De Fokker T.VIII (T.8W) was een tweemotorige torpedobommenwerper en verkenningsvliegtuig op drijvers, ontworpen en geproduceerd door de Nederlandse vliegtuigfabrikant Fokker. Het toestel werd eind jaren 1930 ontwikkeld als opvolger van de verouderde Fokker T.IV, in opdracht van de Nederlandse Marine Luchtvaartdienst (MLD). Hoewel de T.VIII oorspronkelijk bedoeld was voor operaties in zowel Nederland als Nederlands-Indië, brak de Tweede Wereldoorlog uit voordat de productie volledig op gang kwam. Hierdoor werd het toestel ook door andere partijen ingezet, waaronder de Royal Air Force (RAF) en de Luftwaffe.
Inhouds opgave
Strategische Behoefte en Ontwerpvereisten
In 1937 identificeerde de Nederlandse marine de noodzaak voor een modern watervliegtuig dat ingezet kon worden voor kustverdediging en verkenningsmissies. Het vliegtuig moest een combinatie van bommen en torpedo’s kunnen vervoeren. Het specificeren van een torpedo als bewapening was ongebruikelijk in deze periode, omdat dergelijke wapens als kostbaar en gecompliceerd werden beschouwd. Toch voerde de marine proeven uit met een aangepast Fokker C.V-landvliegtuig, waarbij de haalbaarheid van een torpedoaanval werd aangetoond.
De technische eisen omvatten een topsnelheid van minimaal 175 mph (ongeveer 280 km/u) en een aanzienlijk vliegbereik, wat langeafstandspatrouilles over de Noordzee mogelijk zou maken. Daarnaast moest het toestel een bemanning van drie personen kunnen herbergen en aangedreven worden door twee motoren met een vermogen tussen de 400 en 700 pk. Fokker diende een ontwerp in dat voldeed aan deze specificaties, en dit resulteerde in de T.VIII.
Productie en Testfase
In 1938 plaatste de Nederlandse marine een eerste order voor vijf exemplaren. De eerste vlucht vond begin 1939 plaats, en op 1 juni 1939 waren alle vijf toestellen voltooid. Ondanks enkele technische aanpassingen was de marine tevreden over de prestaties van de T.VIII, wat leidde tot een vervolgbestelling van 26 extra toestellen. Het was de bedoeling om de oudere Fokker T.IV volledig te vervangen, inclusief de toestellen in Nederlands-Indië. Dit plan werd echter verstoord door de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog.
Leveringen gingen door ondanks de oorlogsdreiging. Tijdens de Phoney War (de periode van schijnbare rust aan het westfront tussen september 1939 en mei 1940) bleef Nederland officieel neutraal. In het voorjaar van 1940 werd de eerste verbeterde T.VIII W/M-variant voltooid. De toestellen werden zo snel geleverd dat de verf soms nog nat was bij aflevering.
Naast Nederland toonde ook Finland interesse in de T.VIII. De Finse luchtmacht had behoefte aan een vergelijkbaar vliegtuig met verbeterde prestaties en een landversie. Fokker ontwikkelde een aangepaste variant, de T.VIII-L, die ook belangstelling wekte bij Zweden. In 1939 plaatste Finland een bestelling, maar door de Duitse inval in Nederland werd deze nooit geleverd.
Technische Specificaties en Variants
De Fokker T.VIII was een hoogdekker watervliegtuig met een drijveronderstel en een ovale romp. Het toestel had een mix van materialen:
- T.VIII W/G: De eerste variant had een romp van metaal en hout, met een vleugelstructuur van bakelieten ribben en een houten bekleding. Het staartstuk was van staal met linnen bekleed.
- T.VIII W/M: Bij deze latere variant werden de vleugels en het staartstuk volledig uit lichtmetaal vervaardigd.
