
Fukuzawa Yukichi (福澤 諭吉) (10 januari 1835 – 3 februari 1901) was een Japanse pedagoog, filosoof, schrijver, ondernemer en samoerai. Hij speelde een sleutelrol in de overgang van Japan naar modernisering tijdens de Meiji-periode (1868-1912). Fukuzawa wordt algemeen beschouwd als een van de meest invloedrijke personen in de Japanse geschiedenis en was oprichter van Keiō Gijuku (later Keiō Universiteit) en de krant Jiji Shinpō. Zijn visie op onderwijs en onafhankelijkheid vormde de basis van de Japanse hervormingen.
Fukuzawa wordt geëerd op het 10.000-yen biljet, een bewijs van zijn blijvende nalatenschap in Japan. Zijn portret was prominent op dit biljet van 1984 tot 2024, waarna het werd vervangen door Shibusawa Eiichi.
Inhouds opgave
Vroege Levensjaren
Fukuzawa werd geboren in een verarmde samoerai-familie in Nakatsu, een gebied op het eiland Kyushu. Na de vroege dood van zijn vader moest het gezin leven onder moeilijke omstandigheden. Zijn vader, een confuciaanse geleerde, inspireerde hem echter met een liefde voor leren. Op vijfjarige leeftijd begon Fukuzawa met het bestuderen van Han-geschriften, waaronder de Analecten en Zhuangzi.
Opleiding en Invloed
Op 19-jarige leeftijd, vlak na de aankomst van Commodore Perry en de opening van Japan door het Verdrag van Kanagawa, begon Fukuzawa aan zijn studie van westerse kennis. Zijn broer moedigde hem aan om naar Nagasaki te reizen om daar Nederlandse studies (rangaku) te volgen. Dit werd gezien als essentieel vanwege de behoefte aan militaire en technologische kennis uit Europa.
Na een kort verblijf in Nagasaki verhuisde Fukuzawa naar Osaka, waar hij studeerde aan de Tekijuku-school onder leiding van Ogata Kōan, een prominente arts en rangaku-wetenschapper. Hier beheerste hij de Nederlandse taal, wat hem in 1858 de positie opleverde van officiële leraar Nederlands in Nakatsu.
Eerste Internationale Reizen en Contact met het Westen
Eerste Diplomatieke Missie: De Verenigde Staten (1860)
In 1859 opende Japan zijn eerste havens voor Amerikaanse en Europese handelsschepen. Fukuzawa was gefascineerd door de westerse cultuur en reisde als vertaler mee met de Tokugawa-sogunaat tijdens hun eerste diplomatieke missie naar de Verenigde Staten in 1860. Aan boord van het schip Kanrin Maru arriveerde de delegatie in San Francisco, waar Fukuzawa voor het eerst de impact van het westerse onderwijs en technologie aanschouwde. Hier ontdekte hij het belang van de Engelse taal, waardoor hij besloot deze te leren.
Missie naar Europa (1862)
Twee jaar later werd Fukuzawa aangesteld als vertaler voor de Japanse ambassade naar Europa. Tijdens deze reis bezocht de delegatie verschillende landen, waaronder Frankrijk, Engeland, Nederland, Pruisen en Rusland. De observaties en inzichten die hij opdeed tijdens deze reizen waren van onschatbare waarde en leidden tot de publicatie van Seiyō Jijō (Dingen uit het Westen), een serie boeken waarin Fukuzawa de westerse cultuur, technologie en bestuursvormen uitlegde aan het Japanse publiek.
Onderwijs en Hervorming
Oprichting van Keiō Gijuku
In 1868 richtte Fukuzawa Keiō Gijuku op, een instelling die oorspronkelijk bedoeld was voor onderwijs in Nederlandse en Engelse taal. Later ontwikkelde deze school zich tot Keiō Universiteit, een van de meest vooraanstaande universiteiten in Japan. Fukuzawa was een pionier op het gebied van modern onderwijs, waarbij hij westerse onderwijstechnieken en methoden introduceerde. Hij voegde openbare spreekvaardigheid toe aan het curriculum, een ongebruikelijke stap in die tijd.
Promotie van Gelijkheid in Onderwijs
Fukuzawa geloofde sterk in de kracht van onderwijs als de sleutel tot nationale en persoonlijke onafhankelijkheid. Hij zette zich in voor gelijke rechten in het onderwijs, met name voor vrouwen. In zijn geschriften bekritiseerde hij praktijken die vrouwen belemmerden in eigendomsrechten en persoonlijke ontwikkeling. Hoewel Fukuzawa niet volledig pleitte voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen, drong hij aan op een evenwichtiger behandeling binnen het huwelijk en het gezin.
Fukuzawa’s Invloedrijke Publicaties
Fukuzawa Yukichi speelde een sleutelrol bij het introduceren van westerse ideeën in Japan via zijn publicaties. Zijn boeken waren gericht op een breed publiek en probeerden complexe concepten begrijpelijk te maken. Hieronder een overzicht van zijn belangrijkste werken.
