De SMS Friedrich der Grosse was een slagschip van de Kaiser-klasse, een belangrijke pijler van de Duitse Keizerlijke Marine tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het schip, vernoemd naar Frederik de Grote, werd gebouwd in het kader van de Duitse vlootuitbreiding onder admiraal Alfred von Tirpitz. Haar robuuste ontwerp en geavanceerde bewapening maakten haar tot een symbool van Duitse maritieme macht.
Inhouds opgave
Ontwerp en Specificaties
De SMS Friedrich der Grosse was het tweede schip van de Kaiser-klasse, die bestond uit vijf dreadnought-schepen. Deze klasse vormde een modernisering ten opzichte van de voorgaande Helgoland-klasse. Het ontwerp werd gekenmerkt door verbeterde bewapening en pantsering, evenals de introductie van stoomturbines in plaats van de traditionele triple-expansion stoommachines.
Algemene kenmerken
Het schip had een totale lengte van 172,4 meter, een breedte van 29 meter en een diepgang van 9,1 meter. Bij volledige belading bedroeg haar waterverplaatsing 27.000 ton. Haar voortstuwing bestond uit drie AEG Curtis-stoomturbines die werden aangedreven door zestien waterpijpketels, waarmee ze een maximumsnelheid van 22,4 knopen (41,5 km/u) kon bereiken.
De SMS Friedrich der Grosse was bewapend met:
- Hoofdkanonnen: 10 x 30,5 cm (12 inch) in vijf dubbele geschutskoepels.
- Secundaire bewapening: 14 x 15 cm kanonnen en 12 x 8,8 cm kanonnen.
- Torpedobuizen: 5 x 50 cm, strategisch geplaatst in de scheepsromp.
Qua bescherming beschikte het schip over een pantsergordel van 350 mm dik en een commandotorenpantser van 400 mm, gemaakt van Krupp-cementstaal. Deze zware pantsering maakte haar bestand tegen de meeste vijandelijke aanvallen.
Innovatief ontwerp
Een van de belangrijkste verbeteringen in de Kaiser-klasse was de centrale opstelling van de hoofdgeschutskoepels, waardoor een bredere vuurlijn mogelijk werd. In plaats van de inefficiënte hexagonale indeling van eerdere klassen, werden drie van de vijf torens op de scheepsas geplaatst, met twee torens in een “superfiring” configuratie achteraan.
Bouw en Eerste Missies
De kiel van de SMS Friedrich der Grosse werd gelegd op 26 januari 1910 bij de AG Vulcan-werf in Hamburg. Het schip werd te water gelaten op 10 juni 1911 en op 15 oktober 1912 officieel in gebruik genomen. Tijdens de inwijdingsceremonie werd het schip gezegend door prinses Alexandra Victoria.
Opleidingen en Eerste Taken
Na haar ingebruikname onderging de Friedrich der Grosse zee tests en werd zij op 22 januari 1913 volledig operationeel verklaard. In maart van datzelfde jaar werd zij aangewezen als vlaggenschip van de Hochseeflotte, waarmee ze het oudere slagschip Deutschland verving.
Tijdens de jaarlijkse vlootmanoeuvres in de Noordzee en de Oostzee voerde het schip oefeningen uit met andere slagschepen. Deze oefeningen dienden zowel ter training van de bemanning als ter voorbereiding op een mogelijke oorlog met Groot-Brittannië, de grootste rivaliserende zeemacht van Duitsland.
Laatste Vredestijdactiviteiten
In juni 1914, tijdens Kieler Woche, werd het schip bezocht door de Italiaanse koning Victor Emanuel III. Kort daarna, op 13 juli, begon de laatste vredestijd-cruise van de Duitse Hochseeflotte naar Noorwegen. Door de toenemende spanningen na de moord op aartshertog Frans Ferdinand moest de vloot op 25 juli terugkeren naar Duitsland, waarna de voorbereidingen voor een grootschalige oorlog van start gingen.
Rol in de Eerste Wereldoorlog
Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 begon de SMS Friedrich der Grosse aan haar actieve dienst als vlaggenschip van de Hochseeflotte. Het schip maakte deel uit van de III. Slaggeschwader (Derde Gevechtssquadron) en voerde operaties uit in de Noordzee en de Oostzee. Het strategische doel van de Hochseeflotte was om de Britse Grand Fleet te lokken in een situatie waarin delen van hun vloot afzonderlijk konden worden aangevallen en vernietigd.
