HMS Vanguard: Laatste Britse slagschip van 1946

De HMS Vanguard was het laatste slagschip dat ooit door de Royal Navy werd gebouwd. Hoewel haar bouw tijdens de Tweede Wereldoorlog begon, werd ze pas na de oorlog voltooid. HMS Vanguard vertegenwoordigt het hoogtepunt van Britse slagschipontwerpen en was een van de grootste en snelste slagschepen ooit gebouwd. Haar carrière weerspiegelde de overgang van klassieke slagschepen naar een tijdperk waarin vliegdekschepen en nucleaire onderzeeërs de zeemachten gingen domineren.

Historische Achtergrond

In de jaren 1930 en vroege jaren 1940 stonden de marines van de wereld voor een snel veranderend strategisch landschap. De Royal Navy moest rekening houden met de opkomst van Duitse en Japanse slagschepen. Om deze dreiging tegen te gaan, begon Groot-Brittannië met de bouw van de Lion-klasse slagschepen. Deze schepen zouden krachtige bewapening en moderne technologie combineren, maar de lange bouwtijd van de drievoudige 16-inch geschuttorens vertraagde hun voltooiing.

Om toch snel een nieuw slagschip te kunnen inzetten, besloot de Royal Navy een bestaand ontwerp te wijzigen. Er waren nog 15-inch geschuttorens beschikbaar, afkomstig van de in de jaren 1920 omgebouwde slagkruisers Courageous en Glorious. Deze werden gebruikt voor een nieuw schip, dat sneller kon worden gebouwd dan de Lion-klasse. Zo ontstond het ontwerp voor de HMS Vanguard.

Het Ontwerp en Bouwproces

De bouw van HMS Vanguard begon in 1941, maar het ontwerp werd tijdens de oorlog meerdere malen aangepast op basis van oorlogservaringen. Zo werden haar bepantsering en brandstofcapaciteit verbeterd en werd een transom-achtersteven toegepast om haar snelheid te verhogen. Deze aanpassingen en andere prioriteiten tijdens de oorlog vertraagden de voltooiing, waardoor Vanguard pas in mei 1946 werd voltooid.

Ontwerp en Technische Specificaties

Algemene Kenmerken

De HMS Vanguard was een snel slagschip dat aanzienlijk groter was dan haar voorgangers. Ze had een totale lengte van 248,2 meter, een breedte van 32,8 meter en een diepgang van 11 meter bij volledige belading. Haar standaard waterverplaatsing bedroeg 44.500 lange ton, en bij maximale belading liep dit op tot 51.420 ton. Vanguard was uitgerust met een dubbele bodem en verdeeld in 27 waterdichte compartimenten, wat haar overlevingsvermogen vergrootte.

Het schip was ontworpen voor een bemanning van 1.975 personen. Als vlaggenschip had ze uitgebreide faciliteiten, waaronder airconditioning in essentiële ruimtes en verbeterde isolatie tegen koude omstandigheden. Deze aanpassingen maakten haar geschikt voor operaties in uitdagende klimaten zoals de Noordpool.

Voortstuwing en Prestaties

HMS Vanguard gebruikte een vierschacht-configuratie, aangedreven door vier Parsons-stoomturbines en acht Admiralty 3-drumketels. Deze leverden een totaal vermogen van 130.000 pk, goed voor een topsnelheid van 30 knopen (56 km/u). Tijdens haar zeetests in 1946 behaalde ze zelfs een snelheid van 31,57 knopen (58,47 km/u). De maximale actieradius van het schip was 8.250 zeemijl (15.280 km) bij een snelheid van 15 knopen (28 km/u).

Het schip beschikte over vier 480 kW turbogeneratoren en vier 450 kW dieselgeneratoren, die gezamenlijk 3.720 kW elektriciteit produceerden. Dit was de grootste elektrische capaciteit van een Brits slagschip ooit gebouwd.

Bewapening

De primaire bewapening van HMS Vanguard bestond uit acht 15-inch (381 mm) kanonnen, verdeeld over vier hydraulisch aangedreven geschuttorens. Deze kanonnen, afkomstig uit de Eerste Wereldoorlog, waren gemoderniseerd om een maximale elevatie van 30 graden te bereiken, wat een bereik van 33.550 meter mogelijk maakte. Er waren 100 granaten per kanon aan boord.

De secundaire bewapening omvatte zestien 5,25-inch (133 mm) dubbele kanonnen, geschikt voor zowel oppervlakte- als luchtdoelen. Hun maximale vuursnelheid was 18 schoten per minuut, met een bereik van 22.010 meter.

Voor luchtverdediging was Vanguard uitgerust met 73 40 mm Bofors-kanonnen in verschillende configuraties, waaronder zesvoudige, dubbele en enkele opstellingen. Deze wapens boden effectieve bescherming tegen luchtaanvallen, hoewel veel van deze kanonnen in de jaren 1950 werden verwijderd.

