De Yakovlev Yak-9 (Russisch: Яковлев Як-9; NAVO-codenaam: Frank) was een eenmotorige, eenzits, multifunctionele jager die door de Sovjet-Unie en haar bondgenoten werd gebruikt tijdens de Tweede Wereldoorlog en de vroege Koude Oorlog. Het vliegtuig was een doorontwikkeling van de robuuste en succesvolle Yak-7B-jager, die op zijn beurt was gebaseerd op de Yak-7UTI, een tandem-seat geavanceerde trainer. De Yak-9 begon eind 1942 te arriveren in Sovjet-jagerregimenten en speelde een belangrijke rol in het heroveren van de luchtsuperioriteit op de Luftwaffe tijdens de Slag om Koersk in de zomer van 1943.
Inhouds opgave
Ontwerp en ontwikkeling van de Yakovlev Yak-9
De Yakovlev Yak-9 vertegenwoordigde een verdere ontwikkeling van de succesvolle Yak-7-jager. Het vliegtuig maakte optimaal gebruik van de gevechtservaringen met zijn voorganger. Grotere beschikbaarheid van duraluminium maakte een lichtere constructie mogelijk, waardoor een aantal aanpassingen aan het basisontwerp konden worden doorgevoerd. Yak-9-varianten gebruikten twee verschillende vleugels, vijf verschillende motoren, zes verschillende brandstoftankconfiguraties en zeven verschillende bewapeningsopties.
De Yak-9U: Verbeteringen en uitdagingen
In december 1943 werd de nieuwe romp (Yak-9U) ontworpen om gebruik te maken van de M-107A-motor, die krachtiger was dan de eerdere VK-105PF. Het motorblok was nieuw en bevatte afzonderlijke afgedekte uitlaatpijpen. De oliekoelerinlaat werd verplaatst van onder de neus naar de linker vleugelwortel, en een vergrote radiateur werd verder naar achteren onder de romp geplaatst. De supercharger-inlaat werd in het midden van de motorkap geplaatst. De achterste antennekabel werd naar binnen verplaatst in een verlengde achterste cockpitkap, die de piloot een beter zicht naar achteren bood, terwijl de achterste romp werd ingekort en de horizontale staartvlakken iets in grootte werden verminderd.
Tijdens staatsproeven van januari tot april 1944 bleek de Yak-9U een betere topsnelheid te hebben dan de jagers die op dat moment aan het Oostfront in dienst waren. Ondanks de verbeteringen erfde de M-107A-motor de problemen van de VK-105PF, zoals oververhitting, olielekken, verlies van motorvermogen tijdens het klimmen, en constante uitval van bougies, wat leidde tot intense trillingen en vermoeide montagebouten. Deze gebreken dwongen de eerste productiebatches, die in april 1944 begonnen, om aangedreven te worden door de betrouwbaardere M-105 PF-3-motor.
Operationele geschiedenis
Tweede Wereldoorlog
De eerste Yak-9 kwam in oktober 1942 in dienst en zag datzelfde jaar gevechten. De Yak-9 opereerde met een breed scala aan bewapening voor gebruik in antitank-, lichte bommenwerper- en langeafstandsescortes. Op lage hoogte, waar het vliegtuig voornamelijk opereerde, was de Yak-9 wendbaarder dan de Bf 109. Een reeks verbeteringen in prestaties en bewapening deed geen afbreuk aan de wendbaarheid. Sovjetpiloten beschouwden de prestaties van de Yak-9 als vergelijkbaar met die van de Bf 109G en Fw 190A-3/A-4.
Een van de eerste eenheden die de Yak-9U gebruikte, was het 163e IAP, van 25 oktober tot 25 december 1944. Piloten kregen het bevel om de motor niet op gevechtssnelheid te gebruiken, omdat dit de levensduur van de motor tot slechts twee of drie vluchten reduceerde. Desondanks claimde de eenheid tijdens 398 missies 27 Focke-Wulf Fw 190A’s en één Bf 109G-2, voor het verlies van twee Yaks in luchtgevechten, één aan luchtafweer en vier door ongelukken.
