De Landsverk L-180, L-181 en L-182 zijn een serie pantservoertuigen ontwikkeld door de Zweedse fabrikant AB Landsverk in de jaren dertig. Deze voertuigen stonden bekend om hun snelheid, robuustheid en betrouwbaarheid en werden in kleine aantallen aangeschaft door landen als Denemarken, Estland, Ierland en Nederland. Hun Zweedse militaire aanduiding was Pbil m/41.
Inhouds opgave
Ontwerp en technische specificaties
Algemene kenmerken
De Landsverk pantservoertuigen van de modellen L-180, L-181 en L-182 vertoonden veel uiterlijke gelijkenissen maar verschilden voornamelijk in chassis, motor en bewapening. De pantservoertuigen werden gebouwd op verschillende chassis, waaronder die van Büssing-NAG, Mercedes-Benz en Daimler-Benz vrachtwagens.
Specificaties:
- Bemanning: 5 personen
- Lengte: 5,8 m
- Breedte: 2,2 m
- Hoogte: 2,3 m
- Gewicht: circa 7 ton
- Pantser: 5 – 15 mm
- Hoofdbewapening: Madsen 20mm of Bofors 37mm-kanon
- Motor: Büssing-NAG L8V V8-cilinder benzinemotor, 160 pk
- Snelheid (op wegen): 60 km/u
- Rijbereik: circa 300 kilometer
Pantser en bewapening
De Landsverk pantservoertuigen hadden een pantserdikte variërend van minimaal 5 mm tot maximaal 15 mm. De geschuttoren was boven de achterwielen geplaatst en uitgerust met een 20mm of 37mm-kanon en een machinegeweer. Een tweede machinegeweer was geplaatst in de romp en een derde aan de achterzijde van het voertuig. Voor moeilijk begaanbaar terrein konden rupsbanden rond de achterwielen worden bevestigd, wat het voertuig het karakter van een halftrack gaf.
Bewapening:
- Hoofdbewapening: 20mm Madsen of 37mm Bofors-kanon
- Secundaire bewapening: Meerdere machinegeweren afhankelijk van het model en de behoeften van de klant
Motor en aandrijving
De L-180 werd aangedreven door een Büssing-NAG V8 benzinemotor met een vermogen van 160 pk. Dit maakte het voertuig relatief krachtig en geschikt voor diverse terreinen. De L-181 had een chassis van Daimler-Benz en was uitgerust met een 6-cilinder benzinemotor van dezelfde fabrikant met een vermogen van circa 80 pk. De L-182, specifiek voor het Finse leger, had eveneens een Daimler-Benz motor en chassis.
Verschillende modellen
Landsverk L-180
De L-180 had een Büssing-NAG chassis en motor. Er werden in totaal 30 exemplaren geproduceerd. Het voertuig was robuuster en breder dan de L-181, en was uitgerust met een krachtigere motor.
Landsverk L-181
Van de L-181 werden 18 exemplaren gebouwd, uitgerust met een Daimler-Benz chassis en een 6-cilinder benzinemotor. Dit model was iets smaller en minder krachtig dan de L-180.
Landsverk L-182
Slechts één exemplaar van de L-182 werd geproduceerd voor het Finse leger. Dit model had een vergelijkbare romp als de L-181 maar met specifieke aanpassingen voor Finse behoeften.
Bemanning
De bemanning van de Landsverk pantserwagens bestond uit vijf personen:
- Commandant: Verantwoordelijk voor het laden van het kanon
- Richtschutter: Richt en vuurt de torenwapens af, laadt de machinegeweren
- Chauffeur: Bestuurt het voertuig
- Schutter: Bedient de boegmitrailleur
- Chauffeur/schutter: Bestuurt het voertuig in achterwaartse richting en bedient de achterste mitrailleur
Voor snel in- en uitstappen waren er drie deuren beschikbaar: twee tussen de voor- en achterwielen en een extra deur aan de achterzijde van het voertuig.
Landen en versies
De Landsverk pantserwagens werden door diverse landen aangeschaft en aangepast aan hun specifieke behoeften.