Pantserschema

Het pantserontwerp van HMS Vanguard was gebaseerd op dat van de King George V-klasse, maar met verbeteringen gebaseerd op oorlogservaringen. Het hoofdgordelpantser was 356 mm dik ter hoogte van de munitieopslagplaatsen en werd dunner naar de uiteinden van het schip. Het dekpantser varieerde van 152 mm boven de opslagplaatsen tot 64 mm bij de boeg.

De geschuttorens waren voorzien van 330 mm dikke pantserplaten aan de voorkant en 152 mm op het dak. Extra bescherming tegen onderwaterexplosies werd gerealiseerd door een systeem van drie lagen vloeistofgevulde compartimenten langs de romp.

Elektronica en Radar

HMS Vanguard was uitgerust met een breed scala aan geavanceerde elektronische systemen en radars, die haar gevechtsefficiëntie en situational awareness verbeterden. Deze systemen omvatten:

• Type 274 Radar: Dit was specifiek ontworpen voor de vuurleiding van het hoofdgeschut. Het systeem kon nauwkeurig afstanden meten en de inslag van granaten volgen, wat essentieel was voor precisiebeschietingen op lange afstand.
• Type 275 Radar: Gebruikt voor de secundaire bewapening van 5,25-inch kanonnen, stelde deze radar het schip in staat om snel bewegende doelen, zoals vliegtuigen, nauwkeurig te volgen en aan te vallen.
• Type 960 Radar: Een veelzijdig systeem voor lucht- en oppervlakteverkenning. Deze radar bood een breed detectiebereik en hielp bij het identificeren van inkomende dreigingen, waaronder vijandelijke schepen en vliegtuigen.
• Type 277 Radar: Dit hoogtebepalingssysteem werd gebruikt om de positie van vijandelijke vliegtuigen nauwkeurig te bepalen, wat van belang was voor luchtverdediging en vuurleidingsinformatie.
• Type 293 Radar: Een doelindicatiesysteem dat specifiek werd ingezet om potentiële dreigingen te detecteren en informatie door te geven aan de vuurleidingssystemen.
• Type 262 Radar: Dit systeem was geïntegreerd met de 40 mm Bofors luchtafweerkanonnen. Het bood nauwkeurige vuurleiding voor deze wapens, waardoor Vanguard zeer effectief was tegen vijandelijke vliegtuigen op korte afstand.

Deze radarsystemen werkten samen met de Admiralty Fire Control Table Mk X, een analoog computersysteem dat gegevens van meerdere sensoren en radars verwerkte. Hierdoor konden de wapensystemen van het schip snel en nauwkeurig reageren op veranderende gevechtssituaties.

Innovaties in Ontwerp

Een van de unieke kenmerken van HMS Vanguard was haar transom-achtersteven, die haar snelheid met 0,33 knopen (0,61 km/u) verhoogde. Ze was het enige Britse slagschip met dit ontwerp, wat haar onderscheidde van eerdere klassen zoals de King George V-klasse.

Operationele Carrière

Na haar ingebruikname in mei 1946 begon HMS Vanguard haar operationele carrière met zeetests en trainingsoefeningen. Aan het einde van dat jaar werd ze aangepast om te dienen als koninklijk jacht voor de eerste officiële koninklijke tournee naar Zuid-Afrika. Deze reis, in februari 1947, markeerde de eerste keer dat een regerende Britse monarch, koning George VI, een dergelijke tournee ondernam. HMS Vanguard vervoerde de koninklijke familie en diende als symbool van Britse macht en prestige.

Tijdens deze reis oefende Vanguard met Zuid-Afrikaanse en Britse marine-eenheden en maakte ze bezoeken aan verschillende Zuid-Afrikaanse steden. Na de reis keerde het schip terug naar Groot-Brittannië, waar het een uitgebreide revisie onderging. Hoewel een tweede geplande koninklijke tour naar Australië en Nieuw-Zeeland in 1949 werd geannuleerd vanwege de slechte gezondheid van de koning, bleef Vanguard regelmatig ingezet voor belangrijke ceremoniële taken.

Flagship en NAVO-oefeningen

Na de annulering van de Australische tour werd HMS Vanguard in 1949 het vlaggenschip van de Mediterranean Fleet. Ze maakte uitgebreide reizen naar havens in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Europa, wat haar rol als diplomatiek instrument onderstreepte. Bij terugkeer in Groot-Brittannië werd ze opnieuw ingezet, ditmaal als vlaggenschip van het Home Fleet Training Squadron.

Tijdens de vroege jaren 1950 speelde Vanguard een belangrijke rol in NAVO-oefeningen, waaronder anti-onderzeebootoefeningen en luchtverdedigingstrainingen. In 1952 nam ze deel aan Operation Mainbrace, een grote gezamenlijke oefening met NAVO-troepen in de Noordzee. Haar deelname toonde het belang aan van slagschepen in de vroege Koude Oorlog, ondanks dat de focus van de maritieme oorlogsvoering begon te verschuiven naar vliegdekschepen en nucleaire onderzeeërs.

