De Fokker D.XIII was een jachtvliegtuig dat in het midden van de jaren 1920 in Nederland werd geproduceerd. Dit vliegtuig werd ontwikkeld als een verbeterde versie van de eerdere Fokker D.XI, met een krachtigere motor en verfijnde aerodynamica. Het toestel werd specifiek ontworpen voor de clandestiene vliegschool van het Duitse leger in Lipetsk, Sovjet-Unie, waar Duitse piloten in het geheim werden getraind in strijd met het Verdrag van Versailles. De Fokker D.XIII is een illustratie van hoe landen manieren zochten om de beperkingen van internationale verdragen te omzeilen, en dit toestel speelde een belangrijke rol in de militaire luchtvaart van de interbellumperiode.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling
De Fokker D.XIII was een conventioneel ontwerp met vleugels in een sesquiplane-configuratie. Dit betekent dat het toestel was uitgerust met een enkele set vleugels, waarbij de onderste vleugel kleiner was dan de bovenste. Dit type vleugelconfiguratie werd ondersteund door V-vormige struts. Het ontwerp van de Fokker D.XIII was grotendeels gebaseerd op zijn voorganger, de Fokker D.XI, maar het onderscheidde zich door verschillende technische verbeteringen.
De romp van het toestel was gebouwd uit gelaste stalen buizen en bekleed met stof. Dit zorgde voor een sterk maar licht frame. De vleugels waren van hout gemaakt en bedekt met triplex, wat een veelgebruikte techniek was in vliegtuigen uit die tijd. Dit gaf het toestel een goede aerodynamische vorm, essentieel voor de prestaties van een jachtvliegtuig.
De piloot zat in een open cockpit, wat typerend was voor vliegtuigen in de vroege jaren 20. De landingsuitrusting was een vast onderstel met een staartskid, die hielp bij het landen op ongeplaveide landingsbanen, zoals veel vliegvelden in die tijd waren.
Motor en prestaties
Een van de belangrijkste verbeteringen ten opzichte van de D.XI was de krachtigere motor die werd gebruikt in de D.XIII. De Fokker D.XIII werd aangedreven door een Napier Lion XI-motor, een 12-cilinder watergekoelde motor met een vermogen van 425 kW (570 pk). Deze motor maakte het toestel snel en wendbaar, belangrijke eigenschappen voor een jachtvliegtuig.
Het toestel had een maximale snelheid van 270 km/h (170 mph) en een bereik van 600 km (380 mijl). Het kon klimmen tot een dienstplafond van 8.000 meter (26.250 voet), waarmee het boven de meeste andere vliegtuigen uit die tijd kon opereren. Het had ook een indrukwekkende klimprestatie van 9,8 meter per seconde, wat cruciaal was tijdens luchtgevechten waarbij hoogte een strategisch voordeel bood.
Wereldsnelheidsrecords van de Fokker D.XIII
Een opmerkelijke prestatie van de Fokker D.XIII was het vestigen van verschillende wereldsnelheidsrecords op 16 juli 1925. Tijdens een testvlucht in Nederland brak het toestel vier wereldrecords, met als meest opvallende het record voor de hoogste snelheid met een lading van 500 kg (1.102 lb). Het toestel behaalde een snelheid van 265,7 km/h (165,7 mph). Bovendien vestigde de D.XIII ook een record voor het vervoeren van dezelfde lading over een afstand van 200 km, met een snelheid van 264,2 km/h (164,7 mph).
Deze prestaties onderstreepten de technologische vooruitgang van de Fokker D.XIII en bevestigden het toestel als een van de snelste en krachtigste jachtvliegtuigen van zijn tijd.
Geheim gebruik door het Duitse leger
Ondanks de beperkingen opgelegd door het Verdrag van Versailles, waarin Duitsland na de Eerste Wereldoorlog werd verboden om een luchtmacht te hebben, vond het Duitse leger manieren om toch zijn luchtmacht verder te ontwikkelen. Een van deze manieren was het opzetten van een geheime vliegschool in Lipetsk, in de Sovjet-Unie. Deze school werd in het geheim beheerd door het Duitse leger en was gericht op het trainen van piloten en het ontwikkelen van luchtvaarttechnologieën, ver weg van de controle van de geallieerden.