Vroege Operaties in de Noordzee
De eerste operaties van de Hochseeflotte, waaronder die van de SMS Friedrich der Grosse, waren verkennings- en afleidingsmissies in de Noordzee. Op 15–16 december 1914 ondersteunde het slagschip de beruchte aanval op Scarborough, Hartlepool en Whitby. Hoewel deze actie de Britse kust verdediging verstoorde, ontmoette de Hochseeflotte geen directe tegenstand van de Britse vloot.
Tijdens een nachtelijke ontmoeting in december 1914 kwam de Duitse vloot echter binnen bereik van zes Britse slagschepen. Admiraal Friedrich von Ingenohl, commandant van de Hochseeflotte, besloot zich terug te trekken uit angst voor een volledige confrontatie, wat later werd bekritiseerd als een gemiste kans.
De Slag bij Jutland (1916)
Een van de belangrijkste momenten in de carrière van de SMS Friedrich der Grosse was haar deelname aan de Slag bij Jutland op 31 mei en 1 juni 1916. Dit was de grootste zeeslag van de Eerste Wereldoorlog en een van de weinige confrontaties tussen de Duitse en Britse hoofdmachten.
De SMS Friedrich der Grosse bevond zich in het midden van de Duitse linie en speelde een ondersteunende rol. Hoewel ze minder actief betrokken was bij de directe gevechten dan schepen zoals de SMS König, opende ze wel het vuur op Britse lichte kruisers en vernietigde verschillende vijandelijke torpedoboten. Het slagschip liep tijdens de slag geen schade op, wat haar bemanning veel vertrouwen gaf in haar defensieve capaciteiten.
De slag eindigde tactisch onbeslist, maar strategisch gezien bleef de Britse Grand Fleet de dominante zeemacht. Desondanks bewees de Duitse Hochseeflotte haar vermogen om de Britse marine te confronteren zonder zware verliezen te lijden.
Operaties in de Oostzee: Operatie Albion
In oktober 1917 nam de SMS Friedrich der Grosse deel aan Operatie Albion, een grootschalige aanval op de Russische eilanden in de Oostzee, waaronder Ösel en Moon. Het doel was om Russische kustbatterijen te vernietigen en de controle over de Golf van Riga te verkrijgen.
De SMS Friedrich der Grosse ondersteunde de landing van Duitse troepen door vijandelijke posities op het schiereiland Sworbe zwaar te bombarderen. Deze operatie was een van de meest succesvolle gecombineerde land- en zeemissies van de Duitse marine tijdens de oorlog.
Verlies van de Vlaggenschipstatus
In maart 1917 verloor de SMS Friedrich der Grosse haar status als vlaggenschip toen de nieuwere en modernere SMS Baden deze rol overnam. De Friedrich der Grosse bleef echter actief in de Hochseeflotte, zij het met een minder prominente rol.
Internering en Ondergang in Scapa Flow
Na de Duitse nederlaag in november 1918 en de ondertekening van de wapenstilstand werd de SMS Friedrich der Grosse, samen met het merendeel van de Hochseeflotte, geïnterneerd in de Britse marinebasis Scapa Flow in Schotland. De internering was bedoeld om de Duitse schepen buiten gebruik te stellen totdat de definitieve voorwaarden van het Verdrag van Versailles waren vastgesteld.
Internering in Scapa Flow
De schepen van de Hochseeflotte, waaronder de SMS Friedrich der Grosse, werden ontwapend en bemand met minimale bemanningen. Vice-admiraal Ludwig von Reuter voerde het bevel over de geïnterneerde vloot. De omstandigheden aan boord waren sober; de bemanning leefde onder strikte beperkingen en was zich bewust van de groeiende kans dat hun schepen zouden worden overgedragen aan de geallieerden.
Von Reuter, die dit onaanvaardbaar vond, besloot de vloot te vernietigen voordat de schepen in Britse handen konden vallen. Dit besluit werd geheim gehouden, en de bemanning werd voorbereid om de schepen tot zinken te brengen op het moment dat de orders zouden worden gegeven.
Het Zelfvernietigen van de Vloot
Op 21 juni 1919, de dag dat de Duitse delegatie de voorwaarden van het Verdrag van Versailles moest accepteren, verliet de Britse vloot Scapa Flow voor oefeningen. Dit moment werd door Von Reuter aangegrepen om zijn plan uit te voeren. Om 11:20 uur gaf hij het geheime bevel om alle schepen tot zinken te brengen.
De bemanning van de SMS Friedrich der Grosse opende de afsluiters en liet het schip vol water lopen. Om 12:16 uur kapseisde het slagschip en zonk naar de bodem van de baai. Van de 74 geïnterneerde schepen werden er 52 succesvol tot zinken gebracht, waaronder de SMS Friedrich der Grosse. Dit was een van de grootste zelfvernietigingsacties in de maritieme geschiedenis.
