De Polikarpov I-153 Chaika (Russisch: Чайка, “Meeuw”) was een gevechtsvliegtuig ontwikkeld door de Sovjet-Unie in de late jaren 1930. Dit vliegtuig, een zogenaamde “sesquiplane” (een tweedekker met een kleinere onderste vleugel), was een doorontwikkeling van de I-15 met een intrekbaar landingsgestel. De I-153 werd ingezet in de Sovjet-Japanse gevechten in Mongolië en was een van de belangrijkste Sovjet-jagers in de vroege jaren van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel dit toestel al snel achterhaald werd door snellere, modernere jagers, heeft het toch een belangrijke rol gespeeld in de luchtgevechten van zijn tijd. Vandaag de dag zijn er nog drie exemplaren van de I-153 die vliegwaardig zijn.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling
Achtergrond en ontwerpproces
In 1937 startte het Polikarpov-ontwerpbureau een studie om de prestaties van de I-15 en I-15bis, beide tweedekker-jagers, te verbeteren zonder concessies te doen aan de wendbaarheid. De Sovjet-tactische doctrine baseerde zich op een combinatie van snelle monoplane-jagers, zoals de Polikarpov I-16, en wendbare tweedekkers. Gevechtservaringen tijdens de Spaanse Burgeroorlog hadden echter aangetoond dat de I-16 moeite had om de Italiaanse Fiat CR.32-tweedekkers het hoofd te bieden. Dit gaf aan dat tweedekkers nog steeds relevant waren in luchtgevechten.
Het ontwerpbureau van Polikarpov kreeg daarom de opdracht om een nieuwe tweedekker-jager te ontwikkelen. De leiding van dit project lag bij Aleksei Ya. Shcherbakov, met assistentie van Artem Mikoyan en Mikhail Gurevich, die later het beroemde MiG-ontwerpbureau zouden oprichten. Het nieuwe toestel, dat door het ontwerpbureau I-15ter werd genoemd en door de Sovjet Luchtmacht (VVS) I-153, was een verdere ontwikkeling van de I-15bis. Het belangrijkste verschil was de toevoeging van een handmatig intrekbaar landingsgestel om de luchtweerstand te verminderen.
Structuur en motorisering
Het ontwerp van de I-153 was van gemengde constructie, waarbij gebruik werd gemaakt van zowel metaal als hout. De romp bestond uit een frame van chroom-molybdeen staal met duraluminium beplating op het voorste deel van de romp en linnen bekleding op de achterkant. De vleugels waren van hout en ook bedekt met linnen, terwijl de staartvlakken uit duraluminium waren gemaakt. De I-153 werd aangedreven door een Shvetsov M-62 radiaalmotor met een vermogen van 597 kW (801 pk). De M-62 was een verbeterde versie van de Shvetsov M-25, die eerder de I-15 en I-15bis aandreef. Het toestel had een vast staartwielonderstel, terwijl de hoofdwielen intrekbaar waren.
De eerste prototypevluchten werden uitgevoerd met de oudere M-25V motor, omdat de M-62 nog niet klaar was. Ondanks de vele defecten tijdens de fabrieksproeven, werd de I-153 al snel in productie genomen. Vroege productiemodellen met de M-25 motor voltooiden in 1939 de staatsproeven, maar al snel schakelde de productie over op de M-62 motor, die betere prestaties op grote hoogte leverde.
Prestaties en bewapening
Prestaties van de I-153
De Polikarpov I-153 was, ondanks zijn verbeteringen, een tweedekker en kon niet concurreren met moderne eenvleugelige jagers. Toch had het toestel een aantal indrukwekkende prestaties voor zijn tijd. Het toestel had een maximale snelheid van 444 km/u op een hoogte van 4.600 meter en kon een hoogte bereiken van 10.700 meter. De stijgsnelheid was 15 meter per seconde, wat het toestel snel naar gevechtshoogte bracht. Het toestel was wendbaar, een belangrijke eigenschap voor de luchtgevechten van die tijd, maar de topsnelheid en het gebrek aan een firewall tussen de brandstoftank en de cockpit bleken serieuze nadelen te zijn.
Bewapening
De I-153 was uitgerust met vier 7,62 mm ShKAS-machinegeweren, die een vuursnelheid van 1.800 schoten per minuut hadden. Dit was een aanzienlijke verbetering ten opzichte van de eerdere I-15bis, die was uitgerust met tragere PV-1 machinegeweren. Het toestel kon ook worden uitgerust met acht RS-82-raketten, waarmee het gronddoelen kon aanvallen. Deze bewapening maakte de I-153 veelzijdig in zowel luchtgevechten als grondaanvallen.
