De Armstrong Whitworth A.W.38 Whitley was een Britse tweemotorige middelzware bommenwerper die in de jaren 1930 werd ontwikkeld. Dit type vliegtuig was een van de drie voornaamste bommenwerpers van de Royal Air Force (RAF) bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, samen met de Vickers Wellington en de Handley Page Hampden. De Whitley werd ontworpen volgens de specificaties van het Britse Air Ministry en kwam in 1937 in dienst bij de RAF. Dit artikel behandelt de ontwikkeling, prestaties en het operationele gebruik van de Whitley.
Inhouds opgave
Ontwikkeling van de Whitley
Specificaties en het ontstaan van de Whitley
In juli 1934 vaardigde het Britse Air Ministry Specificatie B.3/34 uit, waarin een zware nachtelijke bommenwerper en troepentransportvliegtuig werd gevraagd. Deze nieuwe bommenwerper moest het verouderde Handley Page Heyford-biplane vervangen. Armstrong Whitworth ontwierp de A.W.38, later bekend als de Whitley, genoemd naar de fabriek in Coventry waar het vliegtuig werd geproduceerd.
Het ontwerp van de Whitley was een doorontwikkeling van het eerdere AW.23-bommenwerper-transportvliegtuig. Een opvallende keuze in het ontwerp van de Whitley was de toepassing van een driekoppige, tweepositie-verstelbare propeller, een primeur voor RAF-vliegtuigen. Het toestel werd aanvankelijk aangedreven door Armstrong Siddeley Tiger IX radiale motoren van 795 pk (593 kW), maar latere versies gebruikten krachtigere Rolls-Royce Merlin-motoren.
De Whitley had een semi-monocoque romp, wat een verbetering betekende ten opzichte van eerdere constructiemethoden. Dit maakte het mogelijk om de productie te versnellen en verhoogde de robuustheid van het toestel. In totaal werden 34 exemplaren van de Whitley Mk I gebouwd, waarna verdere ontwikkelingen volgden.
Belangrijke Varianten van de Whitley
Whitley Mk I en Mk II
De eerste versie van de Whitley, de Mk I, maakte op 17 maart 1936 zijn eerste vlucht. Deze werd opgevolgd door de Mk II, die betrouwbaardere Tiger VIII-motoren gebruikte. In totaal werden 46 Whitley Mk II’s gebouwd. De Mk II diende als testplatform voor verdere innovaties, waaronder experimenten met nieuwe motoren zoals de Armstrong Siddeley Deerhound.
Whitley Mk III
De Mk III-versie introduceerde een aantal belangrijke verbeteringen, waaronder een hydraulisch aangedreven neustoren en een intrekbare ventrale ‘stofbak’-toren. Hoewel deze toevoegingen de bewapening van het toestel verbeterden, zorgde de ventrale toren voor aanzienlijke luchtweerstand en werd daarom niet in latere modellen opgenomen. Een totaal van 80 Mk III Whitley’s werd geproduceerd.
Whitley Mk IV en Mk V
Met de introductie van de Rolls-Royce Merlin-motoren werd de Whitley Mk IV een van de meest betrouwbare en krachtigere bommenwerpers van zijn tijd. Latere versies, zoals de Mk V, voegden verdere verbeteringen toe, waaronder grotere brandstoftanks en een verbeterd schietveld voor de staartschutter. Van de Mk V werden in totaal 1.466 exemplaren gebouwd, waarmee het de meest geproduceerde variant was.
Whitley Mk VII
De laatste productieserie van de Whitley was de Mk VII, die speciaal was uitgerust voor dienst bij de RAF Coastal Command. Deze versie was ontworpen voor maritieme verkenning en uitgerust met ASV-radarsystemen om scheepsbewegingen van de vijand te detecteren. In totaal werden 146 Whitley Mk VII’s geproduceerd.
