De Fokker Fokker D.XXI of D.21 was een belangrijk jachtvliegtuig, ontworpen door het team van Dr. Ir. Erich Schatzki. Het ontwerp van dit vliegtuig kenmerkte zich door de mix van hout en metaal, een eigenschap die het deelde met de beroemde Fokker G.1. De ontwikkeling van de Fokker D.21 was een direct antwoord op een specificatie van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL), dat behoefte had aan een modern en wendbaar jachtvliegtuig. Het eerste prototype maakte zijn eerste vlucht op 27 februari 1936, en viel op door zijn vaste landingsgestel, wat in die tijd een nog gangbare maar verouderende techniek was.
Inhouds opgave
Operationele geschiedenis
De Militaire Luchtvaartafdeling van het Nederlands Leger nam 36 Fokker D.21-vliegtuigen in dienst tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze vliegtuigen speelden een cruciale rol in de verdediging van Nederland, vooral tijdens de Duitse invasie in mei 1940. Hoewel ze technologisch inferieur waren aan sommige moderne Duitse jachtvliegtuigen, bewezen de Fokker D.21’s hun waarde door hun robuustheid en de moed van hun piloten.
Daarnaast werd de Fokker D.21 geëxporteerd naar verschillende landen, waaronder Finland, Denemarken en Spanje. Finland was bijzonder succesvol met de Fokker D.21 en bouwde zelfs een variant met een intrekbaar onderstel. Deze verbeteringen werden echter niet verder doorgevoerd in de productielijn.
Technische gegevens
De Fokker D.21 was uitgerust met een Bristol Mercury VIII negen-cilinder stermotor met een vermogen van 825 PK. Dit gaf het vliegtuig een topsnelheid van 460 km/u en een bereik van 930 km. De bewapening bestond uit vier 7,9 mm FN Browning M36 machinegeweren, wat het een lastige tegenstander maakte in luchtgevechten.
Technische specificaties:
- Snelheid: 460 km/u
- Bereik: 930 km
- Motor: Bristol Mercury VIII negen-cilinder stermotor van 825 PK
- Bewapening: Vier 7,9 mm FN Browning M36 machinegeweren
Deense en Finse varianten
De Deense versie van de Fokker D.21 had een iets andere bewapening met twee 7,9 mm machinegeweren en twee 20 mm kanonnen. Dit maakte het vliegtuig nog dodelijker in gevechten. Finland, dat de D.21 in grote aantallen gebruikte, maakte ook verschillende aanpassingen aan het originele ontwerp. De meest opmerkelijke was het toevoegen van een intrekbaar landingsgestel, wat de aerodynamica en prestaties van het vliegtuig aanzienlijk verbeterde.
De rol van de Fokker D.21 in de luchtgevechten van de Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Duitse invasie in mei 1940 speelde de Fokker D.21 een cruciale rol in de verdediging van het Nederlandse luchtruim. Ondanks dat het vliegtuig technologisch achterliep op de Duitse Messerschmitt Bf 109, slaagden de Nederlandse piloten erin om meerdere vijandelijke vliegtuigen neer te halen dankzij de wendbaarheid en robuustheid van de D.21. De Fokker D.21’s bewezen hun waarde in de verdediging van strategische locaties, waaronder vliegvelden en industriële complexen.
Successen en uitdagingen
Een van de meest opmerkelijke successen van de Fokker D.21 was tijdens de Slag om Nederland, waar Nederlandse piloten erin slaagden om aanzienlijke schade toe te brengen aan de Duitse luchtmacht. De D.21’s, met hun vier 7,9 mm machinegeweren, waren effectief in luchtgevechten tegen Duitse bommenwerpers en jachtvliegtuigen. Echter, de inferieure snelheid en bewapening van de D.21 in vergelijking met de Duitse jachtvliegtuigen bleven een constante uitdaging voor de Nederlandse piloten.
De Nederlandse piloten
De moed en vaardigheid van de Nederlandse piloten speelden een essentiële rol in het succes van de Fokker D.21. Piloten zoals Bram van der Stok, een van de meest succesvolle Nederlandse jachtvliegers, toonden aan hoe de D.21 effectief kon worden ingezet tegen een superieure vijand. Van der Stok, die later bekend werd om zijn ontsnapping uit het krijgsgevangenenkamp Stalag Luft III, haalde meerdere Duitse vliegtuigen neer tijdens de Slag om Nederland.
Export en internationale gebruikers
Naast het gebruik in Nederland, werd de Fokker D.21 ook geëxporteerd naar verschillende landen, waaronder Finland, Denemarken en Spanje. Deze landen waardeerden de D.21 om zijn eenvoud, robuustheid en relatief lage kosten. Vooral Finland was zeer succesvol in het gebruik van de D.21 tijdens de Winteroorlog en de Vervolgoorlog tegen de Sovjet-Unie.
Deense versie
De Deense luchtmacht kocht enkele Fokker D.21’s en paste deze aan met een zwaardere bewapening. De Deense versie had twee 7,9 mm machinegeweren en twee 20 mm kanonnen, waardoor het vliegtuig aanzienlijk meer slagkracht had in luchtgevechten. Ondanks deze verbeteringen, bleven de Deense Fokker D.21’s beperkt in hun operationele inzet door de snelle Duitse overwinning in Denemarken.
Finse gebruikers
Finland was wellicht de meest succesvolle buitenlandse gebruiker van de Fokker D.21. De Finse luchtmacht kocht en produceerde verschillende D.21’s, waarbij ze ook een variant ontwikkelden met een intrekbaar landingsgestel. Deze variant, bekend als de Fokker D.21-3, had verbeterde prestaties en werd effectief ingezet tegen de Sovjet-luchtmacht. Finse piloten, zoals Jorma Sarvanto, behaalden meerdere luchtzeges met de D.21, waardoor het vliegtuig een legendarische status kreeg in de Finse luchtmacht.
Conclusie
De Fokker D.21 was een opmerkelijk jachtvliegtuig dat zijn waarde bewees tijdens de turbulente jaren van de Tweede Wereldoorlog. Ondanks zijn technologische beperkingen, toonde de D.21 aan dat met vaardigheid en moed, zelfs oudere vliegtuigen effectief konden zijn in de strijd. De internationale inzet van de D.21, vooral door Finland, benadrukte de veelzijdigheid en betrouwbaarheid van dit iconische vliegtuig.
Bronnen en meer informatie
- Fokker D.21 op Wikipedia
- “De Nederlandse Militaire Luchtvaart tijdens de Tweede Wereldoorlog”, door Dr. Erich Schatzki
- “De Vleugels van Nederland: De Geschiedenis van de Nederlandse Luchtmacht”, door Bram van der Stok
- “Finse Vleugels: De Finse Luchtmacht in de Tweede Wereldoorlog”, door Jorma Sarvanto