Denemarken:
- Model: L-180
- Aantal: 2
- Motor: Büssing-NAG V8-cilinder, 160 pk
- Hoofdbewapening: 20mm Madsen M 1933 L/60
- Secundaire wapens: 2 x 8mm Madsen M 1924 type C machinegeweren
Estland:
- Model: L-180
- Aantal: 1
- Gebruik: Politie van Tallinn
Ierland:
- Model: L-180
- Aantal: 8
- Motor: Büssing-NAG V8-cilinder, later vervangen door een Ford V8, 155 pk
- Hoofdbewapening: 20mm Madsen kanon, later vervangen door een 20mm Hispano Suiza kanon
- Secundaire wapens: 2 x Madsen .303 machinegeweren
Nederland:
- Model: L-180 en L-181
- Aantal: 14 L-180 en 12 L-181
- Motor: Büssing-NAG V8-cilinder en Daimler-Benz 6-cilinder
- Hoofdbewapening: 37mm Bofors kanon
- Secundaire wapens: 3 x 7,92mm Lewis machinegeweren
- Bijzonderheden: Inclusief commandowagens en gebruikt als M.36 en M.38 pantserwagens
Zweden:
- Model: L-180
- Aantal: 5
- Hoofdbewapening: 20mm Bofors kanon
- Secundaire wapens: 2 x m/36 machinegeweren
Litouwen:
- Model: L-181
- Aantal: 6
- Motor: Mercedes-Benz 6-cilinder
- Hoofdbewapening: 20mm Oerlikon kanon
- Secundaire wapens: 2 x 7,92mm Maxim machinegeweren
Finland:
- Model: L-182
- Aantal: 1
- Motor: Daimler-Benz
- Hoofdbewapening: 13,2mm L-35/36 machinegeweer
- Secundaire wapens: 2 x 7,62mm Lahti L-33/36 machinegeweren, 1 x 7,62mm Maxim machinegeweer
Operationele geschiedenis van de Landsverk pantserwagens
De Landsverk L-180, L-181 en L-182 pantserwagens werden in verschillende landen ingezet en speelden een belangrijke rol tijdens militaire operaties, vooral in de periode voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hieronder volgt een gedetailleerde beschrijving van hun operationele geschiedenis in Denemarken, Estland, Ierland, Nederland en Zweden.
Inzet in Denemarken
Aanschaf en gebruik
Denemarken bestelde twee Landsverk L-180 pantserwagens in 1935, die in 1936 werden geleverd. Deze voertuigen werden gebruikt door het Technisch Korps van het Deense leger onder de aanduiding FP-7 en FP-8.
Operationele gebruiken
De Deense L-180’s werden voornamelijk gebruikt voor trainingsdoeleinden en patrouilles. Tijdens de Duitse invasie van Denemarken in april 1940 waren de pantserwagens in gebruik, maar ze speelden geen significante rol in de strijd vanwege de snelle overgave van het Deense leger.
Na de bezetting
Na de bezetting werden de Deense Landsverk L-180 pantserwagens door de Duitse Wehrmacht overgenomen en gebruikt voor verkennings- en patrouilletaken. Deze voertuigen werden aangeduid als Panzerspähwagen L 202 (h).
Inzet in Estland
Aanschaf en gebruik
Estland kocht in 1937 één Landsverk L-180 pantserwagen. Dit voertuig werd voornamelijk gebruikt door de politie van Tallinn voor openbare ordehandhaving en patrouilles.
Tijdens de Sovjetbezetting
Tijdens de Sovjetbezetting van Estland in 1940 werd de Estse L-180 in beslag genomen door het Rode Leger. Het verdere lot van dit voertuig is onbekend, maar het is waarschijnlijk dat het werd gebruikt voor trainingsdoeleinden of als oorlogsbuit.
Inzet in Ierland
Aanschaf en vroege jaren
Ierland bestelde in 1937 de eerste twee Landsverk L-180 pantserwagens, die in 1938 werden geleverd. Vervolgens werden er nog zes besteld, die in 1939 arriveerden. Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog konden vijf extra bestelde voertuigen niet worden geleverd en werden deze gebruikt door het Zweedse leger.
