De Lavochkin La-5 (Лавочкин Ла-5) was een Sovjetjager uit de Tweede Wereldoorlog, ontwikkeld uit de LaGG-3. Dit gevechtsvliegtuig onderscheidde zich door het vervangen van de eerdere inline motor door de krachtigere Shvetsov ASh-82 radiaalmotor. Met deze verbetering werd de La-5 een van de meest capabele vliegtuigen van de Sovjetluchtmacht en kon het op gelijke voet strijden met Duitse vliegtuigen, vooral op lage hoogten.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en ontwerp
De La-5 was een doorontwikkeling van de LaGG-1 en LaGG-3, vliegtuigen ontworpen door Vladimir Gorbunov voor het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel de LaGG-1 ondermaats presteerde, bracht de LaGG-3 enige verbetering met een lichtere romp en een sterkere motor. Toch bleven er tekortkomingen bestaan, wat resulteerde in een verlies van vertrouwen in Lavochkin door Jozef Stalin. In de winter van 1941-1942, toen Lavochkin officieel uit de gratie was gevallen, werkte hij in het geheim aan verbeteringen voor de LaGG-3.
In de vroege maanden van 1942 verving Gorbunov de inline motor van een LaGG-3 door de krachtigere Shvetsov ASh-82 radiaalmotor. De aanpassingen vereisten ook een nieuw neusstuk, geleend van de Sukhoi Su-2. Ondanks deze improvisaties bleek het prototype verrassend goed te presteren. Testpiloten van de luchtmacht beoordeelden de La-5 als superieur aan de Yakovlev Yak-7, en in april 1942 begonnen intensieve vliegproeven. De naam veranderde van LaGG-5 naar La-5, omdat Mikhail Gudkov, een van de oorspronkelijke LaGG-ontwerpers, het programma had verlaten.
In juli 1942 werd de La-5 goedgekeurd voor massaproductie, waarbij zelfs onafgewerkte LaGG-3-vliegtuigen werden omgebouwd tot La-5’s. Productie begon snel in fabrieken in Moskou en de regio Jaroslavl. De belangrijkste productiemodellen waren uitgerust met slats om de prestaties te verbeteren. Hoewel het vliegtuig op grotere hoogten inferieur was aan Duitse jagers, was het op lagere hoogten, waar de meeste luchtgevechten boven het oostfront plaatsvonden, gelijkwaardig aan zijn tegenstanders.
Technische specificaties
De Lavochkin La-5 was een relatief compact toestel, maar met krachtige prestaties. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste technische specificaties:
- Bemanning: 1
- Lengte: 8,67 m
- Spanwijdte: 9,8 m
- Hoogte: 2,54 m
- Vleugeloppervlak: 17,5 m²
- Leeggewicht: 2.706 kg
- Maximaal startgewicht: 3.402 kg
- Motor: 1 × Shvetsov M-82FN, 14-cilinder luchtgekoelde radiaalmotor, 1.460 kW (1.960 pk)
- Maximale snelheid: 648 km/u op 6.250 m hoogte
- Bereik: 765 km
- Dienstplafond: 11.000 m
- Bewapening: 2 × 20 mm ShVAK-kanonnen met 170 schoten per kanon, 2 × 100 kg bommen
Operationele geschiedenis en prestaties
Hoewel de La-5 op grotere hoogten niet kon wedijveren met de beste Duitse jagers, was het op lagere hoogten een waardige tegenstander. De eerste operationele inzet vond plaats in 1942, en het vliegtuig speelde een cruciale rol in de luchtgevechten boven het oostfront. Vooral op hoogten onder de 5.000 meter (16.404 ft) was de La-5 goed in staat om Duitse vliegtuigen zoals de Messerschmitt Bf 109 en Focke-Wulf Fw 190 te confronteren.
Modificaties en varianten
De La-5 onderging meerdere verbeteringen tijdens zijn productiecyclus. De La-5F introduceerde een betere zichtbaarheid voor de piloot door een ingekorte achterromp, terwijl de definitieve versie, de La-5FN, een brandstofinjectiemotor kreeg en verder werd verlicht voor betere prestaties. De laatste productiemodellen waren uitgerust met twee lichtere 20 mm Berezin B-20-kanonnen, in plaats van de zwaardere ShVAK-kanonnen. Deze veranderingen zorgden ervoor dat de La-5FN zeer wendbaar was in gevechten, met een draaisnelheid van 18 tot 19 seconden voor een volledige cirkel.