Operationele geschiedenis
De gevechten in Mongolië
De I-153 werd voor het eerst ingezet tijdens de gevechten tussen de Sovjet-Unie en Japan bij de Slag om Khalkhin Gol in 1939. Deze veldslag, uitgevochten in Mongolië, was een belangrijke confrontatie tussen de Sovjet-Unie en Japan. De Japanse Nakajima Ki-27 jagers bleken geduchte tegenstanders voor de Sovjet I-15bis en I-16, maar de I-153 was beter opgewassen tegen de Japanse toestellen door zijn verbeterde wendbaarheid en snelheid. Toch werden tijdens deze gevechten een aantal ernstige tekortkomingen van de I-153 duidelijk, waaronder de gebrekkige bescherming van de brandstoftank, wat vaak leidde tot branden in de cockpit na treffers.
Spaanse Burgeroorlog en latere inzet
Hoewel de I-153 pas na de Spaanse Burgeroorlog werd ontwikkeld, werden zijn voorgangers, de I-15 en I-15bis, wel ingezet tijdens dit conflict. De Sovjet-Unie steunde de Republikeinen in deze oorlog, en leverde deze toestellen aan hun luchtmacht. Na de oorlog werden enkele van deze vliegtuigen door de nationalistische luchtmacht van Franco gebruikt, tot in de vroege jaren 1950.
Productie en latere evaluatie
In totaal werden er 3.437 Polikarpov I-153 toestellen geproduceerd tot 1941, het jaar waarin de productie stopte. Hoewel het toestel aanvankelijk als een tijdelijke oplossing werd gezien in afwachting van modernere jagers, bleef het tot ver in de Tweede Wereldoorlog in dienst. De I-153 bleek uiteindelijk achterhaald door de opkomst van snellere en beter bewapende vliegtuigen zoals de Yakovlev en Lavochkin jagers.
Technische specificaties
Algemene kenmerken
- Bemanning: 1 piloot
- Lengte: 6,17 m
- Spanwijdte: 10 m
- Hoogte: 2,8 m
- Vleugeloppervlak: 22,14 m²
- Leeggewicht: 1.452 kg
- Maximaal startgewicht: 2.110 kg
- Aandrijving: Shvetsov M-62 radiaalmotor, 597 kW (801 pk)
- Propellers: 2-bladige verstelbare propeller
Prestaties
- Maximale snelheid: 444 km/u op 4.600 meter hoogte
- Kruissnelheid: 297 km/u op 2.000 meter hoogte
- Bereik: 470 km
- Dienstplafond: 10.700 meter
- Stijgsnelheid: 15 m/s
- Tijd naar 7.000 meter: 8 minuten en 18 seconden
Bewapening
- Machinegeweren: 4 × 7,62 mm ShKAS machinegeweren met 2.600 schoten munitie
- Raketten: 8 x 82 mm RS-82 raketten
Conclusie
De Polikarpov I-153 Chaika was een belangrijke schakel in de ontwikkeling van Sovjet-jagers tijdens de late jaren 1930 en vroege jaren 1940. Hoewel het toestel snel werd overschaduwd door modernere vliegtuigen, speelde het een cruciale rol in de luchtgevechten van zijn tijd, met name tijdens de Sovjet-Japanse gevechten in Mongolië. De combinatie van wendbaarheid en bewapening zorgde ervoor dat het toestel nog jarenlang in gebruik bleef. Ondanks de tekortkomingen en beperkingen is de I-153 een belangrijk historisch vliegtuig dat de overgang markeerde tussen de tweedekkers en de modernere monoplanen in de luchtvaartgeschiedenis.
Bronnen en meer informatie
- Gordon, Yefim. Polikarpov’s Biplane Fighters. London: Midland Publishing, 2002.
- Liss, Witold. The Polikarpov I-15, I-16 and I-153 Fighters. London: Osprey Publishing, 1970.
- Bronnen Mei1940
- Gunston, Bill. Aircraft of the Soviet Union: The Encyclopaedia of Soviet Aircraft Since 1917. London: Osprey, 1983.
- Kotelnikov, Vladimir. Early Soviet Jet Fighters. Manchester: Hikoki Publications, 1998.
- Afbeelding: Finnish Wartime Photograph Archive , Public domain, via Wikimedia Commons