Technische aanpassingen
De Ierse Landsverk L-180 pantserwagens waren aanvankelijk uitgerust met een 20mm Madsen kanon en twee Madsen .303 machinegeweren. In de jaren vijftig werden de Madsen machinegeweren vervangen door .30 Browning machinegeweren en de 20mm kanonnen door Hispano-Suiza 20mm kanonnen afkomstig van de voormalige Ierse luchtmacht De Havilland Vampire jets. De motoren werden vervangen door Lincoln 317 V8 benzinemotoren met een vermogen van 155 pk.
Operationele inzet
Alle Ierse Landsverks werden toegewezen aan het 1e Pantsereskadron en werden gebruikt naast de in Ierland gebouwde Leyland en Dodge pantserwagens tot 1972, toen ze werden vervangen door Panhard AML pantserwagens. De Landsverks werden vervolgens overgedragen aan de reserve-eenheden (FCA), waarbij vijf voertuigen naar het 11e Motoreskadron en drie naar het 3e Motoreskadron gingen, tot ze in de jaren tachtig met pensioen gingen.
Inzet in Nederland
Aanschaf en voorbereiding
In 1934 onderzocht de Commissie Pantserautomobielen diverse pantserwagens, waaronder die van Fiat, Citroën, Renault en Landsverk. Het Nederlandse leger besloot in december 1934 om 12 Landsverk L-181 pantserwagens aan te schaffen. Deze werden in 1936 geleverd en kregen de aanduiding M.36. In 1937 werd een tweede order geplaatst voor 14 exemplaren van de Landsverk L-180, waarvan twee als commandowagens. Deze werden aangeduid als M.38.
Operationele inzet tijdens de Tweede Wereldoorlog
Vooroorlogse periode
Het eerste pantserwagen onderdeel van het Nederlandse leger, 1 Eskadron Pantserwagens (1 Esk Paw), werd opgericht op 1 april 1936 met de M.36 (L-181). In juni 1938 werd het 2e Eskadron opgericht, uitgerust met de M.38 (L-180). Hun belangrijkste taak was verkenning en ondersteuning van de infanterie.
Mei 1940
De M.36 en M.38 pantserwagens werden succesvol ingezet tijdens de Duitse invasie in mei 1940. Geen enkele pantserwagen werd in gevechten uitgeschakeld. Uitval ontstond echter door ongelukken, motorstoringen of schade door bombardementen, zoals op vliegveld Ypenburg. Het pantser bleek kwetsbaar en gaf problemen met luchtdichtheid en smeltend isolatierubber door vijandelijk vuur. Na de Nederlandse capitulatie werden enkele Landsverk pantserwagens door de Duitsers als oorlogsbuit ingezet onder de benaming Panzerspähwagen L202.
Gebruik door de Duitsers
Na de capitulatie van Nederland werden de overgebleven Landsverk pantserwagens door de Duitse Wehrmacht ingezet voor verkenningsmissies, patrouilles en trainingsdoeleinden. Deze voertuigen werden voornamelijk gebruikt door het verkenningsbataljon van de 227e Infanteriedivisie in Frankrijk en later in de voormalige Sovjet-Unie.
Inzet in Zweden
Bestelling en aanpassing
De vijf Landsverk L-180 pantserwagens die oorspronkelijk door Ierland waren besteld maar niet geleverd konden worden, werden door het Zweedse leger overgenomen. Deze voertuigen kregen de Zweedse aanduiding Pansarbil m/41 (Pbil m/41).
Technische specificaties
De Zweedse versie van de Landsverk L-180 was uitgerust met een Bofors 20mm akan m/40 automatisch kanon, in plaats van het Madsen automatisch kanon dat in de Ierse versie werd gebruikt. De voertuigen hadden ook een aangepaste toren, vergelijkbaar met die van de Landsverk Lynx.
Operationele inzet
De Zweedse Pbil m/41 werd voornamelijk gebruikt voor verkenningsmissies en patrouilles binnen het Zweedse leger. Deze voertuigen speelden een belangrijke rol in de verdediging van Zweden tijdens de Tweede Wereldoorlog, hoewel Zweden neutraal bleef.
