
De Fokker S.II was een tweedekker opleidingsvliegtuig, ontwikkeld in de vroege jaren 1920 door de Nederlandse vliegtuigbouwer Fokker. Het ontwerp, afkomstig van ingenieur Reinhold Platz, was bedoeld om de verouderde Spyker V.2-toestellen van de Luchtvaartafdeling (LVA) te vervangen.
Inhouds opgave
Ontwikkeling en Productie
Achtergrond van de Ontwikkeling
In 1922 reageerde Fokker op een specificatie van de LVA voor een nieuw opleidingsvliegtuig. De LVA had behoefte aan een betrouwbaar toestel om piloten op te leiden voor de militaire luchtvaart. Het prototype van de S.II, ontworpen als biplane met ongelijke vleugelspanwijdte, vloog voor het eerst in 1922. Na uitgebreide tests plaatste de LVA een bestelling voor 12 exemplaren, uitgerust met de Thulin G-motor van 110 pk (82 kW).
De eerste vliegtuigen werden in 1923 geleverd en toegewezen aan de basisschool voor vliegtraining in Soesterberg. In de loop van de jaren werden nog enkele toestellen geëxporteerd, onder andere naar de Sovjet-Unie, en verkocht aan de civiele luchtvaartmarkt.
Technische Specificaties en Ontwerp
Constructie en Materiaalgebruik
De Fokker S.II was een biplane met een houten constructie, bekleed met canvas. De configuratie als sesquiplane betekende dat de bovenste vleugel groter was dan de onderste. De vleugels werden verbonden door meerdere paren stijlen, aangevuld met stalen kabels voor extra stevigheid.
De romp was laag geplaatst en volledig vervaardigd uit hout, met een traditioneel staartvlak en een enkele verticale stabilisator. Het landingsgestel bestond uit een vast, conventioneel onderstel met een achterste steun in de vorm van een landingspoot.
Cockpit en Motorisering
Het toestel had een open cockpit met tandemzitplaatsen, waarbij de instructeur en leerling achter elkaar zaten. De vroege modellen waren uitgerust met een Thulin G rotatiemotor. Later werden deze vervangen door krachtigere Le Rhône-Oberursel-motoren, eveneens met een vermogen van 110 pk. Bij een aangepaste variant werd zelfs geëxperimenteerd met een Curtiss OX-5-motor van 90 pk, bedoeld voor export naar de Verenigde Staten.
Operationele Inzet
Gebruikers en Inzet
De 15 geproduceerde S.II-toestellen dienden primair bij de LVA en bleven operationeel tot 1932. Twee toestellen werden geëxporteerd naar de Sovjet-Unie en opgenomen in de inventaris van de luchtmacht (V-VS). Opmerkelijk is dat een enkel toestel werd aangepast voor gebruik in de medische luchtvaart, aangeduid als de S.IIA.
De S.IIA onderscheidde zich door een gesloten cabine, een krachtigere Armstrong Siddeley Lynx-motor en de mogelijkheid om een gewonde op een brancard te vervoeren, samen met een medisch begeleider. Dit toestel werd in 1932 ingezet tijdens noodsituaties, onder andere op de Waddeneilanden.
Varianten van de Fokker S.II
De Fokker S.II werd geleverd in verschillende uitvoeringen om aan de specifieke behoeften van zowel militaire als civiele gebruikers te voldoen. Hier zijn de belangrijkste varianten beschreven:
S.II: Basisversie
Dit was de standaardversie van de Fokker S.II, bedoeld voor basisopleidingen. In totaal werden 15 exemplaren gebouwd en geleverd aan de Luchtvaartafdeling (LVA). De toestellen werden vooral gebruikt voor het opleiden van piloten in de basisprincipes van vliegen.
S.IIA: Medische Variant
De S.IIA was een aangepaste versie van de S.II, ontworpen om te functioneren als luchtambulance. Dit toestel werd uitgerust met een krachtigere Armstrong Siddeley Lynx-motor van 218 pk en voorzien van een gesloten cabine gemaakt van polimetylmethacrylaat. Het toestel bood ruimte voor een brancard met een gewonde en een medisch begeleider. De actieradius werd uitgebreid tot 400 kilometer, wat de inzetbaarheid in afgelegen gebieden vergrootte. De S.IIA werd ingezet voor noodgevallen op locaties zoals Ameland en Schiermonnikoog. Het toestel bleef actief tot de Duitse invasie van Nederland in 1940, waarna het werd gevorderd en uiteindelijk gesloopt.
S.IIV2
Deze variant werd ontwikkeld op verzoek van de Nederlandse piloot Willem van Graft. Het toestel combineerde de structurele kenmerken van de S.II en de S.III. Deze hybride werd gebruikt voor civiele doeleinden en bleef gedurende meerdere jaren succesvol in gebruik. Het vliegtuig droeg de registratie H-NADT.
Technische Gegevens
Hieronder staan de belangrijkste specificaties van de standaard Fokker S.II:
- Type: Tweedekker opleidingsvliegtuig
- Bemanning: 2 (instructeur en leerling)
- Motor: Le Rhône-Oberursel rotatiemotor, 110 pk
- Constructie: Houten frame met canvas bekleding
- Maximale snelheid: 145 km/u (S.IIA)
- Kruissnelheid: 115 km/u (S.IIA)
- Bereik: 400 km (S.IIA)
- Maximale hoogte: 4.000 meter (S.IIA)
Het Einde van de Operationele Dienst
In 1932 werden de S.II-toestellen door de LVA als verouderd beschouwd. Ze werden vervangen door modernere vliegtuigen zoals de Fokker S.IV, die betere prestaties en modernere technologieën boden. De overgebleven toestellen werden gesloopt, op één exemplaar na dat als ambulance was aangepast.
De S.IIA bleef in gebruik tot de Duitse inval in mei 1940. Bij de bezetting van Nederland door de Duitse troepen werd het vliegtuig op de luchthaven De Vlijt in Texel gevorderd. Kort daarna werd het toestel ontmanteld en vernietigd, waarmee een einde kwam aan de operationele geschiedenis van de Fokker S.II.
Conclusie
De Fokker S.II speelde een belangrijke rol in de opleiding van Nederlandse militaire piloten in de jaren 1920 en 1930. Hoewel het toestel technisch gezien eenvoudig was, voldeed het aan de eisen van de LVA en droeg het bij aan de ontwikkeling van de luchtvaart in Nederland. Met varianten zoals de S.IIA werd bovendien aangetoond dat het ontwerp kon worden aangepast voor gespecialiseerde taken, zoals medische evacuaties.
Het verhaal van de Fokker S.II illustreert hoe vroege luchtvaarttechnologie zich aanpaste aan de behoeften van die tijd, zowel in militair als civiel gebruik. Hoewel het toestel uiteindelijk werd vervangen, blijft het een belangrijk voorbeeld van Nederlandse luchtvaartinnovatie.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: Collectie Van Beek, CC0, via Wikimedia Commons
- Noppen, Ryan K. (2016). Blue Skies, Orange Wings: The Global Reach of Dutch Aviation in War and Peace, 1914-1945. Grand Rapids, Michigan: W.M.B. Eermands Publishing Co. ISBN 978-0-8028-4870-5.
- Wesselink, Theo, en Postma, Thijs (1982). De Nederlandse vliegtuigen. Haarlem: Romem. ISBN 978-90-228-3792-5.
- Bronnen Mei1940