Om dit programma te ondersteunen, kocht het Duitse leger onder het mom van een fictieve bestelling uit Argentinië 50 Fokker D.XIII’s. Deze vliegtuigen werden via Stettin en Leningrad naar de vliegschool in Lipetsk verscheept, waar ze jarenlang werden gebruikt om Duitse piloten op te leiden. De D.XIII vormde een belangrijk onderdeel van de vloot van de vliegschool en werd gebruikt tot de sluiting van de school in 1933.
Na de sluiting van de school werden de overgebleven vliegtuigen (30 stuks, inclusief twee die apart van de originele partij waren gekocht) overgedragen aan de Sovjet Luchtmacht. Deze overdracht markeerde het einde van de militaire dienst van de Fokker D.XIII in Duitsland, maar het toestel bleef een belangrijk hoofdstuk in de vroege militaire luchtvaartgeschiedenis.
Technische specificaties
Hieronder volgen de technische specificaties van de Fokker D.XIII, die laten zien waarom dit vliegtuig zo succesvol was in zijn tijd:
Algemeen
- Bemanning: 1 piloot
- Lengte: 7,90 m (25 ft 11 in)
- Spanwijdte: 11,00 m (36 ft 1 in)
- Hoogte: 2,90 m (9 ft 6 in)
- Vleugeloppervlak: 21,5 m² (231 sq ft)
- Leeggewicht: 1.220 kg (2.690 lb)
- Totaalgewicht: 1.650 kg (3.640 lb)
- Motor: 1 × Napier Lion XI, 425 kW (570 pk)
Prestaties
- Maximumsnelheid: 270 km/h (170 mph, 150 kn)
- Bereik: 600 km (380 mi, 330 nmi)
- Dienstplafond: 8.000 m (26.250 ft)
- Klimsnelheid: 9,8 m/s (1.930 ft/min)
Bewapening
- 2 × vaste naar voren gerichte 7,92 mm (.312 in) LMG 08/15 machinegeweren in de voorste romp
Het belang van de Fokker D.XIII in de luchtvaartgeschiedenis
De Fokker D.XIII was meer dan alleen een jachtvliegtuig. Het speelde een rol in een cruciale periode van militaire luchtvaartontwikkeling en was een van de vliegtuigen die werd gebruikt om de luchtvaartcapaciteiten van Duitsland in het geheim weer op te bouwen. Dit toestel markeert een belangrijk moment in de luchtvaartgeschiedenis, waarin technologische vooruitgang en diplomatieke vermijding hand in hand gingen.
De Fokker D.XIII blijft een symbool van de interbellumperiode, waarin landen ondanks internationale beperkingen toch hun militaire capaciteiten probeerden te ontwikkelen. Dankzij zijn indrukwekkende prestaties en rol in de geheime vliegschool van Lipetsk, is de Fokker D.XIII een belangrijk voorbeeld van de luchtvaartinnovaties van de jaren 1920.
Conclusie
De Fokker D.XIII was een geavanceerd jachtvliegtuig voor zijn tijd, met indrukwekkende prestaties en een fascinerende geschiedenis. Het speelde een sleutelrol in het geheime opleidingsprogramma van het Duitse leger in de Sovjet-Unie en vestigde verschillende wereldsnelheidsrecords. Door zijn krachtige motor en verfijnde aerodynamica was de D.XIII een van de snelste en meest wendbare vliegtuigen van de jaren 1920. Dit toestel blijft een belangrijk stuk geschiedenis in de ontwikkeling van de militaire luchtvaart, en zijn verhaal illustreert de innovatieve en clandestiene methoden die in het interbellum werden gebruikt om militaire krachten opnieuw op te bouwen.
Bronnen en meer informatie
- Van Wyngarden, Greg. “Early German Aces of World War I.” Osprey Publishing, 2006. Bevat relevante informatie over Duitse luchtmachttraining en vliegtuigontwikkelingen na de Eerste Wereldoorlog.
- Balke, Ulf. “Die Jagdfliegerverbände der Deutschen Luftwaffe 1934 bis 1945.“ Motorbuch Verlag, 1997. Bevat achtergrondinformatie over geheime Duitse vliegopleidingen en de rol van toestellen zoals de Fokker D.XIII.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Collectie Van Beek, CC0, via Wikimedia Commons