Inzet tijdens en na de Tweede Wereldoorlog
De Landsverk L-180, L-181 en L-182 pantserwagens werden niet alleen in hun oorspronkelijke aankooplanden ingezet, maar ook door andere legers tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Dit deel bespreekt hun inzet in Finland, de Sovjet-Unie en door de Duitse Wehrmacht.
Inzet in Finland
Aanschaf en gebruik
Finland kocht in 1936 één exemplaar van de Landsverk L-182 voor testdoeleinden. Dit voertuig werd gebruikt door de gepantserde eenheid van de Ratsuväkiprikaati (Cavalry Brigade) en zag beperkte dienst tijdens de Winteroorlog tegen de Sovjet-Unie.
Technische aanpassingen
De Finse L-182 was oorspronkelijk uitgerust met een 13,2mm L-35/36 machinegeweer, twee 7,62mm Lahti L-33/36 machinegeweren en één 7,62mm Maxim luchtdoelmachinegeweer. In december 1940 werd het 13,2mm machinegeweer vervangen door een 20mm L-39 antitankgeweer.
Operationele inzet
Tijdens de Vervolgoorlog in 1941 werd de L-182 gebruikt door de gepantserde eenheid van de 1. Divisie. Ondanks de beperkte inzet speelde het voertuig een rol in verschillende verkenningsmissies. De L-182 werd aan het einde van 1941 uit dienst genomen en in 1945 gesloopt.
Inzet in de Sovjet-Unie
Overname van Baltische voertuigen
De Sovjet-Unie nam verschillende Landsverk pantserwagens in beslag tijdens de bezetting van Estland en Litouwen in 1940. De Estse L-180 en de Litouwse L-181 werden toegevoegd aan het arsenaal van het Rode Leger.
Operationele gebruiken
Deze voertuigen werden voornamelijk gebruikt voor trainingsdoeleinden en als oorlogsbuit. Hun inzet aan het front is beperkt gedocumenteerd, maar het is waarschijnlijk dat ze werden ingezet in secundaire rollen vanwege hun leeftijd en beperkte aantallen.
Inzet door de Duitse Wehrmacht
Overname van Nederlandse en Deense voertuigen
Na de bezetting van Nederland en Denemarken werden de Landsverk pantserwagens die daar in dienst waren, overgenomen door de Duitse Wehrmacht. Deze voertuigen werden gebruikt voor verkenningsmissies, patrouilles en trainingsdoeleinden.
Operationele inzet
De Nederlandse L-180 en L-181 voertuigen werden hernoemd tot Panzerspähwagen L202 en ingezet door het verkenningsbataljon van de 227e Infanteriedivisie. Deze eenheid voerde diverse verkenningsmissies uit in Frankrijk en later in de Sovjet-Unie. De Deense L-180’s werden voornamelijk ingezet voor verkenningstaken binnen Duitsland en bezet gebied.
Technische aanpassingen
De Duitse Wehrmacht bracht minimale aanpassingen aan de overgenomen Landsverk voertuigen aan. De bestaande bewapening en motoren werden behouden, aangezien deze voertuigen voornamelijk voor verkenning en patrouilles werden gebruikt.
Operationele effectiviteit
De Landsverk pantserwagens bleken effectief in hun rol als verkenningsvoertuigen, hoewel hun pantserbescherming en bewapening beperkt waren in vergelijking met nieuwere modellen. Ze boden echter voldoende mobiliteit en betrouwbaarheid om waardevol te zijn in de taken die aan hen waren toegewezen.
Invloed op militaire tactieken
Leerpunten van de Landsverk voertuigen
De inzet van de Landsverk pantserwagens leverde belangrijke inzichten op voor de betrokken legers. Hun snelheid en mobiliteit maakten hen effectief voor verkenningsmissies en patrouilles, terwijl hun bewapening voldoende was voor lichte gevechten. De beperkingen van hun pantserbescherming benadrukten echter de noodzaak van voortdurende technologische verbetering in pantservoertuigen.
