Mother Night (1996): Oorlogsfilm

Mother Night is een Amerikaanse romantische oorlogsfilm uit 1996 onder regie van Keith Gordon. Het is gebaseerd op kurt Vonnegut’s roman uit 1961 met dezelfde naam.

Nick Nolte speelt Howard W. Campbell, Jr., een Amerikaan die na de Eerste Wereldoorlog met zijn gezin naar Duitsland verhuist en een succesvolle Duitstalige toneelschrijver wordt. Terwijl de Tweede Wereldoorlog opdoemt, ontmoet Campbell een man die beweert van het Amerikaanse ministerie van Oorlog te zijn en wordt gerekruteerd om te spioneren voor de VS, waarbij hij nazi-propaganda uitzendt met verborgen berichten die alleen door de geallieerde inlichtingendienst kunnen worden gedecodeerd. Na de oorlog verhuist Campbell naar New York City, waar hij in de vergetelheid probeert te leven. Omdat de Amerikaanse regering zijn echte oorlogsrol een goed bewaard geheim houdt, wordt Campbell gedwongen te leven onder een veronderstelde identiteit. De film wordt verteld door Campbell, door middel van een reeks flashbacks, terwijl hij in een gevangeniscel in Israël zit, zijn memoires schrijft en wacht op een proces voor oorlogsmisdaden.

Opgesloten in een Israëlische gevangenis schrijft Howard W. Campbell jr. een memoires over zijn carrière in nazi-Duitsland. Tijdens de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog wordt Campbell, een Amerikaanse toneelschrijver van Duitstalige toneelproducties, benaderd door Frank Wirtanen, medewerker van het Ministerie van Oorlog. Wirtanen vraagt Campbell om als spion voor de VS te werken in de naderende oorlog, hoewel hij geen beloning of erkenning belooft. Campbell wijst het aanbod af, maar Wirtanen voegt eraan toe dat hij wil dat Campbell wat tijd neemt om na te denken en hem vertelt dat Campbell’s antwoord zal komen in de vorm van hoe hij handelt en welke posities hij inneemt zodra de oorlog begint.

In de beginfase van de oorlog werkt Campbell zich een weg omhoog door het propagandaministerie van Joseph Goebbels en wordt uiteindelijk de “stem” van Engelstalige uitzendingen die nazisme en antisemitisme bij Amerikaanse burgers propageren (een parallel met de echte omroep, Dr. Edward Vieth Sittler). Onbekend bij de nazi’s, vormen alle eigenaardigheden van zijn toespraak – opzettelijke pauzes, hoesten, enz. – een geheime code die heimelijk informatie doorgeeft aan geallieerde inlichtingendiensten. Laat in de oorlog, nadat zijn vrouw, Helga, naar verluidt is gedood aan het oostfront, bezoekt Campbell haar familie begin 1945 buiten Berlijn, net voordat het Rode Leger arriveert. Helga’s jongere zus, Resi, bekent dat ze verliefd op hem is.

Uiteindelijk wordt Campbell gevangengenomen wanneer een Amerikaanse infanterist zijn stem herkent. Voordat hij kan worden geëxecuteerd, regelt Wirtanen de discrete vrijlating van Campbell en helpt hij bij zijn verhuizing naar New York City. Campbell is geschokt om te horen dat de regering van de Verenigde Staten Campbell’s ware rol in de oorlog niet zal onthullen, omdat dat ook de spycraft-technieken zou onthullen die Amerika mogelijk nodig zal blijven hebben voor de volgende oorlog. Hoewel dat betekent dat Campbell gedoemd is een paria te zijn, is Wirtanen onsympathiek en redeneert hij dat Campbell de waarheid niet bekend zou hebben gewild als Duitsland de oorlog had gewonnen.

In New York City leeft Campbell vijftien jaar lang een eenzaam bestaan, alleen ondersteund door herinneringen aan Helga en een onverschillige nieuwsgierigheid naar zijn uiteindelijke lot. Mevrouw Epstein, een overlevende van de Holocaust die in Campbells gebouw woont, is de enige persoon die zijn ware identiteit vermoedt; hij lijkt haar vermoedens te vermijden door onwetendheid over het Duits te veinzen. Campbells enige vriend is George Kraft, een oudere schilder die door een buitengewoon toeval toevallig een Sovjet-inlichtingenagent is.

Tijdens vele schaakpartijen onthult Campbell zijn geheime verleden aan Kraft, die deze informatie probeert te gebruiken om zijn positie bij zijn handlers te verbeteren door Campbell in een positie te dwingen waarin hij naar Moskou moet vluchten. Hij lekt informatie over Campbells verblijfplaats, die de aandacht trekt van een neonazistische organisatie. Vertegenwoordigers van deze groep ontmoeten Campbell en presenteren hem een vrouw die Helga lijkt te zijn. Het duurt echter niet lang voordat Campbell ontdekt dat Helga eigenlijk Resi is, die Helga’s identiteit had aangenomen om uit Oost-Duitsland te ontsnappen.

De neonazi’s herbergen Campbell, samen met Kraft en Resi, in hun schuilplaats in Manhattan. Wirtanen verschijnt opnieuw, waarschuwt Campbell voor krafts ware identiteit en legt uit dat Kraft en Resi Campbell in een lastige positie hebben gebracht met de neonazi’s om zijn overplaatsing naar Moskou te verzekeren. Campbell keert terug naar de schuilplaats om het tweetal te confronteren; in het licht van haar ontmaskering pleegt Resi zelfmoord. Even later doet de FBI een inval in de schuilplaats, maar opnieuw gebruikt Wirtanen zijn invloed om Campbell vrij te laten lopen. Na zijn vrijlating bevriest hij midden op een voetpad en verliest alle betekenis van zijn leven, totdat een politieagent hem uiteindelijk vertelt dat hij verder moet gaan. Campbell keert terug naar zijn verwoeste appartement en besluit zich aan te geven bij de Israëli’s om terecht te staan.

Campbell wordt naar Haifa gebracht, waar hij wordt opgesloten in de cel onder een onberouwelijke Adolf Eichmann. De film eindigt met de aankomst van een brief van Wirtanen die het bevestigende bewijs levert dat Campbell inderdaad een Amerikaanse spion was tijdens de oorlog. Even later hangt Campbell zichzelf op – niet, zegt hij, voor misdaden tegen de menselijkheid, maar eerder voor ‘misdaden tegen mezelf’.


Bronnen en meer informatie

  1. Bronnen Mei1940
  2. Mother Night (Film, 1996) – MovieMeter.nl
  3. Mother Night – Rotten Tomatoes
  4. Mother Night (film) – Wikipedia