Kroningsrevue en Latere Dienst

In juni 1953 nam HMS Vanguard deel aan de vlootrevue ter gelegenheid van de kroning van koningin Elizabeth II. Dit evenement, gehouden bij Spithead, verzamelde een indrukwekkende vloot van marineschepen uit de hele wereld. Vanguard fungeerde als een belangrijk symbool van de Britse maritieme traditie tijdens dit evenement.

Later in de jaren 1950 bleef Vanguard opereren als vlaggenschip van de Home Fleet. Ze nam deel aan talrijke oefeningen en maakte diplomatieke havenbezoeken in Scandinavië en andere delen van Europa. Deze periode van haar carrière werd echter gekenmerkt door een afname in gebruik, aangezien de rol van slagschepen steeds meer overbodig werd.

De Weg naar Reserve

In 1955, na een grote revisie, besloot de Admiraliteit HMS Vanguard in reserve te plaatsen. Ze werd toegewezen als vlaggenschip van de Reservevloot, maar haar actieve rol in de Royal Navy was grotendeels voorbij. Gedurende haar tijd in reserve werd het schip soms gebruikt als achtergrond in films en voor ceremoniële evenementen, maar ze speelde geen actieve rol meer in militaire operaties.

Ontmanteling en Laatste Jaren

In oktober 1959 kondigde de Admiraliteit aan dat HMS Vanguard zou worden gesloopt. De beslissing was gebaseerd op de hoge onderhoudskosten en het feit dat slagschepen hun strategische relevantie hadden verloren in het nucleaire tijdperk. Het schip werd in juni 1960 officieel uit dienst genomen en verkocht aan BISCO (British Iron and Steel Corporation) voor £560.000.

Op 4 augustus 1960 begon haar laatste reis naar de sloopwerf in Faslane, Schotland. Bij het verlaten van Portsmouth liep Vanguard bijna twee keer aan de grond, wat een vertraging veroorzaakte. Vijf dagen later bereikte ze Faslane, waar de ontmanteling begon. Tegen midden 1962 was de sloop volledig voltooid.

Nalatenschap

Hoewel HMS Vanguard werd gesloopt, heeft ze een blijvende historische betekenis als het laatste slagschip dat door Groot-Brittannië werd gebouwd. Haar ontwerp, een combinatie van technologie uit de Eerste Wereldoorlog en aanpassingen gebaseerd op ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog, weerspiegelt de overgangsperiode in maritieme oorlogsvoering.

Vanguard vertegenwoordigde het einde van een tijdperk waarin slagschepen de kern vormden van zeemachten. Haar ontmanteling markeerde de verschuiving naar moderne zeestrijdkrachten die werden gedomineerd door vliegdekschepen, nucleaire onderzeeërs en rakettechnologie.

Conclusie

De HMS Vanguard was niet alleen een technologisch hoogtepunt van haar tijd, maar ook een symbool van Britse maritieme macht en traditie. Ondanks dat ze te laat werd voltooid om een actieve rol te spelen in de Tweede Wereldoorlog, leverde ze een belangrijke bijdrage aan de diplomatieke en ceremoniële functies van de Royal Navy in de naoorlogse periode.

Bronnen en meer informatie

1. Afbeelding: HMS Vanguard U.S. Navy, Public domain, via Wikimedia Commons
2. Brown, D. K. & Moore, George (2003). Rebuilding the Royal Navy: Warship Design Since 1945. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-59114-705-0.
3. Campbell, John (1985). Naval Weapons of World War II. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-459-4.
4. Garzke, William H. Jr. & Dulin, Robert O. Jr. (1980). British, Soviet, French, and Dutch Battleships of World War II. London: Jane’s. ISBN 0-7106-0078-X.
5. Grove, Eric J. (2005). The Royal Navy Since 1815: A New Short History. Basingstoke, UK: Palgrave MacMillan. ISBN 0-333-72125-X.
6. Lenton, H. T. (1998). British & Empire Warships of the Second World War. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-048-7.
7. McCart, Neil (2001). HMS Vanguard 1944–1960: Britain’s Last Battleship. Liskeard, Cornwall: Maritime Books. ISBN 0-907771-83-1.
8. Parkes, Oscar (1990) [1966]. British Battleships, Warrior 1860 to Vanguard 1950: A History of Design, Construction, and Armament (New & rev. ed.). Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 1-55750-075-4.
9. Pigott, Peter (2005). Royal Transport: An Inside Look at the History of Royal Travel. Toronto: Dundurn Press. ISBN 978-1-55002-572-9.
10. Raven, Alan & Roberts, John (1976). British Battleships of World War Two: The Development and Technical History of the Royal Navy’s Battleship and Battlecruisers from 1911 to 1946. Annapolis, Maryland: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-817-4.
11. Burt, R. A. (2020). The Last British Battleship: HMS Vanguard, 1946-1960 (Hardcover). Barnsley, UK: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-5267-5226-0.
12. Houghton, Michael A. (1998). “HMS Vanguard”. Warship International. XXXV (3): 225–247. ISSN 0043-0374.
13. Bronnen Mei1940