Berging en Nasleep
In 1936 werd de SMS Friedrich der Grosse geborgen als onderdeel van een grote operatie om het metaal van de gezonken schepen te hergebruiken. Het schip werd volledig ontmanteld en gesloopt tegen april 1937.
Een van de weinige overblijfselen van het schip is de scheepsbel, die in 1965 door Groot-Brittannië werd teruggegeven aan Duitsland. De bel bevindt zich nu in het hoofdkwartier van de Duitse marine in Glücksburg als een tastbare herinnering aan dit ooit indrukwekkende slagschip.
Conclusie
De SMS Friedrich der Grosse speelde een belangrijke rol in de Duitse Hochseeflotte tijdens de Eerste Wereldoorlog. Als vlaggenschip nam ze deel aan enkele van de belangrijke maritieme operaties, waaronder de Slag bij Jutland en Operatie Albion. Hoewel het schip uiteindelijk tot zinken werd gebracht in Scapa Flow, symboliseert haar geschiedenis de ambities en beperkingen van de Duitse Keizerlijke Marine.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding 1: National Archives and Records Administration , Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 2: German Kaiser-class battleships. , Public domain, via Wikimedia Commons
- Afbeelding 3: Bundesarchiv, Bild 146-1970-074-34 / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 DE, via Wikimedia Commons
- Halpern, Paul G. (1995). A Naval History of World War I. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-352-7. Een gedetailleerd overzicht van de maritieme operaties tijdens de Eerste Wereldoorlog.
- Heyman, Neil M. (1997). World War I. Westport: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-29880-6. Een bredere blik op de Eerste Wereldoorlog, met aandacht voor marine-aspecten.
- Herwig, Holger (1998) [1980]. “Luxury” Fleet: The Imperial German Navy 1888–1918. Amherst: Humanity Books. ISBN 978-1-57392-286-9.
Een analyse van de strategie en ontwikkeling van de keizerlijke Duitse marine. - Dodson, Aidan (2016). The Kaiser’s Battlefleet: German Capital Ships 1871–1918. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-84832-229-5. Een uitgebreid overzicht van de slagschepen van de Duitse marine.
- Grießmer, Axel (1999). Die Linienschiffe der Kaiserlichen Marine: 1906–1918 (in het Duits). Bonn: Bernard & Graefe Verlag. ISBN 978-3-7637-5985-9. Een technische studie van Duitse slagschepen.
- Gröner, Erich; Jung, Dieter; Martin, Maass (1990). German Warships: 1815–1945. Vol. I: Major Surface Vessels. Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-790-6. Een encyclopedische bron over Duitse oorlogsschepen.
- Barrett, Michael B. (2008). Operation Albion. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34969-9. Analyse van de Duitse marine-operatie om de Baltische eilanden in 1917 te veroveren.
- Campbell, N. J. M. & Sieche, Erwin (1986). “Germany”. In Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Londen: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-245-5.
Geeft technische details over Duitse slagschepen, waaronder de Kaiser-klasse. - Koop, Gerhard & Schmolke, Klaus-Peter (1999). Von der Nassau – zur König-Klasse (in het Duits). Bonn: Bernard & Graefe Verlag. ISBN 978-3-7637-5994-1.
Overzicht van Duitse slagschepen van de Nassau- tot de König-klasse. - Staff, Gary (2010). German Battleships: 1914–1918. Vol. 2: Kaiser, König And Bayern Classes. Oxford: Osprey Books. ISBN 978-1-84603-468-8. Behandelt de ontwikkeling en inzet van Duitse slagschepen, waaronder de Kaiser-klasse.
- Campbell, John (1998). Jutland: An Analysis of the Fighting. Londen: Conway Maritime Press. ISBN 978-1-55821-759-1. Een diepgaande analyse van de Slag bij Jutland.
- Tarrant, V. E. (2001) [1995]. Jutland: The German Perspective. Londen: Cassell Military Paperbacks. ISBN 978-0-304-35848-9. Een Duitse kijk op de Slag bij Jutland.
- Woodward, David (1973). The Collapse of Power: Mutiny in the High Seas Fleet. Londen: Arthur Barker Ltd. ISBN 978-0-213-16431. De muiterij in de Duitse Hochseeflotte in 1918.
- Dodson, Aidan; Cant, Serena (2020). Spoils of War: The Fate of Enemy Fleets after the Two World Wars. Barnsley: Seaforth Publishing. ISBN 978-1-5267-4198-1.
Onderzoekt het lot van vijandelijke vloten na beide wereldoorlogen, inclusief de Duitse Hochseeflotte. - Bronnen Mei1940