In totaal werden 9.920 La-5’s gebouwd, inclusief trainer-modellen onder de naam La-5UTI. De La-5 vormde ook de basis voor de verbeterde Lavochkin La-7, die tijdens de laatste jaren van de oorlog een belangrijke rol zou spelen.
Duitse evaluatie van de La-5
In de zomer van 1943 viel een La-5FN in Duitse handen na een noodlanding. Dit vliegtuig werd grondig getest door de Luftwaffe, met testpiloot Hans-Werner Lerche als evaluator. Lerche merkte op dat de La-5FN vooral goed presteerde op hoogten onder 3.000 meter, maar dat het vliegtuig beperkte actieradius en vliegtijd had. Bij kruisvaartvermogen kon het toestel slechts 40 minuten vliegen, wat een aanzienlijke beperking was in langdurige gevechtsmissies. Daarnaast was het beheer van de motorcomplex vanwege het gebruik van meerdere hendels voor verschillende functies zoals het mengsel, propellerstand en cowl flaps. In tegenstelling tot Duitse vliegtuigen, zoals de Fw 190, die gebruik maakten van automatische systemen, moest de piloot van de La-5 handmatig veel meer handelingen verrichten.
De La-5FN kon zich qua snelheid en acceleratie meten met de Bf 109 op lagere hoogten, hoewel de Bf 109 iets sneller was en betere klim- en draaisnelheden had. Het toestel kon echter niet concurreren met de Fw 190A-8 in een duikvlucht of op grotere hoogten, waar de Fw 190 significant sneller en wendbaarder was.
Gebruikerservaring en tekortkomingen
Hoewel de La-5FN op operationeel vlak werd geprezen door piloten, kende het toestel enkele serieuze gebreken. Een van de grootste problemen was de slechte thermische isolatie van de motor, wat leidde tot overmatige hitte in de cockpit. Deze problemen werden verergerd door de ontoereikende ventilatie in de cockpit en een kap die niet kon worden geopend bij snelheden boven 350 km/u. Veel piloten negeerden bevelen en vlogen met open cockpitkappen om de hitte te kunnen verdragen. Daarnaast lieten sommige piloten de motor draaien met open cowl flaps om de hitte af te voeren, wat echter de prestaties verminderde.
Ondanks deze tekortkomingen werd de La-5 door Sovjetpiloten alom gewaardeerd. Viktor M. Sinaisky, een ervaren Sovjetpiloot, merkte op: “Dat was een uitstekende jager met twee kanonnen en een krachtige luchtgekoelde motor. Het toestel had een geweldige manoeuvreerbaarheid, acceleratie en snelheid, vooral met de ASh-82FN motor.”
Verliezen en naoorlogse dienst
De La-5 leed aan aanzienlijke verliezen tijdens de oorlog, de hoogste van alle Sovjetjagers met uitzondering van de Yak-1. Tussen 1941 en 1945 verloor de VVS KA (de Sovjetluchtmacht) in totaal 2.591 La-5’s. Deze verliezen worden toegeschreven aan de intense gevechten boven het oostfront, waar de La-5 vaak werd ingezet tegen numeriek en technologisch superieure Duitse vliegtuigen.
Na de Tweede Wereldoorlog bleef de La-5 in dienst bij enkele Oostbloklanden, waaronder Tsjechoslowakije, totdat modernere vliegtuigen deze vervingen.
Conclusie
De Lavochkin La-5 speelde een cruciale rol in de luchtgevechten boven het oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ondanks zijn tekortkomingen, zoals de hitteproblemen in de cockpit en de complexe bediening van de motor, bleek het een krachtig gevechtsvliegtuig te zijn dat op lage hoogten kon concurreren met de Duitse luchtmacht. Met bijna 10.000 geproduceerde toestellen en voortdurende inzet na de oorlog, blijft de La-5 een belangrijk hoofdstuk in de geschiedenis van de luchtvaart tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Bronnen
- Lerche, H.-W. Luftwaffe Test Pilot. Uitgeverij Midland, 1998.
- Gunston, B. Soviet Air Power in World War II. London: Salamander Books, 1983.
- Mellinger, G. LaGG & Lavochkin Aces of World War 2. Osprey Publishing, 2005.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Soviet propaganda, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
