
De de Havilland DH.89 Dragon Rapide was een tweemotorig biplane passagiersvliegtuig dat in de jaren 1930 werd ontwikkeld door de Britse vliegtuigfabrikant de Havilland. Dit toestel, ontworpen voor korte afstanden en met ruimte voor 6 tot 8 passagiers, onderscheidde zich door zijn duurzaamheid en economische eigenschappen, ondanks de relatief eenvoudige multiplexconstructie. De Dragon Rapide werd vooral bekend door zijn veelzijdigheid, met gebruik in zowel civiele als militaire rollen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en Ontwerp
Oorsprong van het ontwerp
De Dragon Rapide werd ontwikkeld als een kleinere, tweemotorige versie van de viermotorige de Havilland DH.86 Express. Het ontwerpteam, onder leiding van Arthur Ernest Hagg, begon in 1933 met de ontwikkeling van een comfortabeler en sneller alternatief voor de eerdere de Havilland DH.84 Dragon. Het nieuwe vliegtuig erfde verschillende kenmerken van de DH.86, zoals de taps toelopende vleugels, gestroomlijnde rompfairings en de krachtige Gipsy Six-motoren.
De eerste vlucht vond plaats op 17 april 1934 vanaf Hatfield Aerodrome, Hertfordshire, en werd uitgevoerd door testpiloot H.S. Broad. Het toestel was uitgerust met twee Gipsy Six-motoren van elk 200 pk. Kort na de eerste tests werden enkele structurele aanpassingen doorgevoerd, zoals het beperken van de maximale snelheid tot 160 mph (260 km/h) na een probleem met de neus van het vliegtuig tijdens een testvlucht.
Productie en civiele introductie
In november 1934 bereikte de productie van de Dragon Rapide een volledig operationeel tempo. Het vliegtuig werd aanvankelijk op de markt gebracht onder de naam “Dragon Six”, maar kreeg al snel de naam “Dragon Rapide”. In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog werden ongeveer 205 toestellen geproduceerd en verkocht aan civiele luchtvaartmaatschappijen en particuliere eigenaren over de hele wereld.
Variaties en Verbeteringen
Aanpassingen en verbeteringen
Het ontwerp van de Dragon Rapide onderging na zijn introductie meerdere aanpassingen. In 1935 werd een militaire variant ontwikkeld, aangeduid als de D.H.89M, die werd geëxporteerd naar landen zoals Spanje en Litouwen. Een verbeterde versie, de D.H.89A, werd in 1937 geïntroduceerd met toevoegingen zoals landingsflappen, verbeterde vleugeltips en een verwarmd cabine-interieur. Veel eerdere modellen werden later aangepast naar deze standaard.
Een gespecialiseerde versie, de D.H.92 Dolphin, werd ontworpen voor een luchtwedstrijd tussen Groot-Brittannië en Zuid-Afrika. Hoewel deze variant enkele structurele veranderingen onderging, bleek deze uiteindelijk niet beter te presteren dan de standaard Dragon Rapide en werd het project beëindigd.
Internationale verkoop en aanpassingen
De Dragon Rapide vond wereldwijde populariteit en werd aangepast aan lokale eisen. In Canada werden bijvoorbeeld modificaties doorgevoerd voor gebruik met ski’s en drijvers, zodat het vliegtuig flexibel kon opereren onder wisselende weersomstandigheden. Ook in andere landen werd de Dragon Rapide ingezet voor uiteenlopende doeleinden, waaronder olievliegroutes in het Midden-Oosten en passagiersvluchten in afgelegen regio’s.
Civiele Operaties
Vroege commerciële vluchten
Vanaf 1934 namen verschillende Britse luchtvaartmaatschappijen, waaronder Hillman Airways en Railway Air Services (RAS), de Dragon Rapide in gebruik. Het toestel werd gewaardeerd vanwege zijn betrouwbaarheid en lage operationele kosten. RAS exploiteerde een netwerk dat Londen, Noord-Engeland, Noord-Ierland en Schotland met elkaar verbond. Elders, zoals in Canada en het Midden-Oosten, werd het vliegtuig gebruikt voor communicatie en transport tussen afgelegen locaties.
Koninklijke en diplomatieke functies
Een van de bekendste gebruikers was Edward, Prins van Wales (later Edward VIII), die een persoonlijke Dragon Rapide bezat. Het vliegtuig werd gebruikt voor officiële reizen en speelde een belangrijke rol in de geschiedenis toen het in juli 1936 Francisco Franco vervoerde tijdens het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog.
Gebruik tijdens de Tweede Wereldoorlog
Militaire rol en aanpassingen
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werden veel civiele Dragon Rapides gevorderd door de Britse overheid. Het toestel kreeg in militaire dienst de naam de Havilland Dominie en werd voornamelijk gebruikt voor radiotraining, navigatietraining, communicatie en passagiersvervoer. De Dominie onderscheidde zich door verbeterde Gipsy Queen-motoren en speciale uitrusting voor militaire taken.
