezet in patrouilles tegen Duitse handelsschepen en andere vijandelijke schepen in de Indische Oceaan. Deze vroege operaties waren succesvol in het verstoren van de Duitse scheepvaart en bij het beschermen van geallieerde konvooien.
Operationele inzet in de Tweede Wereldoorlog
De Indische Oceaan en de Middellandse Zee
Tijdens de eerste negen maanden van de oorlog bleef de Eagle voornamelijk in de Indische Oceaan, waar ze deelnam aan operaties om Duitse handelsschepen op te sporen. De tekortkomingen in de Fleet Air Arm dwongen de Eagle om uitsluitend Fairey Swordfish-vliegtuigen te gebruiken. Pas tegen eind 1940 werd het arsenaal uitgebreid met jagers.
In mei 1940 werd HMS Eagle overgeplaatst naar de Middellandse Zee. Hier speelde het schip een cruciale rol in konvooibeschermingsoperaties, waaronder die naar Malta, dat onder constante dreiging van Italiaanse en later Duitse luchtaanvallen stond. Het vliegdekschip ondersteunde ook aanvallen op Italiaanse scheepvaart en havens, waaronder de Slag bij Calabrië in juli 1940. Hoewel haar vliegtuigen tijdens deze slag geen treffers wisten te maken op Italiaanse kruisers, bleek haar aanwezigheid strategisch waardevol.
Van operaties in de Indische Oceaan naar refit en Malta-convooien
Verplaatsing naar de Indische Oceaan en de Zuid-Atlantische Oceaan
Na een periode van intensieve operaties in de Middellandse Zee werd HMS Eagle in maart 1941 afgelost door een moderner vliegdekschip en kreeg ze de opdracht om Axis-scheepvaart in de Indische Oceaan en de Zuid-Atlantische Oceaan op te sporen. Haar vliegtuigen behaalden in deze periode enkele successen, waaronder de vernietiging van een Duitse blokkadebreker en het uitschakelen van een olietanker in 1941. Desondanks bleef de opbrengst van haar zoektochten beperkt, en in oktober 1941 werd het schip teruggeroepen naar Groot-Brittannië voor een uitgebreide refit.
De refit van 1941-1942
De refit van HMS Eagle vond plaats in Liverpool en duurde van november 1941 tot januari 1942. Tijdens deze modernisering werden de luchtafweerwapens verbeterd, met de installatie van twaalf automatisch werkende 20 mm Oerlikon-kanonnen. Het schip kreeg ook radarapparatuur, waaronder een Type 285-radar voor vuurleiding en een Type 290-radar voor luchtwaarschuwingen. De interne capaciteit voor vliegtuigbrandstof werd vergroot, hoewel dit ten koste ging van de olieopslag, wat de actieradius van het schip beperkte.
Na voltooiing van de refit werkte HMS Eagle opnieuw op en voegde zich bij konvooi WS16 richting Gibraltar in februari 1942. Hier werd ze opgenomen in Force H, een belangrijke maritieme strijdmacht die opereerde in de westelijke Middellandse Zee.
Leveringen aan Malta en Operation Pedestal
In 1942 werd Malta zwaar belegerd door de Asmogendheden, wat leidde tot ernstige tekorten aan voedsel en militaire voorraden. HMS Eagle speelde een cruciale rol in het afleveren van vliegtuigen aan het eiland om de luchtverdediging te versterken. Gedurende verschillende operaties leverde de Eagle tientallen Spitfires aan Malta, ondanks technische problemen en gevechten onderweg. Zo mislukte een vroege poging in februari 1942 door defecte brandstoftanks in de vliegtuigen, maar werden latere pogingen in maart en mei succesvol uitgevoerd.
Het hoogtepunt van de inzet van HMS Eagle was tijdens Operation Pedestal in augustus 1942, een grootschalige poging om een konvooi met voorraden naar Malta te escorteren. Dit was een riskante onderneming, gezien de zware lucht- en onderzeebootdreiging van zowel Duitse als Italiaanse strijdkrachten.
De ondergang van HMS Eagle
Op 11 augustus 1942, terwijl HMS Eagle deel uitmaakte van de escorte van het konvooi tijdens Operation Pedestal, werd ze geraakt door vier torpedo’s afgevuurd door de Duitse onderzeeër U-73. Het schip zonk binnen vier minuten op een positie ongeveer 130 kilometer ten zuiden van Kaap Salinas, nabij Majorca. Van de bemanning kwamen 131 officieren en matrozen om het leven, voornamelijk uit de machinekamer en technische ruimtes. Toch werden 67 officieren en 862 bemanningsleden gered door de nabijgelegen schepen, waaronder de torpedobootjagers HMS Laforey en HMS Lookout.
Conclusie en impact van HMS Eagle
Het strategische belang van HMS Eagle
HMS Eagle speelde tijdens haar operationele leven een veelzijdige en cruciale rol in de maritieme strategie van de Royal Navy. Vanaf haar ombouw van slagschip tot een van de eerste volwaardige vliegdekschepen in de Britse vloot, leverde de Eagle een bijdrage aan de ontwikkeling en het gebruik van vliegdekschepen als essentieel onderdeel van de vlootstrategie. In de periode tussen de wereldoorlogen pionierde ze met luchtvaartoperaties, wat bijdroeg aan de evolutie van maritieme luchtvaarttechnieken. Gedurende de Tweede Wereldoorlog vervulde de Eagle belangrijke missies, met name in de Indische Oceaan en de Middellandse Zee, waarbij ze aanvallen uitvoerde op vijandelijke schepen en ondersteuning bood aan konvooien onder constante dreiging van lucht- en zeeraanvallen.
De bijdrage van de Eagle aan de verdediging van Malta in 1942 was van onschatbare waarde. Hoewel de belegering van het eiland pas later in dat jaar werd verlicht, speelden de geleverde vliegtuigen een cruciale rol in het afslaan van vijandelijke luchtaanvallen en het beschermen van geallieerde scheepvaart. De tragische ondergang van het schip tijdens Operation Pedestal markeerde het einde van haar dienst, maar benadrukte ook het strategische belang van vliegdekschepen in oorlogsvoering en de risico’s die gepaard gingen met het opereren in vijandelijke wateren.
Nalatenschap en lessen
HMS Eagle stond symbool voor de overgang van traditionele slagschepen naar de opkomst van vliegdekschepen als centrale pijlers van de marinekracht. Haar geschiedenis biedt een inzicht in de snelle technologische en tactische ontwikkelingen binnen de marine van het interbellum en de Tweede Wereldoorlog. De Eagle diende als voorbeeld voor latere verbeterde vliegdekschepen die uitgerust waren met modernere vliegtuigen en een robuuster ontwerp. Haar verliezen en successen benadrukken de uitdagingen van vroege vliegdekschepen, inclusief de kwetsbaarheid voor onderzeebootaanvallen en het belang van voldoende luchtafweer en radarbewaking.
HMS Eagle blijft een belangrijk studieonderwerp voor maritiem historici en militaire strategen, met haar bijdragen en offers als deel van de bredere geschiedenis van de Royal Navy tijdens de cruciale jaren van de twintigste eeuw.
Bronnen en meer informatie
- “British Aircraft Carriers: Design, Development and Service Histories” van David Hobbs
- Afbeelding:U.S. Navy, Public domain, via Wikimedia Commons
- “The Grand Fleet: Warship Design and Development 1906–1922” van D. K. Brown
- Archiefmateriaal van de Royal Navy over HMS Eagle en haar operaties tijdens de Tweede Wereldoorlog
- Bronnen Mei1940