Technische Specificaties
Algemene kenmerken:
- Bemanning: 5
- Lengte: 21,49 m
- Spanwijdte: 25,60 m
- Maximaal startgewicht: 15.195 kg
- Aandrijving: 2x Rolls-Royce Merlin X motoren (1.145 pk elk)
Prestaties:
- Maximale snelheid: 370 km/u op 5.000 m hoogte
- Bereik: 2.660 km
- Dienstplafond: 7.900 m
Bewapening:
- Machinegeweren: 1x Vickers K .303 machinegeweer in de neustoren en 4x Browning .303 machinegeweren in de staarttoren
- Bomcapaciteit: Tot 3.175 kg aan bommen
Operationele Geschiedenis
Eerste Missies en Oorlogsbijdragen
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in september 1939, was de Whitley een van de belangrijkste vliegtuigen van de Britse nachtelijke bommenwerpervloot. Het was betrokken bij de eerste bombardementen op Duits grondgebied en speelde een cruciale rol in de vroege Britse luchtcampagnes.
De Whitley werd vaak ingezet voor nachtelijke bombardementen om verliezen door vijandelijke jachtvliegtuigen te minimaliseren. Een van de eerste grote successen van de Whitley was de aanval op de Duitse basis Hörnum op het eiland Sylt op 19/20 maart 1940.
Verdere Gebruiksrollen
Naast zijn rol als bommenwerper, werd de Whitley ook gebruikt voor maritieme verkenning en als transportvliegtuig. Het toestel werd ingezet om troepen en vracht te vervoeren, en werd later aangepast als zweefvliegtuigtrekker en trainer. Tijdens Operatie Colossus in 1941 vervoerde de Whitley Britse parachutisten voor een aanval op een Italiaanse aquaduct, wat de eerste luchtlandingsoperatie van de Britten werd.
Hoewel de Whitley vanaf 1942 werd vervangen door zwaardere bommenwerpers zoals de Avro Lancaster, bleef het toestel in dienst bij Coastal Command voor anti-scheepvaartmissies. De laatste operationele missie van de Whitley vond plaats in april 1942.
Inzet bij Coastal Command
De Whitley Mk VII-variant werd ingezet door Coastal Command voor patrouilles tegen Duitse U-boten en scheepvaart. Deze versie was uitgerust met radar en had een vergrote brandstofcapaciteit, wat het mogelijk maakte om lange missies uit te voeren boven de Atlantische Oceaan. Het toestel was betrokken bij de vernietiging van de Duitse U-boot U-751 in juli 1942, samen met een Avro Lancaster.
Civiele Dienst en Latere Gebruiken
Naast zijn militaire inzet, werd de Whitley ook gebruikt door de British Overseas Airways Corporation (BOAC) als vrachtvliegtuig. In 1942 werden vijftien Whitley Mk V-vliegtuigen omgebouwd voor civiel gebruik, waarbij de bewapening werd verwijderd en de toestellen werden aangepast om vracht te vervoeren. Deze vliegtuigen vlogen gevaarlijke missies, vaak onder vuur, tussen Gibraltar en Malta.
Conclusie
De Armstrong Whitworth Whitley speelde een belangrijke rol in de vroege dagen van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel het toestel aan het begin van het conflict al als verouderd werd beschouwd, slaagde het erin om een significante bijdrage te leveren aan de Britse luchtcampagnes. Vanwege zijn veelzijdigheid werd de Whitley ook na zijn pensionering als bommenwerper ingezet in verschillende rollen, waaronder maritieme verkenning en als vrachtvliegtuig. De overstap naar krachtigere bommenwerpers betekende uiteindelijk het einde van de Whitley’s diensttijd, maar het toestel blijft een belangrijk deel van de Britse luchtvaartgeschiedenis.
Bronnen
- Moyes, P.J.R. (1967). Bomber Squadrons of the RAF and their Aircraft. Macdonald and Jane’s.
- Taylor, J.W.R. (1988). Aircraft of World War II. Chancellor Press.
- Lake, Jon (2002). Whitley Squadrons of World War II. Osprey Publishing.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: RAF, Public domain, via Wikimedia Commons
