De Koolhoven F.K.58 was een eenmotorig onderscheppingsjachtvliegtuig, ontworpen en gebouwd door N.V. Koolhoven in Nederland. Het vliegtuig werd ontwikkeld in opdracht van Frankrijk en was bedoeld voor gebruik door de Franse luchtmacht, de Armée de l’Air. Hoewel de F.K.58 slechts beperkt werd ingezet tijdens de Slag om Frankrijk, biedt het toestel een interessant inkijkje in de technische en politieke uitdagingen van die tijd.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling
Noodzaak van buitenlandse vliegtuigproductie
In de late jaren 1930 werd duidelijk dat de Franse luchtvaartindustrie niet in staat was om snel genoeg nieuwe moderne vliegtuigen te produceren om de verouderde vloot van de Armée de l’Air te vervangen. Frankrijk richtte zich daarom tot buitenlandse fabrikanten, waaronder het Nederlandse Koolhoven. Het doel was om snel gevechtsvliegtuigen te produceren die voornamelijk bedoeld waren voor eenheden in de Franse kolonie Indochina.
Het ontwerp van de F.K.58 begon in 1938 en stond onder leiding van de Duitse ingenieur Erich Schatzki, die eerder verantwoordelijk was voor het ontwerp van de Fokker D.XXI. Hoewel Schatzki vaak wordt gezien als de ontwerper van de F.K.58, was het project al voor 60% voltooid voordat hij bij Koolhoven in dienst trad. Schatzki speelde echter een belangrijke rol bij de voltooiing van het ontwerp .
Technische specificaties
De F.K.58 was oorspronkelijk uitgerust met een Hispano-Suiza 14AA stermotor, en de eerste vlucht vond plaats op 17 juli 1938 . Het toestel had een staalbuisconstructie voor de romp, bedekt met metaal aan de voorkant en linnen aan de achterkant. De vleugels waren opgebouwd uit houten draagbalken en bedekt met bakeliet. De vleugels hadden ook gesplitste flaps voor betere controle tijdens de landing. Het landingsgestel was intrekbaar en werd opgeborgen in de romp .
Franse bestellingen en productieproblemen
Eerste bestelling
In januari 1939 plaatste de Armée de l’Air een bestelling voor 50 vliegtuigen, die aangedreven zouden worden door Gnome-Rhône 14N-motoren . De eerste vier toestellen werden echter afgebouwd met de Hispano-Suiza-motoren vanwege het ontbreken van de juiste motoren en instrumenten. Uiteindelijk werden slechts 17 vliegtuigen voltooid in Nederland. Door een gebrek aan capaciteit bij Koolhoven werden de laatste tien toestellen van de Franse bestelling uitbesteed aan het Belgische bedrijf SABCA .
Verplaatsing van productie
De productie liep tegen grote obstakels aan door de aanhoudende vertragingen en de moeilijkheid om aan Franse onderdelen te komen. In 1940 werden de resterende toestellen in Nederland verplaatst naar Nevers in Frankrijk om daar voltooid te worden door Koolhoven-personeel. Slechts één F.K.58 werd daar voltooid voordat de Duitsers de fabriek in handen kregen . De tien toestellen die bij SABCA werden gebouwd, stonden klaar voor levering, maar werden vernietigd toen de trein die ze vervoerde door Duitse vliegtuigen werd gebombardeerd .
Koolhoven F.K.58 en de Nederlandse luchtmacht
Nederlandse bestelling
Op 2 juli 1939 bestelde de Nederlandse regering 36 F.K.58’s voor de Luchtvaartafdeling (Netherlands Army Aviation Corps). Deze vliegtuigen zouden worden aangedreven door Bristol Taurus-motoren. Echter, door beperkingen op de export van deze Britse motoren, werden alternatieve motoren overwogen, zoals de Rolls-Royce Merlin en de Daimler-Benz DB 600 . Tests met de DB 600 faalden, en uiteindelijk werd besloten om Nederlandse voorraden van de Bristol Mercury VIII-motor te gebruiken. Dit resulteerde echter in een lager vermogen en een gereduceerde topsnelheid .
Vernietiging door de Duitse inval
De Nederlandse F.K.58’s waren nog in aanbouw toen de Duitsers Nederland binnenvielen in mei 1940. Bij een Duitse luchtaanval werd de Koolhoven-fabriek zwaar beschadigd en de in aanbouw zijnde toestellen werden vernietigd .
Operationele inzet tijdens de Slag om Frankrijk
Aanvankelijke inzet
Hoewel de F.K.58 oorspronkelijk bedoeld was voor gevechtseenheden in Indochina, werden de plannen aangepast toen de situatie in Europa verslechterde. In januari 1940 werd besloten om de Gnome-Rhône-versies van het toestel naar Finland te sturen als steun in de Winteroorlog tegen de Sovjet-Unie. Dit werd echter geannuleerd nadat de oorlog eindigde voordat de vliegtuigen konden worden verscheept .
Poolse eenheden in Frankrijk
In mei 1940 werden de F.K.58’s toegewezen aan vier ad-hoc eenheden van de Vrije Poolse luchtmacht in Frankrijk, als onderdeel van de Défense Aérienne du Territoire (DAT), een eenheid die belast was met de verdediging van het Franse achterland tegen Duitse aanvallen . Deze eenheden opereerden vanaf luchtbases in Salon-de-Provence en Clermont-Aulnat.
Gebrek aan bewapening
Toen de F.K.58’s in dienst werden genomen, waren ze nog onbewapend. De Poolse piloten moesten zelf mitrailleurs bemachtigen en installeren voordat de vliegtuigen operationeel konden worden . Vanaf 30 mei 1940 voerden ze patrouilles uit in de omgeving van Avignon-Marseille en later boven Clermont-Ferrand. Ondanks 47 operationele sorties, kwamen de eenheden geen vijandelijke vliegtuigen tegen .
Verlies van toestellen
Hoewel de F.K.58 slechts een beperkte operationele levensduur had, gingen er tijdens de Slag om Frankrijk vijf toestellen verloren in mei en juni 1940. Na de val van Frankrijk werden de overgebleven toestellen gesloopt .
Conclusie
De Koolhoven F.K.58 was een vliegtuig dat door zijn technische beperkingen en de omstandigheden van de oorlog nooit zijn volledige potentieel heeft kunnen bereiken. Hoewel het ontwerp innovatief was, bleken de prestatieclaims van de fabrikant overdreven, en was het toestel minder wendbaar dan zijn concurrenten. De vernietiging van de productiecapaciteit door Duitse aanvallen betekende het einde van de F.K.58, die nooit grootschalig in actie is gekomen. Het toestel blijft een voetnoot in de luchtvaartgeschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, als symbool van de complexiteit en onzekerheden waarmee vliegtuigfabrikanten in de jaren 1930 werden geconfronteerd.
Bronnen en meer informatie
- Luchtvaartgeschiedenis. “Erich Schatzki en de Koolhoven F.K.58.” Luchtvaartarchief.nl.
- Franse Luchtmachtarchieven. “Koolhoven F.K.58 en de Slag om Frankrijk.”
