De Douglas DC-4 is een Amerikaans viermotorig passagiersvliegtuig aangedreven door zuigermotoren. Het werd ontwikkeld door de Douglas Aircraft Company en speelde een cruciale rol tijdens de Tweede Wereldoorlog, de Berlijnse luchtbrug en in commerciële luchtvaart. Militaire versies, aangeduid als de C-54 en R5D, werden gebruikt door de geallieerden en bleven operationeel tot in de jaren zestig. Vanaf 1945 werd de DC-4 wereldwijd door veel civiele luchtvaartmaatschappijen ingezet, wat bijdroeg aan de groei van de commerciële luchtvaart na de oorlog.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling
De eerste versie van de DC-4, de DC-4E, werd getest door United Airlines in de late jaren dertig. Al snel bleek dit ontwerp met 52 zitplaatsen economisch niet rendabel vanwege inefficiëntie en technische problemen. Luchtvaartmaatschappijen zoals American Airlines, Eastern Air Lines, Pan American World Airways, Trans World Airlines en United Airlines stelden een lijst met wijzigingen voor. Het resultaat was de DC-4A, een kleiner en eenvoudiger ontwerp dat niet over een drukcabine beschikte. Dit model was uitgerust met Pratt & Whitney R-2000 Twin Wasp motoren en een enkel richtingsroer.
Met de Amerikaanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog nam het leger de voorlopige bestellingen van commerciële luchtvaartmaatschappijen over en werd het vliegtuig omgedoopt tot de C-54 Skymaster. De eerste C-54 vloog op 14 februari 1942 vanaf Clover Field in Santa Monica, Californië.
Technische kenmerken
Algemene kenmerken
- Bemanning: 4 personen
- Capaciteit: 44 passagiers of 22 slaapplaatsen in de transportconfiguratie, later tot 86 passagiers bij hoge dichtheid
- Lengte: 28,6 m
- Spanwijdte: 35,81 m
- Hoogte: 8,38 m
- Vleugeloppervlak: 136 m²
- Leeggewicht: 19.641 kg
- Maximumgewicht bij opstijgen: 33.112 kg
- Brandstofcapaciteit: 10.860 liter, uitbreidbaar tot 13.600 liter met extra vleugeltanks
- Motoren: 4 × Pratt & Whitney R-2000-2SD13-G Twin Wasp motoren, elk met 1.450 pk bij opstijgen
Prestatiegegevens
- Maximale snelheid: 450 km/u op 4.300 m hoogte
- Kruissnelheid: 365 km/u op 3.000 m hoogte
- Vliegbereik: 5.300 km
- Maximaal vliegbereik (ferry): 6.840 km met extra brandstofcellen
- Vleugelbelasting: 245 kg/m² bij maximumgewicht
Militaire varianten
Om aan de militaire eisen te voldoen, werden de eerste productiemodellen uitgerust met extra brandstoftanks in de cabine, waardoor het aantal passagiers werd verminderd tot 26. Het eerste echte militaire model, de C-54A, werd in februari 1943 geleverd en was voorzien van een versterkte vloer en een vrachtdeur. De C-54B, geïntroduceerd in maart 1944, had brandstoftanks in de vleugels, waardoor extra zitplaatsen konden worden geïnstalleerd.
Een speciale variant, de C-54C, werd ontworpen voor presidentieel gebruik en combineerde het C-54A-rompontwerp met de verbeterde vleugels van de C-54B, voor een maximaal bereik. De meest geproduceerde variant, de C-54D, werd geleverd met krachtigere motoren. De C-54E plaatste de laatste cabinetanks naar de vleugels, wat zorgde voor extra ruimte voor vracht of passagiers.
Tussen 1942 en 1946 werden in totaal 1.163 C-54’s geproduceerd voor het Amerikaanse leger. Na de oorlog werden er nog 79 civiele DC-4’s gebouwd. Daarnaast ontwikkelde Canadair in Canada een verbeterde versie, de Canadair North Star, uitgerust met Merlin-motoren die een snelheidsverhoging van 40% mogelijk maakten.