Verkenning en patrouilles
De Landsverk pantserwagens werden voornamelijk ingezet voor verkenning en patrouilles, waarbij ze hun snelheid en mobiliteit benutten om snel informatie te verzamelen over vijandelijke posities en bewegingen. Deze rol bleef cruciaal tijdens de gehele oorlog en beïnvloedde de ontwikkeling van toekomstige verkenningsvoertuigen.
Innovaties en aanpassingen
De ervaringen met de Landsverk voertuigen leidden tot verschillende innovaties en aanpassingen in militaire tactieken en voertuigontwerpen. Legers leerden het belang van betrouwbare motoren, aanpasbare bewapening en voldoende pantserbescherming, wat bijdroeg aan de ontwikkeling van meer geavanceerde pantservoertuigen in de naoorlogse periode.
Conclusie en invloed van de Landsverk pantserwagens
De Landsverk L-180, L-181 en L-182 pantserwagens speelden een belangrijke rol in de militaire geschiedenis van de jaren dertig en veertig. Hun ontwerp, inzet en operationele effectiviteit leverden waardevolle inzichten op voor de ontwikkeling van toekomstige pantservoertuigen. Dit laatste deel biedt een overzicht van de belangrijkste leerpunten en de invloed van deze voertuigen op moderne militaire tactieken.
Belangrijke leerpunten
De Landsverk pantserwagens waren een innovatieve stap in de ontwikkeling van pantservoertuigen in de jaren dertig. Hun snelheid, mobiliteit en bewapening maakten hen effectieve verkennings- en patrouillevoertuigen. De ervaringen met deze voertuigen benadrukten echter ook de noodzaak van verbeterde pantserbescherming en betrouwbaarheid van motoren.
Technische innovaties
De Landsverk L-180, L-181 en L-182 introduceerden verschillende technische innovaties, waaronder de mogelijkheid om rupsbanden rond de achterwielen te bevestigen voor moeilijk begaanbaar terrein. Dit gaf de voertuigen het karakter van een halftrack, wat hun inzetbaarheid vergrootte. De combinatie van verschillende chassis en motoren toonde de veelzijdigheid van het ontwerp en de aanpasbaarheid aan de specifieke behoeften van verschillende legers.
Operationele effectiviteit
Hoewel de Landsverk pantserwagens niet in grote aantallen werden geproduceerd, bewezen ze hun waarde in verschillende conflictgebieden. Hun inzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, zowel door de oorspronkelijke kopers als door de Duitse Wehrmacht, toonde aan dat ze betrouwbare en effectieve voertuigen waren voor verkenningsmissies en patrouilles.
Invloed op moderne pantservoertuigen
De ervaringen met de Landsverk pantserwagens hadden een blijvende invloed op de ontwikkeling van moderne pantservoertuigen. De noodzaak van betrouwbare motoren, verbeterde pantserbescherming en aanpasbare bewapening werd duidelijk. Deze inzichten leidden tot de ontwikkeling van meer geavanceerde verkennings- en gevechtsvoertuigen in de naoorlogse periode.
Bronnen en meer informatie
- Forsgren, Jan. “Swedish Armoured Cars: Landsverk’s L-180, L-181 and L-182.” Military Machines International (2003).
- Bishop, Chris. The Encyclopedia of Tanks and Armored Fighting Vehicles. Barnes & Noble Books, 2006.
- Foss, Christopher. Jane’s Tanks and Combat Vehicles Recognition Guide. Harper Collins, 2006.
- Gander, Terry, and Chamberlain, Peter. Encyclopedia of German Tanks of World War Two. Arms and Armour Press, 1990.
- Zaloga, Steven J. Armored Trains. Osprey Publishing, 2016.
- Spielberger, Walter J. Armored Vehicles of the German Army, 1905-1945. Schiffer Publishing, 1993.
- Lappalainen, Jukka. “Finnish Armored Vehicles in the Winter War.” International Journal of Military History (2010).
- O’Dowd, Michael. Irish Armored Cars in the 20th Century. Four Courts Press, 2011.
- Van der Vat, Dan. The Atlantic Campaign: World War II’s Great Struggle at Sea. Harper & Row, 1988.
- Hogg, Ian V. German Artillery of World War Two. Greenhill Books, 1997.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: See page for author, Public domain, via Wikimedia Commons