Meer dan 500 Dominies werden gebouwd tijdens de oorlog, naast de bestaande civiele Rapides die waren aangepast. De productie werd deels uitbesteed aan Brush Coachworks Ltd. Naast de Britse strijdkrachten werd het toestel ook gebruikt door bondgenoten, waaronder de luchtmachten van Canada, Australië en Zuid-Afrika.
Belangrijke bijdragen tijdens de oorlog
Een opmerkelijk gebruik van de Rapide vond plaats tijdens de Slag om Frankrijk (mei-juni 1940), waar Rapides van No. 24 Squadron RAF als koeriervliegtuigen werden ingezet tussen Groot-Brittannië en Frankrijk. Hoewel de missies cruciaal waren, gingen 10 van de 24 vliegtuigen tijdens gevechten verloren. Andere Rapides en Dominies werden gebruikt als luchtambulances en voor overzeese communicatieroutes onder het beheer van het Associated Airways Joint Committee (AAJC).
Naoorlogse Operaties
Civiele herintroductie
Na de oorlog keerden veel militaire Dominies terug naar civiel gebruik. De toestellen werden vaak omgebouwd naar de oorspronkelijke Dragon Rapide-specificaties door fabrikanten zoals de Havilland zelf, maar ook door derde partijen zoals Air Enterprises en de Lancashire Aircraft Corporation. Deze aanpassingen omvatten onder meer herinrichting van de cabine, het vervangen van camouflagekleuren door commerciële kleurenschema’s, en verbeterde geluidsisolatie.
British European Airways (BEA), opgericht in 1946, nam 39 Rapides in gebruik voor regionale diensten, waaronder vluchten naar de Schotse Eilanden en de Kanaaleilanden. In Nederland gebruikte KLM enkele Rapides voor herstart van hun luchtvaartactiviteiten in september 1945. Tegen 1958 waren er nog 81 Rapides operationeel in het Verenigd Koninkrijk.
Latere afname in gebruik
In de jaren 1960 begon het gebruik van de Dragon Rapide geleidelijk af te nemen, vooral door een tekort aan reserveonderdelen. Veel toestellen werden gesloopt om onderdelen te leveren voor de overgebleven vloot. Toch bleven de toestellen populair voor speciale vluchten, zoals toeristische rondvluchten. In de vroege jaren 2000 waren er nog steeds operationele exemplaren te vinden, waaronder enkele in handen van liefhebbers en historische luchtvaartcollecties.
Belangrijkste varianten
- D.H.89: Originele productieversie, geschikt voor civiele passagiersvluchten.
- D.H.89A: Verbeterde versie met landingslichten, verbeterde vleugeltips en cabineverwarming.
- D.H.89B Dominie: Militaire versie, voornamelijk gebruikt voor radio- en navigatietraining.
- D.H.92 Dolphin: Een eenmalige variant met een intrekbaar landingsgestel, ontworpen voor een luchtrace.
Conclusie
De de Havilland DH.89 Dragon Rapide heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de luchtvaart in de jaren 1930 en 1940. Het toestel bewees niet alleen waardevol te zijn voor commerciële luchtvaartmaatschappijen, maar ook als veelzijdig militair transportvliegtuig tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met meer dan 700 geproduceerde exemplaren blijft de Dragon Rapide een van de meest iconische Britse vliegtuigontwerpen van zijn tijd.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Arpingstone, Public domain, via Wikimedia Commons
- Lennart Andersson: A History of Chinese Aviation: Encyclopedia of Aircraft and Aviation in China to 1949. Taipei, Republic of China: AHS of ROC. ISBN 978-957-28533-3-7.
- Martin Best: “The Development of Commercial Aviation in China: Part 2: China National Aviation Corporation (pre-WWII).” Air-Britain Archive. (Summer 2007): 51–80. ISSN 0262-4923.
- Martin Best: “The Development of Commercial Aviation in China: Part 18A: Civil Air Transport Operations in Indochina, 1950–53.” Air-Britain Archive. (Spring 2016): 13–28. ISSN 0262-4923.
- Leonard Bridgman: Jane’s All the World’s Aircraft 1948. London: Sampson Low, Marston & Company, Ltd. ISBN 978-0-85177-802-9.
- Peter Pigott: Royal Transport: An Inside Look at the History of Royal Travel. Toronto, Canada: Dundurn Group Publishing. ISBN 978-1-55488-285-4.
- Roy Humphreys: Kent Aviation: A Century of Flight. Stroud: Sutton Publishing. ISBN 978-0-7509-2790-9.
- A.J. Jackson: De Havilland Aircraft since 1909. Putnam & Company Ltd. ISBN 978-0-85177-802-9.
- Bronnen Mei1940