Belangrijkste Kenmerken
- Bemanning: 3 personen (piloot, waarnemer/bommenrichter, radio-operator/schutter)
- Afmetingen: Lengte 13 m, spanwijdte 18 m, hoogte 5 m
- Gewicht: Maximaal 5.000 kg
- Motoren: Twee Wright R-975-E3 Whirlwind radiale motoren van elk 451 pk
- Bewapening:
- Twee 7,92 mm mitrailleurs
- Tot 600 kg bommen of één torpedo in een intern bommenruim
- Prestaties:
- Topsnelheid: 285 km/u
- Vliegbereik: 2.750 km
- Plafond: 6.800 m
Operationele Geschiedenis
Neutrale Patrouilles en Eerste Gevechten
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 werd de T.VIII ingezet voor patrouillevluchten boven de Noordzee om schendingen van de Nederlandse neutraliteit te detecteren. Op 13 september 1939 werd een Nederlands toestel aangevallen door een Duitse Dornier Do 18, wat leidde tot de invoering van een nieuw herkenningsteken: de rode-wit-blauwe rozetten werden vervangen door een oranje driehoek.
Meidagen 1940 en Vlucht naar Engeland
In mei 1940, bij de Duitse inval in Nederland, werden negen Fokker T.VIIIs geëvacueerd naar Frankrijk. Enkele toestellen voerden nog verkenningsmissies uit, maar deze werden gestaakt vanwege Duitse luchtdreiging. Op 22 mei 1940 wisten de overgebleven toestellen naar Groot-Brittannië te ontsnappen.
In het Verenigd Koninkrijk werden de toestellen opgenomen in No. 320 (Dutch) Squadron RAF, een eenheid van de Nederlandse regering in ballingschap. Het squadron, gestationeerd in Pembroke Dock, voerde maritieme patrouilles en konvooi escortes uit. Daarnaast werd de T.VIII sporadisch gebruikt voor geheime operaties, zoals verbindingen met het Nederlandse verzet.
Door een gebrek aan reserveonderdelen werden de Fokkers uiteindelijk buiten dienst gesteld en vervangen door Lockheed Hudson-bommenwerpers.
Duitse Inzet en Een Opmerkelijke Ontsnapping
De Luftwaffe nam meerdere in aanbouw zijnde T.VIIIs over na de bezetting van Nederland. Deze werden voltooid en ingezet door de Kriegsmarine, voornamelijk voor verkenning en reddingsoperaties in de Middellandse Zee.
Een opmerkelijke ontsnapping vond plaats op 6 mei 1941, toen vier Nederlanders – onder wie eerste luitenant luitenant Govert Steen van de Luchtvaartafdeling (LVA) – een T.VIII kaapten in Amsterdam en ermee naar Engeland vlogen. Steen sloot zich aan bij de RAF en vloog 79 missies voordat hij in juni 1942 werd neergeschoten en omkwam.
Conclusie
De Fokker T.VIII was een veelzijdig ontwerp dat in een kritieke periode voor de Nederlandse marine werd ontwikkeld. Hoewel het toestel operationeel werd gebruikt door zowel Nederland als Groot-Brittannië, werd de productie en inzet ernstig beperkt door de Duitse invasie. Uiteindelijk werd de T.VIII ook door de Luftwaffe gebruikt, wat het toestel een zeldzaam voorbeeld maakt van een vliegtuig dat door meerdere strijdkrachten in de Tweede Wereldoorlog werd ingezet.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Mr BJ Daventry, Royal Air Force official photographer, Public domain, via Wikimedia Commons
- Van der Ham, P. (2000). Luchtstrijd om Nederland: Mei 1940. Utrecht: Kosmos. ISBN 978-90-215-3831-6.
- Vermeulen, F. (1995). Nederlandse Militaire Luchtvaart 1913-1945. Amsterdam: Uitgeverij De Alk. ISBN 978-90-6013-677-2.
- Jackson, Robert (2002). The Encyclopedia of Military Aircraft. London: Paragon. ISBN 0-7525-8130-9.
- Angelucci, Enzo (1983). The Rand McNally Encyclopedia of Military Aircraft, 1914-1980. San Diego: The Military Press. ISBN 0-517-41021-4.
- Bronnen Mei1940