“Seiyō Jijō” (Dingen uit het Westen)
Deze serie boeken, gepubliceerd tussen 1867 en 1870, bood een overzicht van westerse gebruiken, technologie, en bestuursvormen. Fukuzawa legde de nadruk op de rol van kennis en wetenschap in de ontwikkeling van westerse samenlevingen. De serie werd een bestseller en speelde een cruciale rol in het populariseren van westerse ideeën in Japan.
“Gakumon no Susume” (Aanmoediging tot Leren)
In 17 delen, gepubliceerd tussen 1872 en 1876, promootte Fukuzawa het idee dat educatie de basis vormt voor persoonlijke en nationale onafhankelijkheid. Hij benadrukte het belang van individuele inspanning en gelijkheid van kansen. Een bekende uitspraak uit dit werk is: “Hemel helpt degenen die zichzelf helpen.”
“Bunmeiron no Gairyaku” (Een Theorie van Beschaving)
In 1875 publiceerde Fukuzawa een analyse van beschaving, beïnvloed door westerse filosofen zoals François Guizot. Hij stelde dat beschaving een gradueel proces is, afhankelijk van kennis en onderwijs. Hij moedigde Japan aan zich te richten op het vergaren van kennis in plaats van het importeren van wapens of goederen.
Fukuzawa’s Politieke Filosofie en Sociale Hervormingen
Fukuzawa Yukichi’s ideeën waren diepgeworteld in de overtuiging dat Japan zijn eigen lot moest bepalen en zich moest losmaken van buitenlandse invloed. Dit idee van “onafhankelijkheid door persoonlijke ontwikkeling” was een terugkerend thema in zijn werk.
Onafhankelijkheid en Modernisering
Fukuzawa geloofde dat Japan, om gelijke tred te houden met westerse mogendheden, een fundamentele hervorming van zijn samenleving nodig had. Hij bekritiseerde feodale tradities en pleitte voor een meritocratische samenleving waarin onderwijs centraal stond. Dit betekende het afwijzen van de afhankelijkheid van buitenlandse hulp en een focus op het opbouwen van binnenlandse kracht.
Vrouwenrechten
Hoewel Fukuzawa progressief was voor zijn tijd, hield zijn steun voor vrouwenrechten verband met praktische overwegingen. Hij stelde voor dat vrouwen beter opgeleid moesten worden om gezinsstructuren te versterken en de natie vooruit te helpen. In zijn werk New Greater Learning for Women (1899) schreef hij echter dat een goed huwelijk nog steeds de beste uitkomst was voor vrouwen.
Laatste Jaren en Nalatenschap
Fukuzawa Yukichi overleed op 3 februari 1901 aan de gevolgen van een beroerte. Hij liet een blijvende invloed na op het moderne Japan, niet alleen door zijn geschriften, maar ook door de oprichting van Keiō Universiteit en zijn pleidooi voor onderwijs en modernisering.
Symboliek op het 10.000-Yen Biljet
Fukuzawa’s blijvende bijdrage aan de Japanse samenleving wordt gesymboliseerd door zijn afbeelding op het 10.000-yen biljet. Hij wordt vaak vergeleken met Benjamin Franklin, die een vergelijkbare rol speelde in de Verenigde Staten. Zijn afbeelding bleef op het biljet tot 2024, wat zijn status als grondlegger van modern Japan benadrukt.
Het Fukuzawa Herdenkingshuis
Zijn voormalige huis in Nakatsu is nu een nationaal historisch monument. Het is een populaire bestemming voor bezoekers die meer willen leren over zijn leven en werk. Het bijbehorende Fukuzawa Yukichi Memorial Hall bewaart originele manuscripten en persoonlijke bezittingen.
Conclusie
Fukuzawa Yukichi was een pionier die Japan hielp bij zijn transitie naar een moderne, onafhankelijke natie. Zijn ideeën over onderwijs, onafhankelijkheid en hervorming hebben een blijvende indruk achtergelaten op de Japanse samenleving. Door zijn werk heeft hij Japan voorbereid op de uitdagingen van de moderne tijd en de basis gelegd voor zijn economische en sociale vooruitgang.
Bronnen en meer informatie
- Afbeelding: English: Fukuzawa Research Center日本語: 福沢研究センター, Public domain, via Wikimedia Commons
- Hopper, Helen M. (2005). Fukuzawa Yukichi: From Samurai to Capitalist. New York: Pearson/Longman. ISBN 978-0321078025.
- Adas, Michael; Stearns, Peter; Schwartz, Stuart (1993). Turbulent Passage: A Global History of the Twentieth Century. Longman Publishing Group. ISBN 978-0-06-501039-8.
- Nishikawa, Shunsaku (1993). “Fukuzawa Yukichi”. Prospects: The Quarterly Review of Comparative Education, XXIII (3/4): 493–506. DOI: 10.1007/BF02195131. S2CID 145275971.
- Dilworth, David A.; Hurst, G. Cameron III (2008). An Outline of a Theory of Civilization. Keio University Press. ISBN 978-4-7664-1560-5.
- Tamaki, Norio (2001). Fukuzawa Yukichi, 1835-1901: The Spirit of Enterprise in Modern Japan. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-80121-5.
- Bronnen Mei1940