Operationele geschiedenis
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de C-54 Skymaster een essentieel transportvliegtuig voor de geallieerde strijdkrachten. Het toestel speelde een belangrijke rol in de bevoorrading van troepen en het transport van gewonden en materieel over grote afstanden. Het gebruik van de C-54 droeg aanzienlijk bij aan de logistieke capaciteiten van de geallieerden, wat vooral van cruciaal belang was in de Pacifische en Europese oorlogsvoering.
De Berlijnse luchtbrug
Een van de meest prominente operaties waarin de DC-4/C-54 een hoofdrol speelde, was de Berlijnse luchtbrug van 1948-1949. Tijdens de blokkade van West-Berlijn door de Sovjet-Unie, werd het Westen gedwongen om een luchtbrug op te zetten om de stad te bevoorraden. In totaal werden 330 DC-4’s en C-54’s ingezet tijdens deze operatie. Het succes van de luchtbrug bewees de betrouwbaarheid en efficiëntie van de DC-4 als vracht- en transportvliegtuig.
Civiele luchtvaart na de oorlog
Na de oorlog werden veel militaire C-54’s omgebouwd voor civiel gebruik. In totaal werden meer dan 500 militaire toestellen verkocht aan commerciële luchtvaartmaatschappijen. De Douglas Aircraft Company speelde een belangrijke rol bij deze ombouw en wist de DC-4 populair te maken bij chartermaatschappijen zoals Great Lakes Airlines, North American Airlines en Transocean Airlines. Tegen de jaren vijftig was Transocean Airlines de grootste civiele exploitant van de DC-4/C-54.
Douglas produceerde na de oorlog nog 79 nieuwe DC-4’s tussen januari 1946 en augustus 1947, waarbij het laatste exemplaar werd geleverd aan South African Airways. Hoewel de mogelijkheid tot cabinepressurisatie bestond, werden alle DC-4’s zonder deze functie gebouwd, zowel in militaire als civiele configuraties.
Internationale exploitatie en transatlantische vluchten
De DC-4 werd door verschillende luchtvaartmaatschappijen wereldwijd ingezet voor zowel regionale als langeafstandsvluchten. Luchtvaartmaatschappijen zoals Pan American Airways, KLM Royal Dutch Airlines, Scandinavian Airlines System en Iberia Airlines gebruikten de DC-4 voor hun eerste trans-Atlantische diensten tussen Latijns-Amerika en Europa. Aerolíneas Argentinas, opgericht in 1946, was een van de eerste maatschappijen die de DC-4 gebruikte voor intercontinentale vluchten, net als Cubana de Aviación in 1948.
De DC-4 in cijfers
- Totale productie: 1.245 toestellen, inclusief militaire en civiele varianten
- Actieve dienst in 2022: Enkele DC-4’s, waaronder toestellen van Buffalo Airways in Canada en twee exemplaren gebruikt voor chartervluchten in Zuid-Afrika door de South African Airways Museum Society.
De populariteit en duurzaamheid van de DC-4 maakten het een icoon van de vroege luchtvaart na de Tweede Wereldoorlog. Veel van de gebruikte toestellen werden decennialang ingezet, vooral door chartermaatschappijen en luchtvaartmaatschappijen in opkomende markten.
Conclusie
De Douglas DC-4 speelde een fundamentele rol in zowel de militaire operaties tijdens de Tweede Wereldoorlog als de opkomst van de commerciële luchtvaart daarna. Dankzij zijn betrouwbaarheid, grote vrachtcapaciteit en langeafstandsbereik was de DC-4 onmisbaar in militaire campagnes zoals de Berlijnse luchtbrug, en legde het de basis voor commerciële luchtvaartmaatschappijen wereldwijd. Ondanks de introductie van modernere vliegtuigen, bleef de DC-4 tot ver in de jaren zestig operationeel en worden er zelfs vandaag de dag nog enkele toestellen ingezet. Het toestel staat symbool voor een tijdperk van innovatie en groei in de luchtvaartindustrie.
Bronnen en meer informatie
- “Douglas DC-4.” Aviation History Online Museum.
- Afbeelding: SDASM, Public domain, via Wikimedia Commons
- “The Berlin Airlift.” United States Air Force Historical Division.
- “Douglas Aircraft Company.” Smithsonian National Air and Space Museum.
- South African Airways Museum Society.
- Bronnen Mei1940