Post-oorlog gebruik
Na de Tweede Wereldoorlog werd de Yak-9 ook gebruikt door de Noord-Koreaanse luchtmacht tijdens de Koreaanse Oorlog. Aan het begin van de Koude Oorlog begonnen Yak-9-jagers Amerikaanse, Britse en Franse vluchten in de luchtcorridors naar West-Berlijn te intimideren. Tijdens de Berlijnse blokkade verstoorden Yak-9-jagers de luchtbrugoperaties van de VS en het VK. In 1949 leverde de Sovjet-Unie overtollige Yak-9P (VK-107) vliegtuigen aan enkele satellietstaten in het Oostblok om hen te helpen hun luchtmachten opnieuw op te bouwen na de blokkade van West-Berlijn.
Varianten van de Yak-9
De Yakovlev OKB creëerde 22 modificaties van de Yak-9, waarvan er 15 in massaproductie gingen. Hieronder volgen enkele van de meest opmerkelijke varianten:
Yak-9T
De Yak-9T was bewapend met een 37 mm NS-37-kanon met 30 granaten in plaats van het 20 mm ShVAK-kanon. De cockpit werd 0,4 m naar achteren verplaatst om het zwaardere neusgewicht te compenseren. Dit kanon kon tot 40 mm pantser doorboren vanaf een afstand van 500 meter, wat het effectief maakte tegen tanks en schepen. De Yak-9T was ook succesvol tegen vliegtuigen; een enkele kanoninslag was meestal voldoende om het doelwit te vernietigen. In totaal werden 2.748 exemplaren van de Yak-9T geproduceerd.
Yak-9K
De Yak-9K was een modificatie van de Yak-9T, uitgerust met een 45 mm NS-45-kanon met 29 granaten. Dit zware kanon veroorzaakte een dramatisch prestatieverlies, vooral op grote hoogten, waardoor Yak-9K’s voornamelijk werden ingezet als zware jagers en begeleid moesten worden door Yak-3’s.
Yak-9D
De Yak-9D was een langeafstandsversie van de Yak-9, met een vergroot brandstofvolume van 650 liter, wat een maximale actieradius van 1.400 km mogelijk maakte. Het gevechtsnut op volle afstand was beperkt door het ontbreken van radionavigatieapparatuur. Een aantal vliegtuigen werden als kortafstandsjagers gebruikt met brandstof alleen in de binnenste vleugeltanks.
Yak-9DD
De Yak-9DD was een modificatie van de Yak-9D of Yak-9T met een vergroot brandstofvolume van 845 liter, wat de maximale actieradius verhoogde tot 2.285 km. Het vliegtuig was uitgerust met radionavigatieapparatuur voor nacht- en slechtweeroperaties en werd voornamelijk gebruikt om bommenwerpers te begeleiden.
Conclusie
De Yakovlev Yak-9 was een veelzijdige en invloedrijke jager die een cruciale rol speelde in zowel de Tweede Wereldoorlog als de vroege Koude Oorlog. Dankzij zijn varianten en aanpassingsvermogen kon de Yak-9 effectief worden ingezet in verschillende gevechtssituaties, van antitankoperaties tot langeafstandsescortes. Hoewel het vliegtuig enkele technische uitdagingen kende, vooral met betrekking tot de motoren, was het algehele succes onmiskenbaar. Het nalatenschap van de Yak-9 is dat het een van de meest geproduceerde Sovjet-jagers van de oorlog was, met een indrukwekkende productie van 16.769 exemplaren tussen 1942 en 1948.
Bronnen en meer informatie
- Gunston, Bill. The Osprey Encyclopedia of Russian Aircraft. London: Osprey, 2000.
- Gordon, Yefim, and Dmitriy Komissarov. OKB Yakovlev: A History of the Design Bureau and its Aircraft. Leicester: Midland Publishing, 2005.
- Stapfer, Hans-Heiri. Yakovlev Fighters of World War Two. Hertfordshire: Hylton Lacy Publishers Ltd, 1974.
- Bronnen Mei1940
- Afbeelding: Фотохроника ТАСС, фотограф Е. Халдей, Public domain, via Wikimedia Commons
.jpg){kind=link}